Haktywizm

Haktywizm (w ang. hacktivism to połączenie słów hacking i activism) – użycie komputerów i sieci do promowania celów społecznych i politycznych, zwłaszcza wolności słowa, praw człowieka i dostępu do informacji[1].

Działania są podejmowane z założeniem, że właściwe użycie nowych technologii może przynieść takie same, jeśli nie lepsze skutki jak konwencjonalne protesty, aktywizm polityczny i społeczny czy obywatelskie nieposłuszeństwo.

Etymologia

Angielski termin hacktivism powstał z połączenia dwóch słów źródłowych: hacking i activism[2]. Ani słownik języka polskiego PWN online ani Wielki Słownik Języka Polskiego online nie zawierają polskiego odpowiednika tego terminu[3][4], natomiast rejestr najnowszego słownictwa polskiego prowadzony przez Obserwatorium Językowe Uniwersytetu Warszawskiego definiuje haktywizm jako „działalność hakerską prowadzoną w szczytnym celu, zwykle społecznym lub politycznym”[5] i „Mały słownik sztuki technologicznej” na portalu Culture.pl prowadzonym przez Instytut Adama Mickiewicza jako „formę aktywizmu społecznego i politycznego uprawianego przy wykorzystaniu sieci internetowej i narzędzi hakerskich”[6]. W polskich mediach i środowisku naukowym funkcjonują słowa: haktywizm i haktywista[7][8][9].

Ideały haktywizmu nakreślił amerykański poeta John Perry Barlow, współtwórca Electronic Frontier Foundation w swojej Deklaracji niepodległości cyberprzestrzeni z 1996 roku[10][11]. Samo stworzenie terminu hacktivism jest przypisywane grupie hackerów The Cult of the Dead Cow (cDc), wczesnej hackerspace[2][12]. Termin ten miał się pojawić na ich liście mailowej w 1996 roku[2][13][a]. W 1999 roku członkowie CdC powołali do życia organizację Hacktivismo, która opowiada się za przestrzeganiem powszechnej deklaracji praw człowieka i Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych w stosunku do wszelkiej działalności internetowej, w szczególności za prawem dostępu do informacji i wolnością internetu od cenzury państwa[14]. Członkowie Hacktivismo skoncentrowali się na rozwijaniu umiejętności i narzędzi oprogramowania na rzecz poparcia wolności słowa i prywatności, uważając ataki typu DoS czy defacement za nieetyczne[15].

Termin hacktivism został podchwycony przez media w ostatnich latach wojny domowej w Kosowie, kiedy aktywiści z całego świata stosowali ataki cybernetyczne wobec krajów zaangażowanych w konflikt w proteście przeciwko tej wojnie[15].

Historia

Haktywizm zaobserwowano pod koniec lat 80. XX wieku wraz z rozwojem hakerstwa[15]. Początkowo haktywiści stosowali wirusy i robaki dla rozprzestrzeniania przesłania protestu[15].

Jednym z pierwszych aktów haktywizmu było wpuszczenie robaka do sieci NASA i Departamentu Energii Stanów Zjednoczonych w 1989 roku w proteście przeciwko wystrzeleniu w kosmos wahadłowca z radioaktywnym plutonem na pokładzie, tzw. Worms Against Nuclear Killers (WANK)[15]. Wpuszczenie robaka WANK było akcją hakerów australijskich, a sam robak był prostej konstrukcji i atakował jedynie konta, które miały hasło dostępu takie samo jak nazwa użytkownika[12].

W latach 90. XX wieku haktywiści zaczęli stosować blokady usług (ang. Denial of Service, DoS)[15]. Pierwszym udokumentowanym atakiem tego typu w celach politycznych było zablokowanie na ponad tydzień serwerów rządu Wielkiej Brytanii poprzez wysłanie masy e-maili – był to protest grupy z San Francisco przeciwko ustawie o prawie karnym i porządku publicznym z 1994 roku (ang. Criminal Justice and Public Order Act)[2].

