Halberstadt CL.IV

Halberstadt CL.IV
	; Halberstadt Cl.IV (Rol) 8103/17 w Deutsches Museum, Flugwerft Schleissheim
	Dane podstawowe
Państwo	Cesarstwo Niemieckie
Producent	Halberstädter Flugzeug-Werke GmbH; LFG (Roland)
Typ	samolot myśliwski i wsparcia piechoty
Konstrukcja	mieszana głównie drewniana, dwupłatowiec
Załoga	2 (pilot i strzelec/obserwator)
	Historia
Data oblotu	1918
Lata produkcji	1918
	Dane techniczne
Napęd	1 × Mercedes D.IIIa, rzędowy
Moc	160 KM
	Wymiary
Rozpiętość	10,7 m (górne skrzydło); 9,98 m (dolne skrzydło)
Długość	6,5 m (późne 6,89 m)
Wysokość	2,7 m
Powierzchnia nośna	27 m²
	Masa
Własna	700 kg (720 kg Roland)
Użyteczna	340 kg
Startowa	1040 kg (1060 kg Roland)
	Osiągi
Prędkość maks.	165 km/h
Prędkość wznoszenia	1000 m – 4,3 min; 5000 m – 30,8 min
Długotrwałość lotu	3-3½ h
	Dane operacyjne
	Uzbrojenie
	1 LMG 08/15 kal. 7,92 mm – stały, zsynchronizowany; 1 × karabin maszynowy Parabellum kal. 7,92 mm – ruchomy, na obrotnicy
	Użytkownicy
	Cesarstwo Niemieckie, Estonia, Polska
	Rzuty

Halberstadt CL.IV (lub Cl.IV) – niemiecki dwumiejscowy dwupłatowy samolot myśliwski i wsparcia piechoty z końcowego okresu I wojny światowej, zbudowany w 1918 roku w zakładach lotniczych Halberstadt. Produkowany też w zakładach LFG (Roland).

Historia

Halberstadt CL.IV stanowił rozwinięcie konstrukcji udanego dwumiejscowego samolotu myśliwskiego i wsparcia piechoty Halberstadt CL.II. Celem było dalsze polepszenie manewrowości i charakterystyk w locie. Głównym konstruktorem był inż. Karl Theiss, podobnie jak poprzedniego samolotu. Silnik pozostał ten sam – rzędowy Mercedes D.IIIa o mocy 160 KM. Przez skrócenie kadłuba i przeprojektowanie udało się zmniejszyć masę konstrukcji o 73 kg, bez zmniejszenia wytrzymałości. Polepszono też własności aerodynamiczne, poprzez zastosowanie bardziej opływowego kadłuba (pomimo bardziej „tępego” przodu kadłuba i rezygnacji z kołpaka śmigła) i nowych sekcji skrzydeł^[2]. Prędkość samolotu pozostała na takim poziomie, jak CL.II, lecz istotnie polepszyła się manewrowość, zwłaszcza w płaszczyźnie pionowej^[2].

Prototyp samolotu oblatano w lutym 1918 roku, a w marcu przeprowadzono testy wytrzymałościowe, na podstawie których wybrano najsilniejsze z trzech proponowanych skrzydeł i wykazano konieczność wzmocnienia usterzenia^[2]. Samolot zaakceptowano do produkcji i w kwietniu – maju złożono pierwsze zamówienie na 150 sztuk, a w czerwcu na dalsze 200. Produkcję 150 samolotów zlecono także na licencji zakładom LFG (Roland) – były one oznaczone jako Halberstadt Cl.IV (Rol). Zakłady LFG przekonstruowały skrzydło, lecz okazało się ono słabsze i prowadzono następnie prace nad jego wzmocnieniem. W sierpniu zamówiono po 200 samolotów w obu firmach – do końca wojny łącznie 1300, lecz ostatnich zamówień nie wykonano^[2].

