Halina Cetnarowicz

Halina Cetnarowicz
Ilustracja
Imię i nazwisko urodzenia

Halina Szpilfogel

Data i miejsce urodzenia

26 sierpnia 1916
Warszawa

Data i miejsce śmierci

11 sierpnia 2005
Warszawa

Miejsce spoczynku

cmentarz komunalny Północny w Warszawie

Zawód, zajęcie

lekarz internista i hematolog

Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Halina Cetnarowicz, Hala (ur. 26 sierpnia 1916 w Warszawie[1], zm. 11 sierpnia 2005 tamże) – polska lekarka internistka i hematolożka, więźniarka obozów koncentracyjnych, wieloletnia pracowniczka Instytutu Hematologii .

Życiorys

Młodość

Halina Szpilfogel uczyła się w Żeńskim Prywatnym Gimnazjum i Liceum prowadzonym przez Janinę Popielewską i Janinę Roszkowską przy ul. Bagatela 15 w Warszawie, gdzie zdała maturę[2]. Była instruktorką harcerską, ze swym zastępem uczestniczyła w Zlocie ZHP w Spale w 1935 roku. Była instruktorką Hufca Mokotów, członkinią klubu instruktorów harcerskich „Złota Strzała”[3], a w roku 1939 roku była opiekunką grup obozów harcerskich[2].

Studiowała nauki społeczne na Wolnej Wszechnicy Polskiej[2], uczęszczała również na zajęcia na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego[4]. Po wybuchu II wojny światowej rozpoczęła studia medyczne na tajnych kompletach.

II wojna światowa

We wrześniu 1939 roku zorganizowała i prowadziła punkt opatrunkowy, a potem szpitalik przy ul. Wiejskiej. W czasie okupacji uczestniczyła w pracach SZP, ZWZ i AK. Była łączniczką komórki więziennej ZWZ Kazimierza Gorzkowskiego[5], w latach 1941–1942 była komendantką Hufca Mokotów Szarych Szeregów Żeńskich. Po aresztowaniu (wraz z mężem) w Zakopanem Halina była poddana brutalnemu śledztwu w tamtejszej katowni Gestapo, Palace, łącznie z próbami wieszania[6]. Trafiła na Pawiak, potem została wywieziona do obozu koncentracyjnego na Majdanku, gdzie pracowała w obozowym lazarecie, następnie do Oświęcimia i Bergen-Belsen[5][7]. W Majdanku przeszła ciężką chorobę[8].

W obozach uczestniczyła w akcjach ratowania innych więźniarek i pomocy dla nich[5][9][10][11][12][13]. Po wyzwoleniu obozu Bergen-Belsen przez aliantów doprowadziła polskie więźniarki do obozu polskich kobiet – żołnierzy AK z powstania warszawskiego w Oberlangen[2]. Po wojnie była autorką dokumentacji życia obozowego, w tym zeznawała w USC Shoah Foundation Institute[1] założonej przez Stevena Spielberga, i w dochodzeniu amerykańskiego Departamentu Sprawiedliwości w sprawie Josefa Mengele[14].

Po wojnie

Ukończyła studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego. Była internistką, potem specjalizowała się w hematologii. Pracowała w Instytucie Hematologii[15], potem w Instytucie Onkologii, Instytucie Badań Jądrowych[2] na Żeraniu i ponownie w Instytucie Hematologii.

Była jednym z wydawców Monografii Biochemicznych Polskiego Towarzystwa Biochemicznego[10]. Otrzymała honorowe członkostwo Polskiego Stowarzyszenia Chorych na Hemofilię.

W latach 70. i 80. XX wieku bardzo aktywnie wspierała działalność opozycji demokratycznej[16], w tym Studenckich Komitetów Solidarności oraz „KOR”, KSS „KOR” i podziemnej NSZZ „Solidarność”.

Obraz Eugeniusza Zaka „Tańczący pajac”, który przez wiele lat zdobił salę malarstwa międzywojennego w Muzeum Narodowym w Warszawie, był przed wojną własnością rodziców Haliny Cetnarowicz i wisiał w ich sypialni. Po wojnie został podarowany przez nią temu muzeum.

Życie prywatne

Halina Cetnarowicz pochodziła z polskiej zasymilowanej rodziny żydowskiej[16]. Była córką Mariana i Julii Szpilfogel[17], oboje zginęli w czasie wojny. Miała młodszego brata, który przed wojną wyemigrował. W czasie wojny wyszła za Kazimierza Cetnarowicza, który zginął w 1943 roku.

Po wojnie z Wacławem Kawalcem (1914–1999) miała dwójkę dzieci, Barbarę i Stefana[2][16].

Zginęła, mając 89 lat, padłszy ofiarą napadu rabunkowego. Została pochowana na cmentarzu komunalnym Północnym w Warszawie (kwatera S-IV-8, rząd 3, miejsce 2)[18].

Znany obraz Eugeniusza Zaka „Tańczący pajac”, który przez wiele lat zdobił salę malarstwa międzywojennego w Muzeum Narodowym w Warszawie, był przed wojną własnością rodziców Haliny Cetnarowicz i wisiał w ich sypialni. Po wojnie został podarowany przez nią temu muzeum[2][17].

Przypisy

  1. ↑ a b USC Shoah Foundation Institute testimony of Halina Cetnarowicz, 6 listopada 1996 [dostęp 2020-11-01] (ang.).
  2. ↑ a b c d e f g Aniela Uziembło, Zofia Winawer, Pożegnania. Halina Cetnarowicz z d. Szpilfogel. Wspomnienie (1915–2005), „Gazeta Wyborcza, Gazeta Stołeczna” (200), 29 sierpnia 2005, s. 9 [dostęp 2020-11-01].
  3. ↑ Ryszard Matuszewski, Chmury na pogodnym niebie, Nadarzyn: Wydawnictwo Vipart, 1998, s. 140–141, ISBN 978-83-87124-04-5.
  4. ↑ Jarosław Mikołajewski, Niebieskie, pomarańczowe, zielone – postscriptum o Zuzannie Ginczance. Co dzień ktoś do mnie pisze, dodaje jakiś szczegół o Niej, „Wysokie Obcasy”, 15 stycznia 2005 [dostęp 2020-11-01].
  5. ↑ a b c Krystyna Wigura, Długa lekcja, Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1970, s. 309–312 318–319, 327–328, 331, 343, 364, 369.
  6. ↑ Alfons Filar, Michał Leyko, Palace katownia Podhala. Tajemnice lochów gestapowskiej placówki w Zakopanem, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1970, s. 280. Informacja o relacji Jadwigi Apostoł (współzałożycielki organizacji konspiracyjnej Konfederacji Tatrzańskiej) o pobycie z Haliną Cetnarowicz w celi w zakopiańskiej placówce Gestapo.
  7. ↑ Ossowska 1990 ↓, s. 254.
  8. ↑ Ossowska 1990 ↓, s. 249.
  9. ↑ Wanda Ossowska: Przeżyłam... Lwów–Warszawa 1939–1946. Kraków: Wydawnictwo WAM, 1990. ISBN 83-85136-00-2.
  10. ↑ a b Monografie Biochemiczne [dostęp 2020-11-01].
  11. ↑ Maria Ciesielska, Stefania Perzanowska (1896–1974), lekarka i więźniarka obozu w Majdanku, „Acta Medicorum Polonorum” (2), 2012, s. 21 [dostęp 2020-11-01].
  12. ↑ Stefania Perzanowska. Szpital obozu kobiecego w Majdanku. „Przegląd Lekarski – Oświęcim, Organ Krakowskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Lekarskiego”. Seria II. 24 (1), s. 182, 1968. Kraków. [dostęp 2020-11-01]. 
  13. ↑ Danuta Brzosko-Mędryk, Niebo bez ptaków, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1968, s. 295, 297, 301, 305, 326, 383.
  14. ↑ In the Matter of Joseph Mengele, A Report to the Attorney General of the United States – Exhibits, t. 2, U.S. Department of Justice, październik 1992, s. 32 [dostęp 2020-11-01].
  15. ↑ Krzysztof M. Święcicki, Wspomnienie o pani doktor Cetnarowicz, „Biuletyn Informacyjny Polskiego Stowarzyszenia Chorych na Hemofilię” (2 (22)), jesień 2005, s. 5–6 [dostęp 2020-11-01].
  16. ↑ a b c Zofia Winawer, Pożegnania – nekrologi. Halina Cetnarowicz z d. Szpilfogel, „Gazeta Wyborcza, wydanie regionalne Lublin” (201), 30 sierpnia 2005, s. 6 [dostęp 2020-11-01].
  17. ↑ a b Agnieszka Yass-Alsston, „Mann mit blauer Mütze” by Eugeniusz Zak — Part Two, plundered-art.blogspot.com, 5 grudnia 2016 [dostęp 2020-11-01] (ang.).
  18. ↑ Wyszukiwarka cmentarzy warszawskich, mapa.um.warszawa.pl [dostęp 2020-11-01].

Media użyte na tej stronie