W 1996 roku haktywiści rozpoczęli atakowanie stron internetowych poprzez zmiany ich zawartości i umieszczanie informacji o celach swoich protestów[15]. Jednym z pierwszych ataków tego typu była zmiana strony Departamentu Sprawiedliwości Stanów Zjednoczonych, gdzie nazwę „Departament Sprawiedliwości” zmieniono na „Departament Niesprawiedliwości”, a na stronach zamieszczono materiały pornograficzne w proteście przeciwko ustawie Communications Decency Act z 1996 roku[15]. Cześć ustawy dotycząca ochrony dzieci przed obscenicznym słownictwem uznana została w 1997 roku przez Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych za naruszającą wolność słowa i niekonstytucyjną[16].

Przykładem jednego z pierwszych ataków haktywistów w formie DDoS (ang. Distributed Denial of Service) było zaatakowanie stron internetowych Pentagonu i rządu Meksyku przez grupę Electronic Disturbance Theater (EDT) w 1998 roku w celu zwrócenia uwagi na prawa Indian w meksykańskim stanie Chiapas w kontekście walki Zapatystów[2][12][17]. EDT zapoczątkowało elektroniczne nieposłuszeństwo obywatelskie (ang. electronic civil disobedience) tworząc i udostępniając narzędzie FloodNet do wirtualnych protestów okupacyjnych (ang. Virtual Sit-In), które blokowało zaatakowaną stronę internetową poprzez automatyczne zmuszanie jej do permanentnego ładowania[15].

Inne grupy haktywistów działające w latach 90. XX wieku to m.in.[15]:

Wówczas również powstała lista mailingowa haktywistów, która w 1999 została wykorzystana do zorganizowania blokady Echelonu w proteście przeciwko globalnej sieci inwigilacji utrzymywanej przez Stany Zjednoczone, Wielką Brytanię, Kanadę, Australię i Nową Zelandię[15]. W dniu akcji, jej uczestnicy zostali poproszeni o zalanie systemów mailami zawierającymi słowa–klucze wyszukiwane przez Echelon w celu przeciążenia systemu Echelonu[15].

Z czasem haktywizm stał się powszechnym środkiem protestów, zarówno jako element protestów antywojennych, jak i demonstracji ulicznych[15]. Współcześnie na świecie funkcjonują tysiące grup haktywistów, działających na rzecz bardzo różnych spraw[15]. Swoje działania nagłaśniają w mediach społecznościowych, przy czym większość z ich metod działania jest nielegalna według praw obowiązujących w danych krajach i uznawana za formę cyberprzestępczości[15]. Metody haktywistów porównywane są często do tradycyjnych form protestu, np. defacement stron internetowych do graffiti, ataki DoS uniemożliwiające dostęp do stron internetowych do demonstracji okupacyjnych, które blokują ulice[2][12][17].

Jedną z najbardziej znanych grup haktywistów jest założony w 2003 roku kolektyw aktywistów i hakerów Anonymous, który w 2008 roku przeprowadził akcję Project Chanology przeciwko scjentologom (ang. Church of Scientology) w proteście przeciwko próbom ocenzurowania przez nich video z Tomem Cruise’em chwalącym kościół scjentologiczny[15]. Anonymous przeprowadzili tysiące globalnych, regionalnych i lokalnych akcji przeciwko rządom (m.in. przeciwko rządom Tunezji i Egiptu podczas Wiosny Arabskiej[2]), firmom (m.in. przeciwko firmom Visa i MasterCard w proteście przeciwko nałożeniu blokady na WikiLeaks[2]), kościołom, terrorystom, handlarzom narkotyków i pedofilom[15] i wspierali akcje organizowane przez innych aktywistów, np. ruchu Okupuj Wall Street[15][17]. Anonymous udostępnił również narzędzie dla amatorów do przeprowadzania ataków typu DDoS – Niskoorbitalne Działo Jonowe[18].

Haktywizm a cyberprzestępczość

Według prawa obowiązującego w Europie – Konwencji o Cyberprzestępczości i w Stanach Zjednoczonych (ang. Computer Fraud and Abuse Act, CFAA) wiele metod działań haktywistów uznawanych jest za nielegalne[18]. W wielu krajach (m.in. Argentynie, Chile, Francji, Hiszpanii, Kolumbii i USA) toczyły się postępowania karne przeciwko haktywistom i niektórzy z nich zostali aresztowani i skazani[18]. Jednak większość ataków haktywistów nie jest ścigana z mocy prawa z uwagi na niemożność wykrycia sprawców, niską szkodliwość społeczną czynu i relatywnie niskie koszty naprawy szkód (np. przywrócenia oryginalnych treści stron internetowych)[15].