Samolot okazał się udany i dysponował bardzo dobrą manewrowością - w czerwcu 1918 roku Inspektorat Lotnictwa (Idflieg) raportował na podstawie prób w locie, że Halberstadt Cl.IV jest najlepszy spośród samolotów kategorii CL na froncie^[2]. Jedyną ujemną stroną wskazywaną przez pilotów była niewystarczająca stabilność podłużna, powodująca bardziej męczące sterowanie i trudniejsze celowanie z karabinu maszynowego pilota. Dlatego wydłużono część ogonową o ok. 40 cm, pierwotnie na samolotach produkowanych przez Rolanda (nie wiadomo, czy Halberstadt wprowadził do produkcji samoloty z dłuższym kadłubem, gdyż Idflieg chciał zaczekać na wyniki eksploatacji frontowej)^[2]. Od września 1918 roku produkowano samoloty przystosowane do większych obciążeń, w związku z tendencją załóg do zabierania większych ilości małych bomb, granatów ręcznych i amunicji^[2].

Użycie

Halberstadt Cl.IV (Rol) 8103/17, Flugwerft Schleissheim

Samoloty Halberstadt Cl.IV pojawiły się na froncie pod koniec czerwca 1918 roku, wchodząc na wyposażenie eskadr wsparcia (Schlachtstaffel, w skrócie Schlasta). Używane były głównie do bezpośredniego wsparcia piechoty podczas ataków, ostrzeliwując w lotach na małym pułapie stanowiska artylerii i pozycje nieprzyjaciela, stosowano w tym celu też lekkie bomby i granaty. 30 czerwca 1918 roku w inwentarzu znajdowało się 40 samolotów Halberstadt Cl.IV, a 31 sierpnia 1918 roku – 136^[2].

Po wojnie w Niemczech przez pewien czas samoloty te używało lotnictwo policji oraz prywatne firmy komunikacyjne, jak Luftvehrkehr Paula Strähle^[3]. W 1920 roku w zakładach lub magazynach rządowych składowane było ok. 198 samolotów tego typu. Część z nich została sprzedana za granicę^[2].

Po wojnie, stosunkowo licznym użytkownikiem samolotów tego typu stało się lotnictwo Estonii. Używało ich też lotnictwo Rosji radzieckiej^[2].

Trzy samoloty tego typu (nr 525/18, 1770/18 i 5894/18 – numery nieoryginalne) posiadało także lotnictwo polskie – służyły w 2. i 14. Eskadrze Wywiadowczej^[4]. Ostatni z nich (5894/18, z silnikiem zamienionym na mocniejszy Bz-IV 200 KM) używany był po wojnie polsko-radzieckiej w Wyższej Szkole Pilotów w Grudziądzu do grudnia 1922 roku^[4].

Obecnie w muzeach w Niemczech i USA zachowane są 4 samoloty^[5].

Opis techniczny

Silnik Mercedes D.IIIa eksponowany w MLP w Krakowie.

Samolot Halberstadt CL.IV był dwumiejscowym dwupłatem o konstrukcji drewnianej. Kadłub kratownicowy drewniany, kryty sklejką^[1]. Odkryta wspólna kabina załogi, z przodu stanowisko pilota, z tyłu strzelca/obserwatora. Usterzenie było klasyczne, na końcu kadłuba; ster kierunku z wyważeniem rogowym. W porównaniu z Halberstadtem CL.II, również stery wysokości otrzymały wyważenie rogowe, co przyczyniło się do polepszenia manewrowości^[1]. Podwozie samolotu stałe, klasyczne, ze stalowych rur, ze wspólną osią i dwoma poziomymi rozpórkami. Z tyłu płoza ogonowa^[1]. Na kadłubie malowano oznaczenie typu: "Halb.C.L.IV" lub "Halb.C.L.IV(Rol)"^[6].

