Hanna Januszewska

Hanna Januszewska
Data i miejsce urodzenia

20 kwietnia 1905
Warszawa

Data i miejsce śmierci

18 lipca 1980
Warszawa

Narodowość

polska

Język

polski

Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Dziedzina sztuki

literatura

Ważne dzieła

Pyza na polskich dróżkach

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Medal 10-lecia Polski Ludowej Order Uśmiechu
Grób Hanny Januszewskiej-Moszyńskiej na cmentarzu Powązkowskim

Hanna Januszewska-Moszyńska (ur. 20 kwietnia 1905 w Warszawie, zm. 18 lipca 1980 tamże) – polska prozaiczka, poetka, tłumaczka, autorka sztuk teatralnych i słuchowisk.

Życiorys

Ukończyła studia na wydziale polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, zadebiutowała tomikiem wierszy dla dorosłych zatytułowanym „Poezje”. Od 1932 roku publikowała wiersze dla dzieci.

Podczas II wojny światowej brała udział w tajnym nauczaniu i pracowała w konspiracyjnych wydawnictwach. Po zakończeniu działań wojennych zamieszkała w Łodzi, gdzie objęła funkcję redaktora w tamtejszym oddziale Polskiego Radia, w 1949 roku powróciła do Warszawy. Wtedy też zwyciężyła w ogłoszonym przez Ministerstwo Kultury i Sztuki konkursie na literackie opracowanie baśni ludowych[1].

Jej twórczość obejmowała wiersze, bajki, baśnie, słuchowiska radiowe, sztuki teatralne, opowiadania i powieści fantastyczne, których kanwą często były piosenki i bajki zaczerpnięte z polskiego folkloru oraz wydarzenia historyczne. Współpracowała z czasopismami skierowanymi do najmłodszych czytelników „Płomyczek”, „Płomyk” (z którymi była związana już przed 1939), „Miś” i „Świerszczyk”. Jej utwory zostały przetłumaczone na języki obce.

Utwory Januszewskiej były wielokrotnie wznawiane, a w kolejnych wydaniach Januszewska często wprowadzała daleko idące zmiany[2].

Poza twórczością własną pisarka była tłumaczką oraz dokonywała adaptacji i opracowań dzieł innych autorów m.in. Marii Konopnickiej, Charles'a Perraulta i Hansa Christiana Andersena.

W uznaniu wartości pedagogicznych Hannę Januszewską odznaczano i nominowano do nagród państwowych (nagroda Prezesa Rady Ministrów, nagroda Premio Europeo). Książka Bajki o czterech wiatrach jest wpisana na Listę Honorową im. H.Ch. Andersena[3].

Odznaczona m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1955)[4] i Medalem 10-lecia Polski Ludowej (1955)[5].

Na wniosek polskich dzieci została Kawalerem Orderu Uśmiechu. W 1980 otrzymała nagrodę państwową I stopnia.

Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kw. 177, rząd 5, grób 14-15)[6].

Twórczość

Wiersze dla dorosłych

  • Poezje (1924)
  • Dom na wyspie (1930)
  • Exodus (1933)