W 2001 roku sąd we Frankfurcie nad Menem uznał, że atak typu DoS przeprowadzony przez haktywistów wobec Lufthansy w proteście przeciwko odsyłaniu uchodźców nie był niezgodny z prawem, ponieważ atak skierowany był na zwrócenie uwagi opinii publicznej na zaistniały problem[18].

Metody stosowane przez haktywistów (m.in. DoS, Google bombs czy DDoS) używane są również w niecnych celach, np. cyberterroryzmu, stąd inicjatywy podejmowane przez sympatyków haktywizmu, by odróżnić prawnie ataki w celach protestów od celowych ataków destrukcyjnych[18].

Znane grupy haktywistów

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Inne źródła internetowe podają rok 1998 i nawet identyfikują konkretna osobę, która miała po raz pierwszy użyć słowa hacktivism – członka cDc o pseudonimie „Omega”[10][13].

Przypisy

  1. ↑ Peter Krapp. Terror and Play, or What was Hacktivism?. „Grey Room”. 21, s. 70–93, 2015. DOI: 10.1162/152638105774539770. 
  2. ↑ a b c d e f g h Hacktivism. W: Kerric Harvey: Encyclopedia of Social Media and Politics. SAGE Publications, 2013, s. 611. ISBN 978-1-4522-9026-3.
  3. ↑ PWN: Nie znaleziono żadnych wyników wyszukiwania dla: haktywizm (pol.). W: Słownik Języka Polskiego [on-line]. [dostęp 2016-08-23].
  4. ↑ Haktywizm. Wyniki wyszukiwania: nie znaleziono. W: Wielki Słownik Języka Polskiego [on-line]. Instytut Języka Polskiego PAN. [dostęp 2016-08-23].
  5. ↑ Haktywizm. W: Najnowsze słownictwo polskie. Mirosław Bańko, Maciej Czeszewski, Jan Burzyński (red.). Obserwatorium Językowe Uniwersytetu Warszawskiego. [dostęp 2016-08-23].
  6. ↑ Haktywizm. W: Michał Krawczak: Mały słownik sztuki technologicznej. Culture.pl. [dostęp 2016-08-24].
  7. ↑ Daniel Cieślak: Haktywiści – hakerzy w służbie społeczeństwa. Gazeta.pl, 2010-03-01. [dostęp 2016-08-23].
  8. ↑ Michał Płociński: Protest przeciw ACTA to haktywizm. Rzeczpospolita, 2012-01-28.
  9. ↑ Jutro hakerzy mają zaatakować instytucje finansowe na świecie. Na celowniku NBP. TVN24 Biznes i Świat. [dostęp 2016-08-23].
  10. ↑ a b Michelle Delio: Hacktivism and How It Got Here (ang.). Wired, 2004-07-04. [dostęp 2016-08-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-03)].
  11. ↑ John Perry Barlow: A Declaration of the Independence of Cyberspace (ang.). Electronic Frontier Foundation, 1996-02-08. [dostęp 2016-08-24].
  12. ↑ a b c d P.W. Singer, Allan Friedman: Cybersecurity and Cyberwar: What Everyone Needs to Know?. Oxford University Press, 2013. ISBN 978-0-19-936457-2.
  13. ↑ a b Elinor Mills: Old-time hacktivists: Anonymous, you’ve crossed the line (ang.). CNET, 2012-03-20. [dostęp 2016-08-23].
  14. ↑ Hactivismo: The Hacktivismo Declaration assertions of liberty in support of an uncensored internet (ang.). [dostęp 2016-08-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-02)].
  15. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Dorothy Denning: The Rise of Hacktivism (ang.). Georgetown Journal of International Affairs, 2015-09-08. [dostęp 2016-08-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-27)].
  16. ↑ United States Supreme Court Reno, Attorney General of the United States, et al. v. American Civil, (1997) No. 96-511 (ang.). FindLaw. [dostęp 2016-08-24].
  17. ↑ a b c d Majid Yar: Cybercrime and Society. SAGE, 2013. ISBN 978-1-4462-9220-4. [dostęp 2016-08-23].
  18. ↑ a b c d e Hacktivism. W: Kerric Harvey: Encyclopedia of Social Media and Politics. SAGE Publications, 2013, s. 612. ISBN 978-1-4522-9026-3.