Hans Fallada

Ten artykuł od 2016-10 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do wiarygodnych źródeł. (Dodanie listy źródeł bibliograficznych lub linków zewnętrznych nie jest wystarczające). Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Hans Fallada

Portret na rocznicowym znaczku pocztowym z 1993

Hans Fallada, właściwie Rudolf Ditzen (ur. 21 lipca 1893 w Greifswaldzie, zm. 5 lutego 1947 w Berlinie) – niemiecki pisarz, autor powieści o tematyce społecznej^[1].

Urodził się w mieszczańskiej rodzinie jako Rudolf Ditzen. Jego ojciec, który był sędzią, przeznaczył go do zawodu prawnika. Od roku 1899 mieszkał w Berlinie, od 1909 w Lipsku. W młodości z trudem nawiązywał kontakty z rówieśnikami; po podjęciu korespondencyjnego kontaktu z dziewczyną wysłano go na naukę do gimnazjum w Rudolstadt. Tam wraz z przyjacielem Hannsem Dietrichem von Neckerem zamierzał popełnić samobójstwo upozorowane na pojedynek. Przyjaciel zmarł, on przeżył i trafił do kliniki psychiatrycznej. W procesie sądowym uniewinniono go jako niepoczytalnego.

Na początku I wojny światowej zgłosił się ochotniczo do wojska, został jednak odrzucony. W latach 1917–1919 leczył się w sanatoriach z powodu alkoholizmu i morfinizmu.

Pierwsze dwie jego powieści, które ukazały się w wydawnictwie Rowohlta, nie odniosły powodzenia. Utrzymywał się z posady zarządcy dóbr i z pracy w izbie rolniczej w Szczecinie, później w Berlinie w firmie zajmującej się uprawą ziemniaków.

Dwukrotnie skazywano go na karę więzienia wskutek oszustw i malwersacji dokonywanych dla pokrycia kosztów nałogu (narkomanii). Po odbyciu wyroku poznał w 1928 Annę Issel, z którą ożenił się 5 kwietnia 1929 w Hamburgu. Został ojcem czworga dzieci, z których dwoje zmarło w dzieciństwie.

Zamieszkał w Neumünster, gdzie pracował jako dziennikarz i pracownik spółki turystycznej.

Na początku lat trzydziestych zaczął odnosić sukcesy jako pisarz. Za radą wydawcy Ernsta Rowohlta przeprowadził się w okolice Berlina, podejmując w jego wydawnictwie pracę na pół etatu. Napisana w stylu Nowa Rzeczowość (niem. Neue Sachlichkeit) powieść Kleiner Mann – was nun? (Co dalej, szary człowieku?) odniosła sukces wydawniczy. Przybrał wtedy literacki pseudonim Hans Fallada (w nawiązaniu do bajek braci Grimm).

W marcu 1933 na podstawie donosu sąsiadów do SA został na krótko uwięziony. Powieść Wer einmal aus dem Blechnapf frißt (Kto jadał z blaszanej miski) ukazała się już w czasach III Rzeszy, opowiadając o więzieniu z czasów Republiki Weimarskiej. Dla uniknięcia kłopotów z cenzurą Fallada zajął się literaturą rozrywkową. Nie został przyjęty do Izby Pisarstwa Rzeszy (Reichsschrifttumskammer).

W lipcu 1944 rozwiódł się z żoną ale mieszkali nadal razem. W sierpniu, w trakcie kłótni z byłą żoną, posłużył się rewolwerem po czym został, jako niepoczytalny, przyjęty do zakładu psychiatrycznego, gdzie był do grudnia 1944. W trakcie tego pobytu w zakładzie napisał powieść "Pijak" (Der Trinker)^[2].

W lutym 1945 ożenił się z młodszą o 30 lat Ursulą Losch. Po wkroczeniu Armii Czerwonej został mianowany tymczasowym burmistrzem miasteczka Felberg w Meklemburgii. Następnie, dzięki pomocy Johannesa R. Bechera przeniósł się do Berlina i podjął pracę dziennikarza. Becher umożliwił mu zamieszkanie z żoną w odizolowanej dzielnicy Majakowskiring w Berlinie-Pankow, wraz z innymi wybitnymi postaciami świata kultury. Życie w takim odizolowaniu stało się kanwą powieści "Zmora" (Der Alpdruck)^[2].

W 1946 znalazł się w berlińskim szpitalu Charité na kuracji odwykowej. Tam napisał Każdy umiera w samotności (Jeder stirbt für sich allein). W trzy miesiące po ukończeniu rękopisu zmarł na atak serca.

Ostatnią powieść opublikowano w 1947 w wersji ocenzurowanej; dopiero w 2011 ukazała się w wersji oryginalnej.

Utwory

• Der junge Goedeschal, 1920
• Anton und Gerda, 1923
• Bauern, Bonzen und Bomben, 1931
• Kleiner Mann, was nun?, 1932 (I cóż dalej, szary człowieku?)
• Wer einmal aus dem Blechnapf frißt, 1932 (Czyż nie ma powrotu?)
• Wir hatten mal ein Kind, 1934 (Gdybyśmy mieli dziecko)
• Märchen vom Stadtschreiber, der aufs Land flog, 1935
• Altes Herz geht auf die Reise, 1936
• Hoppelpoppel - wo bist du?, 1936
• Wolf unter Wölfen, 1937 (Wilk pośród wilków)
• Geschichten aus der Murkelei, 1938
• Der eiserne Gustav, 1938 (Żelazny Gustaw)
• Süßmilch spricht, 1938
• Kleiner Mann – großer Mann, alles vertauscht, 1939
• Süßmilch spricht. Ein Abenteuer von Murr und Maxe, 1939
• Der ungeliebte Mann, 1940
• Das Abenteuer des Werner Quabs, 1941
• Damals bei uns daheim, 1942
• Heute bei uns zu Haus, 1943
• Der Trinker, 1944 (Pijak)
• Jeder stirbt für sich allein, 1947 (Każdy umiera w samotności)
• Der Alpdruck, 1947
• Ein Mann will nach oben, 1953 (Człowiek z aspiracjami)
• Die Stunde, eh´du schlafen gehst, 1954
• Junger Herr – ganz groß, 1965
• Gesammelte Werke, 1967 (Dzieła zebrane)
• Ausgewählte Werke in Einzelausgaben, 10 Bände, ab 1962 (Dzieła wybrane w pojedynczych wydaniach, 10 tomów)

W polskich przekładach

• Czyż nie ma powrotu (Wer einmal aus dem Blechnapf frisst), przeł. Zofia Petersowa. Warszawa : Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1958; Warszawa : M. Fruchtman, 1936
• Gdybyśmy mieli dziecko (Wir hatten mal ein Kind), przeł. Melania Wasermanówna. Warszawa: M. Fruchtman, 1937
• Każdy umiera w samotności (Jeder stirbt für sich allein), przeł. Jerzy Rawicz. Warszawa: „Książka i Wiedza", 1950.
• Każdy umiera w samotności (Jeder stirbt für sich allein), przeł. Jerzy Rawicz. Warszawa: Wyd. Min. Obrony Narodowej, 1989 ISBN 83-11-07708-8.
• Każdy umiera w samotności (Jeder stirbt für sich allein), przeł. Daria Kuczyńska-Szymala. Katowice: Sonia Draga, 2011 ISBN 978-83-7508-385-9.
• Pijak (Der Trinker) przeł. Bogdan Baran. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik", 2012. ISBN 978-83-07-03282-5..
• W moim obcym kraju – dziennik więzienny 1944 (In meinem fremden Land: Gefängnistagebuch 1944), oprac. i przypisy Jenny Williams i Sabine Lange; przeł. Bogdan Baran. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik", 2011. ISBN 978-83-07-03258-0.
• Żelazny Gustaw (Der eiserne Gustav), przeł. Emilia Bielicka i Teresa Jętkiewicz. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.
• Wilk pośród wilków (Wolf unter Wölfen), przeł. Marceli Tarnowski. Warszawa: „Plan"
• Zaułki i manowce, przeł. Marceli Tarnowski. Warszawa: „Plan", 1938
• Wszystko inaczej!, przeł. Marceli Tarnowski. Warszawa: „Plan", 1938
• Czarny jar, przeł. Marceli Tarnowski. Warszawa: „Plan", 1938
• I cóż dalej, szary człowieku? (Kleiner Mann, was nun?), przeł. Melanja Wasermanówna (tj. Maria Wisłowska), Fruchtman, Warszawa 1934.^[3]
• I cóż dalej, szary człowieku? (Kleiner Mann, was nun?), przeł. Maria Wisłowska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1960.
• Co dalej, szary człowieku? (Kleiner Mann, was nun?), przeł. Dariusz Guzik. Katowice: Sonia Draga, 2013
• Człowiek z aspiracjami (Ein Mann will nach oben), przeł. Daria Kuczyńska-Szymala. Katowice: Sonia Draga, 2015

Przypisy

Linki zewnętrzne

• http://www.fallada.de/ (niem.)
• http://www.dhm.de/lemo/html/biografien/FalladaHans/ (niem.)
• https://web.archive.org/web/20070929095553/http://www.wenzel-orf.de/html/fallada_katalog.html (niem.)
• Biografia, omówienie powieści Der Trinker (niem.)
• Dzieła Hansa Fallady w bibliotece Polona