Hanka Nowobielska
Imię i nazwisko | Jarosława Janina Fiutowska |
---|---|
Data i miejsce urodzenia | |
Data i miejsce śmierci | |
Narodowość | polska |
Język | polski |
Dziedzina sztuki | literatura |
Epoka | XX w. |
Gatunek | poezja |
Hanka Nowobielska, właściwie Jarosława Janina Fiutowska z domu Łukasiewicz (ur. 11 maja 1912 r. w Łuczanach[1] koło Chodorowa, zm. 3 lutego 1992 r. Białce Tatrzańskiej) – poetka podhalańska, zaliczana do ludowych ze względu na rodzaj twórczości (przeważnie w gwarze podhalańskiej), oryginalnej w stylu i głównie lirycznej; działaczka na rzecz kultury[2].
Życiorys
Córka nauczycieli, ojciec zginął w czasie I wojny światowej. Matka, Janina wyjechała na Podhale, gdzie podjęła pracę. Jarosława uczęszczała do szkoły powszechnej w Brzegach, Białce Tatrzańskiej, później u sióstr klarysek w Krakowie i Starym Sączu oraz do Szkoły Domowej Pracy Kobiet w Kuźnicach. W roku 1937 wyszła za mąż za Józefa Fiutowskiego, cieślę-budowniczego, absolwenta Szkoły Przemysłu Drzewnego w Zakopanem. Józef Fiutowski zmarł w 1945 r., a Janina została z trójką małoletnich dzieci: córkami Marią i Iwoną oraz synem Jarosławem, którym zapewniła wyższe wykształcenie[3].
Debiutowała, przyjmując pseudonim Hanka Nowobielska, w 1936 r. w zasłużonym w obronie polskości piśmie poznańskim „Orędownik”, już rok później wybitny badacz folkloru Stanisław Pigoń włączył spory wybór jej wierszy do redagowanej przez siebie antologii Poezja Młodego Podhala. Była znaczącą osobowością w kręgu twórców posługujących się gwarą podhalańską, ale mimo wielu nagród i publikacji nie zajęła nigdy miejsca, jakie wyznaczał jej talent i dzieło. Sprawiła to wrodzona skromność i trudna rola matki trojga dzieci. Pierwszy samodzielny tomik wydała dopiero w roku 1970. Zapisała się potem w pamięci jako autorka góralskiej piosenki przepowiadającej kardynałowi Karolowi Wojtyle papieski tron już jesienią 1967 r. Na koronację Matki Boskiej Ludźmierskiej w 1963 r. napisała też modlitwę podhalańską, zatytułowaną: “Ludźmierskie śluby ludu góralskiego”[4].
Pisała przede wszystkim wiersze, ale także gawędy o tematyce podhalańskiej i tatrzańskiej. Wśród wierszy związanych z Tatrami są np.: Góry moje, Śleboda, Wantule, Dziwozony, Sabała, Kwitnące skoruse, a tematyka zbójnicka pojawia się w wierszach Zbójnickie talary i Janosik . Utwory w antologiach:Gawędy Skalnego Podhala (W-wa. 1960 i wydania nast.), Od Bugu do Tatr i Bałtyku (Lublin 1965), Wiersze proste jak życie (W-wa. 1966), Wieś tworząca (II-VII, 1966-83), Antologia współczesnej poezji ludowej (W-wa. 1967 i wydania nast.). Wybór swych wierszy wydała też dwukrotnie osobno: Kukułecka (W-wa. 1970) i Ugwarzania z kotem (W-wa 1980)[5].
Pogrzeb poetki odbył się w Białce Tatrzańskiej. Mszę św. w asyście trzydziestu księży odprawił jej syn, ks. Jarosław Fiutowski. Homilię wygłosił ks. prof. Józef Tischner podkreślając wielką szlachetność zmarłej oraz znaczenie jej twórczości dla sprawy umiłowania rodzimej kultury i regionu Podhala. Na grobem w imieniu Związku Podhalan przemawiał Franciszek Bachleda-Księdzulorz[6].
Od 2010 r. odbywa się w Białce Tatrzańskiej doroczny Gminny Konkurs Gawędy i Recytacji im. Hanki Nowobielskiej[7].
Odznaczenia i nagrody
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski[8]
- Złoty Krzyż Zasługi (1973)[9]
- Odznaka "Zasłużony Działacz Kultury" (1965)[10]
- Honorowe Członkostwo Związku Podhalan (1984)[11]
- I nagroda w konkursie organizowanym przez Klub Pisarzy Ludowych (1966)[12]
- I nagroda w Ogólnopolskim Konkursu Literackim im. Jana Pocka (1972)[13]
- I nagroda w Ogólnopolskim Konkursu Literackim im. Jana Pocka (1978)[14]
Przypisy
- ↑ 53 km na południe od Lwowa
- ↑ Nowobielska Hanka, z-ne.pl [dostęp 2022-10-16] .
- ↑ Redakcja Podhalanki , Hanka Nowobielska, w: Piśmie Związku Podhalan "Podhalanka" nr. 1 - 2, s 11 -12, 1992 .
- ↑ Redakcja Podhalanki , dz. cyt.
- ↑ Nowobielska Hanka, z-ne.pl [dostęp 2022-10-16] .
- ↑ Redakcja Podhalanki , dz. cyt .
- ↑ #X Gminny Konkurs Gawędy i Recytacji im. Hanki Nowobielskiej - ezakopane.pl, ezakopane.pl, 17 października 2019 [dostęp 2022-10-16] (pol.).
- ↑ Izabela Wolniak , Hanka Nowobielska – liryka refleksji, tęsknoty i piękna Podhala, w: kwartanik "Kultura wsi", 2021 .
- ↑ 11. Gminny Konkurs Gawędy i Recytacji im Hanki Nowobielskiej w Białce Tatrzańskiej. Dom Parafialny, 18 października 2020, Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi, 18 września 2020 [dostęp 2022-10-16] (pol.).
- ↑ #X Gminny Konkurs Gawędy i Recytacji im. Hanki Nowobielskiej - ezakopane.pl, ezakopane.pl, 17 października 2019 [dostęp 2022-10-16] (pol.).
- ↑ Honorowi członkowie ZP – Związek Podhalan [dostęp 2022-10-16] (pol.).
- ↑ Białka Tatrzańska, Tatry [dostęp 2022-10-16] (pol.).
- ↑ Donat Niewiadomski , Laureaci Ogólnopolskiego Konkursu Literackiego im. Jana Pocka (1972–2019), w: kwartalniki Twórczość Ludowa nr. 1 - 2, s. 58, 2020 .
- ↑ Donat Niewiadomski , dz. cyt.