Skrzydła były konstrukcji drewnianej, kryte płótnem. Górne skrzydło miało niewielki skos 3°. Po lewej stronie baldachimu był grawitacyjny zbiornik paliwa, po prawej chłodnica. Komora płatów z jednym rzędem rozpórek po każdej stronie (po dwie), usztywniona cięgnami stalowymi, baldachim podparty zastrzałami. Lotki z wyważeniem rogowym znajdowały się na skrajnych częściach górnego płata^[1].

Samolot był napędzany 6-cylindrowym silnikiem rzędowym Mercedes D.III, z cylindrami stojącymi, chłodzonym cieczą, umieszczonym z przodu kadłuba, zakrytym z wyjątkiem górnej części. Po prawej stronie kolektor i wspólna rura wydechowa, wyprowadzona na prawo. Śmigło dwułopatowe, drewniane, bez kołpaka^[1].

Uzbrojenie stanowił jeden stały zsynchronizowany karabin maszynowy LMG 08/15 kal. 7,92 mm zamocowany obok silnika (było przewidziane miejsce na dwa karabiny maszynowe), oraz jeden ruchomy karabin maszynowy Parabellum kal. 7,92 mm strzelca na obrotnicy poręczowej. Dzięki wysokiemu umieszczeniu obrotnicy, strzelec dysponował dużym polem ostrzału, także w przedniej półsferze ponad płatem przednim, oraz w dół po bokach kadłuba^[2]. Samolot nie posiadał standardowo uzbrojenia bombowego, lecz stosowano wyrzutniki na 4-5 bomb o masie 10 kg^[1]lub przeciwpiechotne granaty odłamkowe Wurfgranaten 15 (na zewnątrz kadłuba, po bokach kabiny strzelca) albo lekkie bomby typu Iflmaus^[7].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h P. Gray, O. Thetford: German..., s. 140-142.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k P. Grosz, Halberstadt Cl.IV, s. 1-4.
↑ P. Grosz, Halberstadt Cl.IV, s. 10-12.
↑ ^a ^b Andrzej Morgała, Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924. Warszawa: Lampart, 1997. ISBN 83-86776-34-X, s. 118-119, 295.
↑ P. Grosz, Halberstadt Cl.IV, s. 31.
↑ P. Grosz, Halberstadt Cl.IV, s. 8-9.
↑ P. Grosz, Halberstadt Cl.IV, s. 6-7.

Bibliografia

Peter M. Grosz: Halberstadt Cl.IV, Windsock Datafile no. 43, Albatros Productions, 1994, ISBN 0-948414-58-8.
Peter Gray, Owen Thetford: German Aircraft of The First World War. New York: Doubleday & Company, Inc., 1970. ISBN 0-370-00103-6.

[gray-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h P. Gray, O. Thetford: German..., s. 140-142.

[grosz-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k P. Grosz, Halberstadt Cl.IV, s. 1-4.

[grosz10-3] P. Grosz, Halberstadt Cl.IV, s. 10-12.

[morg-4] Andrzej Morgała, Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924. Warszawa: Lampart, 1997. ISBN 83-86776-34-X, s. 118-119, 295.

[grosz31-5] P. Grosz, Halberstadt Cl.IV, s. 31.

[grosz8-6] P. Grosz, Halberstadt Cl.IV, s. 8-9.

[grosz6-7] P. Grosz, Halberstadt Cl.IV, s. 6-7.

[:1-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am ^an ^ao ^ap ^aq ^ar ^as ^at ^au ^av ^aw ^ax ^ay ^az ^ba ^bb ^bc ^bd ^be ^bf ^bg ^bh ^bi ^bj ^bk ^bl ^bm ^bn ^bo ^bp ^bq ^br ^bs ^bt ^bu ^bv ^bw ^bx ^by ^bz ^ca ^cb ^cc ^cd ^ce ^cf ^cg ^ch ^ci ^cj ^ck ^cl ^cm ^cn ^co ^cp ^cq ^cr ^cs ^ct obcej produkcji lub konstrukcji, używane przez Wojsko Polskie