Wiersze i opowiadania dla dzieci

  • Ele-mele Dudki (1932)
  • Jawor, jawor (1932)
  • Z góry na Mazury. Bajki mazowieckie (1932)
  • O kocie, co faję kurzył (1933)
  • O chłopcu drewnianym (1938)
  • Baśń o wędrującej Pyzie
    • Jak polska Pyyza wędrowała (1938, wyd. zmienione 1951)
    • Idzie Pyza borem, lasem... (1939)
    • Pyza na Starym Mieście (1948)
    • Pyza na polskich dróżkach (1955)
  • Siwa gąska, siwa (1939)
  • O polskim Chrobotku (1939)
  • Było i będzie (współaut. Janina Porazińska, Ewa Szelburg-Zarembina, 1945)
  • O dobrym Strachu (1945)
  • Kowal spod Racławic (1946)
  • Ni-to, ni-sio (1947)
  • O Flisaku i Przydróżce. Bajka wiślana (1950)
  • Złota legenda warszawska (1950)
  • Zwycięskie kielnie (1950)
  • Trzy razy cztery (1953)
  • Wiórki (1953)
  • O smoku wawelskim (1954)
  • Hafciarka jesienna (1956)
  • Wróżka (1957)
  • O przepióreczce (1958)
  • O krakowskim kocie (1959)
  • Srebrna kózka (1961)
  • O grubym Franusiu i o dyliżansie (1961)
  • Farfurowa bajka (1961)
  • Światła (1962)
  • Pirlim-pem (1965; zmienione wydanie Świateł)
  • Wilanowska bajka (1964)
  • Zaczarowany krawiec (1967)
  • Grajmy (1970)
  • Kucharka Chrobrego (1972)
  • Lwy (1974)
  • Mój dom – moja ojczyzna (1981)
  • Złoty koszyczek. Bajka wiosenna (1974)
  • Walc panny Ludwiki (1981)

Baśnie prozą

  • Baśnie polskie (1952; zawiera: O Bartku doktorze, Synowie z gwiazdą w skroni, O córce kupca i o potworze, Żelazne trzewiczki, Michałkowicka opowieść, Baśń żołnierska)
  • O Bartku doktorze i inne baśnie (1955; uzupełnia jej wcześniejsze Baśnie polskie o: Złota jabłoń, Nietykałek, Licho na topoli, Pieśń)
  • Złota jabłoń (1956; wznowienie O Bartku doktorze i innych baśni)
  • Bajki (1975)
  • Bajki o czterech wiatrach (1978)

Powieści

  • Broszka van der Manów (1936)
  • Rękopis pani Fabulickiej (1958)
  • Trik-trak (1961)
  • Sześć grubych ryb (1966)
  • Ambaje (1967)
  • Mania Lazurek (1968; na podstawie książki powstał film fabularny Zaczarowane podwórko)
  • Przez pawie oczko (1969)
  • Proszę wycieczki (1971)
  • Pierścionek pani Izabeli (1972)
  • Bryg „Zuzanna” (1973)
  • Tut-tut (1981)
  • Słońce wschodzi (1982)

Twórczość dramaturgiczna

  • Nawojka. Opowieść sceniczna w 4 aktach z epilogiem (1952)
  • Magazyn Małgorzaty Charette. Sztuka w 3 aktach dla młodzieży i dorosłych (1955)
  • Żart olszowiecki. Baśń sceniczna (1957)
  • Smocza awantura (1960)
  • Teatr malowany przedstawia żart sceniczny... pt. Kogut (1961)
  • Czerwona czapeczka: bajka dla teatru lalek oparta na ludowym wątku szwedzkim (1979)

Wybrane przekłady i adaptacje

Cykl o Pyzie

Pyza zwiedzała dwie różne Polski – przedwojenną (Lwów, Wilno i Grodno) oraz socjalistyczną (Nowa Huta). W PRL przedwojennych przygód Pyzy nie wznowiono. Na podstawie utworów powstał serial animowany Wędrówki Pyzy. Autorem ilustracji i scenografem serialu był Adam Kilian.

Przypisy

  1. ↑ Magdalena Budnik, Eliminacja wątków religijnych w polskich baśniach ludowych w latach 50. XX w. na przykładzie twórczości Hanny Januszewskiej, „Język-Szkoła-Religia”, 8/2, 2013, s. 110-123.
  2. ↑ Skrobiszewska 1987 ↓, s. 116-131.
  3. ↑ Skrobiszewska 1987 ↓, s. 166.
  4. ↑ 11 lipca 1955 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki” (M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144)
  5. ↑ 15 stycznia 1955 (M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400, s. 1631).
  6. ↑ Cmentarz Stare Powązki: HUSSOWIE, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2019-11-06].

Bibliografia

  • Halina Skrobiszewska: O Hannie Januszewskiej. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1987. ISBN 83-10-09161-3.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie