Halszka Osmólska

Halszka Osmólska
Data i miejsce urodzenia

15 września 1930
Poznań

Data śmierci

31 marca 2008

profesor nauk biologicznych
Specjalność: paleontologia
Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Doktorat

1962
Uniwersytet Warszawski

Profesura

10 lipca 1990[1]

Uczelnia

Instytut Paleobiologii PAN

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski

Halszka Osmólska (ur. 15 września 1930 w Poznaniu, zm. 31 marca 2008) – polska paleontolog, profesor, specjalizująca się w badaniach dinozaurów i pierwotnych krokodyli.

Życiorys

Studia biologiczne rozpoczęła na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Poznańskiego w 1949, w 1952 przeniosła się na biologię Uniwersytetu Warszawskiego, który ukończyła w 1955. Tamże obroniła doktorat w 1962. Od 1955 pracowała w warszawskim Instytucie Paleobiologii PAN (do 1990 pod nazwą Zakład Paleobiologii PAN). W latach 1983–1988 była jego dyrektorką.

W początkach swojej kariery badała trylobity górnego dewonu i dolnego karbonu z rejonu świętokrzyskiego, ale także z innych rejonów Europy i Azji. W latach 1965–1970 była uczestniczką serii wypraw Polsko-Mongolskiej Ekspedycji Paleontologicznej, które na pustyni Gobi dokonały odkryć szeregu nowych gatunków dinozaurów i pierwotnych ssaków z epoki późnej kredy. Badając mongolskie znaleziska ustanowiła szereg nowych gatunków dinozaurów (patrz lista na końcu hasła). Do najważniejszych jej osiągnięć należy wyjaśnienie wielu problemów budowy i taksonomii dinozaurów kaczodziobych oraz owiraptorów i odkrycie pierwszych azjatyckich dinozaurów grubogłowych oraz pierwszych na świecie krokodyli kredowych. Większość jej prac o mongolskich dinozaurach powstała we współpracy z Teresą Maryańską. Była jednym z redaktorów i autorów całościowej monografii o dinozaurach, wydanej w USA w 1990 i w 2004 i będącej jedną z najczęściej cytowanych prac z tej dziedziny. Była wieloletnim członkiem Polskiego Towarzystwa Geologicznego[2].

Nazwiskiem H. Osmólskiej nazwano gatunek owiraptora (Citipati osmolskae) i gatunek dromeozauryda (Velociraptor osmolskae[3]) oraz rodzaj wczesnotriasowego archozauromorfa Osmolskina, a w 2010 także Prolagus osmolskae – zajęczaka z pliocenu Polski[4]. Imieniem H. Osmólskiej nazwano gatunek dromeozauryda Halszkaraptor escuilliei[5]. W 2003 odznaczona została Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski – 2003[6].

Ustanowione przez H. Osmólską taksony dinozaurów

Elmisaurus (i Elmisauridae) (1981), Hulsanpes (1982), Borogovia (1987), Bagaraatan (1996); z Maryańską, Homalocephale, Prenocephale, Tylocephale (i Pachycephalosauria) (1974), Bagaceratops (1975) i Barsboldia (1981); z Maryańską i Altangerel Perle, Goyocephale (1982); z Ewą Roniewicz, Deinocheirus (1967); z Roniewicz & Rinchen Barsbold, Gallimimus (1972); z Kurzanovem, Tochisaurus (1991); i z kilkoma współautorami Nomingia (2000).

Wybrane publikacje

  • H. Osmólska and E. Roniewicz (1970). Deinocheiridae, a new family of theropod dinosaurs. Palaeontologica Polonica 21:5–19.
  • H. Osmólska, E. Roniewicz, and R. Barsbold (1972). A new dinosaur, Gallimimus bullatus n. gen., n. sp. (Ornithomimidae) from the Upper Cretaceous of Mongolia. Palaeontologia Polonica 27:103–143.
  • H. Osmólska (1972). Preliminary note on a crocodilian from the Upper Cretaceous of Mongolia. Palaeontologia Polonica 27:43–47.
  • T. Maryańska and H. Osmólska (1974). Pachycephalosauria, a new suborder of ornithischian dinosaurs. Palaeontologia Polonica 30:45–102.
  • T. Maryańska and H. Osmólska (1975). Protoceratopsidae (Dinosauria) of Asia. Palaeontologica Polonica 33:133–181.
  • H. Osmólska (1976). New light on the skull anatomy and systematic position of Oviraptor. Nature 262:683–684.
  • H. Osmólska (1981). Coossified tarsometatarsi in theropod dinosaurs and their bearing on the problem of bird origins. Palaeontologica Polonica 42:79–95.
  • T. Maryańska and H. Osmólska (1981). First lambeosaurine dinosaur from the Nemegt Formation, Upper Cretaceous, Mongolia. Acta Palaeontologica Polonica 26(3–1):243–255.
  • T. Maryańska and H. Osmólska (1981). Cranial anatomy of Saurolophus angustirostris with comments on the Asian Hadrosauridae (Dinosauria). Palaeontologia Polonica 42:5–24.
  • H. Osmólska (1982). Hulsanpes perlei n.g. n.sp. (Deinonychosauria, Saurischia, Dinosauria) from the Upper Cretaceous Barun Goyot Formation of Mongolia. Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie Monatshefte 1982(7):440–448.
  • A. Perle, T. Maryańska, and H. Osmólska (1982). Goyocephale lattimorei gen. et sp. n., a new flat-headed pachycephalosaur (Ornithischia, Dinosauria) from the Upper Cretaceous of Mongolia. Acta Palaeontologica Polonica 27(1–4):115–127.
  • T. Maryańska and H. Osmólska (1984). Postcranial anatomy of Saurolophus angustirostris with comments on other hadrosaurs. Palaeontologia Polonica 46:119–141.
  • T. Maryańska and H. Osmólska (1985). On ornithischian phylogeny. Acta Palaeontologica Polonica 30(3–4):137–149.
  • H. Osmólska (1987). Borogovia gracilicrus gen. et sp. n., a new troodontid dinosaur from the Late Cretaceous of Mongolia. Acta Palaeontologica Polonica 32(1–2):133–150.
  • R. Barsbold, H. Osmólska, and S.M. Kurzanov (1987). On a new troodontid (Dinosauria, Theropoda) from the Early Cretaceous of Mongolia. Acta Palaeontologica Polonica 32(1–2):121–132.
  • S. M. Kurzanov and H. Osmólska (1991). Tochisaurus nemegtensis gen. et sp. n., a new troodontid dinosaur (Dinosauria, Theropoda) from Mongolia. Acta Palaeontologica Polonica 36(1):69–76.
  • H. Osmólska (1996). An unusual theropod dinosaur from the Late Cretaceous Nemegt Formation of Mongolia. Acta Palaeontologica Polonica 41(1):1-38.
  • R. Barsbold and H. Osmólska (1999). The skull of Velociraptor (Theropoda) from the Late Cretaceous of Mongolia. Acta Palaeontologica Polonica 44(2):189-219.
  • R. Barsbold, H. Osmólska, M. Watabe, P.J. Currie, and K. Tsogtbaatar (2000). A new oviraptorosaur (Dinosauria, Theropoda) from Mongolia: the first dinosaur with a pygostyle. Acta Palaeontologica Polonica 45(2):97–106.
  • T. Maryańska, H. Osmólska, and M. Wolsan (2002). Avialan status for Oviraptorosauria. Acta Palaeontologica Polonica 47(1):97–116.
  • H. Osmólska, P.J. Currie, and R. Barsbold (2004). Oviraptorosauria. In: D.B. Weishampel, P. Dodson, and H. Osmólska (eds.), The Dinosauria (second edition). University of California Press, Berkeley 165–183.

Przypisy

  1. ↑ Prof. dr hab. Halszka Osmólska, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2019-10-17].
  2. ↑ Lista członków Polskiego Towarzystwa Geologicznego, stan na 31 stycznia 1971, Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego Tom XL-1970, Zeszyt 3-4, Kraków 1971
  3. ↑ Radosław Nawrot: Dinozaur profesor Osmólskiej. gazeta.pl. [dostęp 2008-07-08].
  4. ↑ Fostowicz-Frelik, Ł. 2010. A new species of Pliocene Prolagus (Lagomorpha, Ochotonidae) from Poland is the northernmost record of the genus. Journal of Vertebrate Paleontology 30 (2): 609–612.
  5. ↑ Andrea Cau, Vincent Beyrand, Dennis F. A. E. Voeten, Vincent Fernandez, Paul Tafforeau, Koen Stein, Rinchen Barsbold, Khishigjav Tsogtbaatar, Philip J. Currie i Pascal Godefroit. Synchrotron scanning reveals amphibious ecomorphology in a new clade of bird-like dinosaurs. „Nature”. 552 (7685), s. 395–399, 2017. DOI: 10.1038/nature24679 (ang.). 
  6. ↑ M.P. z 2003 r. nr 42, poz. 623 – pkt 5.

Bibliografia

  • Ewa Jachowska-Kazubska & Tomasz Sulej 2015 Zwyczajny życiorys polskiej badaczki gobijskich dinozaurów. Ewolucja 5
  • Zofia Kielan-Jaworowska, 2003. 50. lat Instytutu Paleobiologii PAN. Ewolucja, 1.[1]
  • Zofia Kielan-Jaworowska, 2003. Pustynia Gobi po 30 latach. Ewolucja, 2.[2]
  • Magdalena Borsuk-Białynicka & Teresa Maryańska, 2008. Halszka Osmólska (1930–2008). Acta Palaeontologia Polonica, 53 (2): 206.