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[A]

Samoloty myśliwskie	AEG D.I Albatros D.I Albatros D.II Albatros D.III Albatros D.V Albatros W.4 Fokker D.I Fokker D.II Fokker D.III Fokker D.IV Fokker D.V Fokker D.VI Fokker D.VII Fokker D.VIII (E.V) Fokker Dr.I Fokker E.I Fokker E.II Fokker E.III Fokker E.IV Halberstadt D.II Junkers D.I LFG Roland D.II LFG Roland D.VI Pfalz D.III Pfalz D.VIII Pfalz D.XII Pfalz E.I Siemens-Schuckert D.III Siemens-Schuckert D.IV
Samoloty bombowe	AEG G.IV Gotha G.I Gotha G.IV Gotha G.V Gotha G.VI Friedrichshafen G.III S.S.W. R.III Staaken R.VI Staaken R.XIV
Wodnosamoloty i łodzie latające	Albatros W.4 Friedrichshafen FF.33 Friedrichshafen FF.49 Hansa-Brandenburg W.12 Hansa-Brandenburg W.29 Junkers J 11 Lübeck-Travemünde F4
Samoloty rozpoznawcze i lekkie bombowe	AEG C.I AEG C.II AEG C.III AEG C.IV AEG C.V AEG C.VI AEG C.VII AEG C.VIII AEG C.VIII Dr AGO C.I AGO C.IV Albatros C.I Albatros C.III Albatros C.V Albatros C.VII Albatros C.X Albatros C.XII Albatros C.XV Aviatik C.I Aviatik C.III DFW C.V Halberstadt C.V LFG Roland C.II LVG C.II LVG C.V LVG C.VI Rumpler C.I Rumpler C.IV Rumpler C.VII
Samoloty wielozadaniowe	Aviatik B.I Halberstadt CL.II Halberstadt CL.IV Hannover CL.II Hannover CL.V Junkers CL.I
Samoloty szturmowe	AEG J.I Albatros J.I Junkers J.I
Nieuzbrojone samoloty szkolne i rozpoznawcze	AEG B.I AEG B.II AEG B.III Albatros B.II Aviatik B.II Fokker A.I Hansa-Brandenburg B.I Kondor B.I LVG B.I, B.II, B.III Rumpler C.VIII Rumpler Taube
Konstrukcje prototypowe	Albatros D.IV Albatros D.VI Albatros D.VII Albatros D.IX Albatros D.X Albatros D.XI Albatros D.XII Albatros Dr.I Albatros Dr.II AEG Dr.I DFW Floh LFG Roland Stralsund V 19 Halberstadt C.III Junkers J 1 Junkers J 2 Junkers J 7 Junkers J 8 Kondor D 1 Kondor D 2 Kondor D 6 Kondor D 7
Inne	System oznaczeń niemieckich samolotów z okresu I wojny światowej

Myśliwskie	Albatros D.II^[A] Albatros D.III^[A] Albatros D.III (Oef)^[A] Albatros D.V^[A] Ansaldo A.1 Balilla^[A] Ansaldo SVA.5^[A] Bristol F.2 Fighter^[A] Fokker D.VII^[A] Fokker D.VIII^[A] Halberstadt C.V^[A] Halberstadt CL.II^[A] Halberstadt CL.IV^[A] Hannover CL.II^[A] Hannover CL.V^[A] Martinsyde F.4^[A] Nieuport 16^[A] Nieuport 17^[A] Nieuport 23^[A] Nieuport 24^[A] Nieuport 27^[A] Pfalz D.XII^[A] PWS-A^[A] PWS-10 PZL P.7 PZL P.11 RAF S.E.5^[A] Sopwith Camel^[A] Sopwith Dolphin^[A] SPAD S.VII^[A] SPAD S.XIII^[A] SPAD 51^[A] SPAD 61^[A] Wibault 70^[A]
Bombowe	Airco DH.9^[A] Albatros C.X^[A] Albatros C.XII^[A] Breguet 14^[A] Breguet 19^[A] Farman F-68 Goliath^[A] Fokker F.VII^[A] Friedrichshafen G.III^[A] Gotha G.IV^[A] PZL.23 Karaś PZL.37 Łoś Rumpler C.I^[A] LWS-6 Żubr
Samoloty rozpoznawcze i łącznikowe (towarzyszące)	AEG C.IV^[A] Albatros B.II^[A] Albatros C.I^[A] Albatros C.III^[A] Albatros C.V^[A] Albatros C.VII^[A] Albatros C.X^[A] Albatros C.XII^[A] Albatros C.XV^[A] Anatra Anasal^[A] Ansaldo A.300^[A] Ansaldo SVA-9^[A] Aviatik C.III^[A] Breguet 14^[A] Breguet 19^[A] De Havilland DH.60 Moth^[A] DFW C.V^[A] Hannover CL.II^[A] Hansa-Brandenburg C.I^[A] Lloyd C.II^[A] Lloyd C.IV^[A] Lloyd C.V^[A] Lublin R.X Lublin R.XIII LWS-3 Mewa LVG B.I^[A] LVG C.II^[A] LVG C.V^[A] LVG C.VI^[A] Oeffag C.I^[A] Oeffag C.II^[A] Potez XV^[A] Potez XXV^[A] Potez XXVII^[A] PWS-5 PZL Ł.2 Rumpler C.I^[A] Rumpler C.VII^[A] Rumpler C.VIII^[A] RWD-14 Czapla Salmson 2^[A]
Szkolne	Albatros B.II^[A] LVG B.I^[A] Bartel BM-4 Bartel BM-5 Hansa-Brandenburg B.I^[A] Caudron G.III^[A] Hanriot H.19^[A] Hanriot H.28 Morane-Saulnier MS.35^[A] PWS-12 PWS-16 PWS-18 PWS-26 Rumpler C.VIII^[A] RWD-8 Lublin R.VIII Lublin R-XIV RWD-17
Szturmowe	Albatros J.I^[A]
Transportowe i sanitarne	Lublin R.XVI LWS-2
Wodnosamoloty	CANT Z.506^[A] CAMS-30^[A] Friedrichshafen FF.33^[A] Friedrichshafen FF.49^[A] Latham 43^[A] LeO H.13^[A] LeO H.135B3^[A] Lublin R.VIII Lublin R.XIII Lübeck-Travemünde F4^[A] Macchi M.9^[A] Schreck FBA-17H^[A]
Balony i sterowce	Parseval-Sigsfeld^[A] Caquot typ R^[A] WBS-Caquot DB^[A] WBS-Caquot N-NN^[A] WBS model 39 WBS Jumping WBS E2 Zodiac VZ-11 Lech^[A] Gwiazda Polski
Samoloty prototypowe	Bartel BM-2 Bartel BM-3 Bartel BM-6 CWL WZ-X Lublin R-XX Nikol A-2 PWS-1 PWS-6 PWS-11 PWS-15 PWS-19 PWS-33 Wyżeł PWS-35 Ogar PWS-40 Junak PZL P.1 PZL P.6 PZL P.8 PZL.12 PZL.38 Wilk PZL.42 PZL.46 Sum PZL.50 Jastrząb
Projekty	Bartel BM-1 CWL WZ-VIII CWL WZ-IX Pteranodon PWS-3bis PWS-20ter/hydro PWS-22 PWS-40 PWS-42 PZL.3 PZL.8 PZL.9 PZL.15 PZL.18 PZL P.28 PZL.39 PZL.45 Sokół PZL.48 Lampart PZL.49 Miś PZL.53 Jastrząb II PZL.54 Ryś PZL.55 PZL.56 Kania PZL Łosoś RWD-22 RWD-25 WBS LOPP (sterowiec)
Produkowane na eksport	PZL P.24 PZL.43

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne