Hans Memling

Hans Memling

Autoportret, fragment z Tryptyku rodziny Donne
Miejsce urodzenia	Seligenstadt
Data i miejsce śmierci	11 sierpnia 1494 Brugia
Narodowość	niderlandzka
Dziedzina sztuki	malarstwo
Epoka	malarstwo renesansowe

Hans Memling, Memlinc (ur. ok. 1435 w Seligenstadt, zm. 11 sierpnia 1494 w Brugii) – malarz niderlandzki niemieckiego pochodzenia, jeden z najważniejszych przedstawicieli wczesnego odrodzenia w Europie.

Życiorys

Prawdopodobnie uczył się u Stephana Lochnera w Kolonii i u Rogiera van der Weydena w Brukseli. Od 1465 pracował w Brugii. W 1467 został członkiem gildii św. Łukasza w Brugii. W 1480 należał do najbogatszych mieszkańców tego miasta, prowadził pracownię, w której zatrudniał wielu uczniów i pomocników.

Pod koniec XVIII w. powstała legenda dotycząca jego osoby. Głosiła ona, iż Memling był żołnierzem armii Karola Śmiałego. Znaleziono go rannego na progu szpitala św. Jana (Sint-Janshospitaal) w Brugii. Aby odwdzięczyć się za otrzymaną opiekę artysta postanowił pozostać na usługach tej charytatywnej instytucji. Dzięki legendzie malarz zyskał dużą popularność wśród niemieckich romantyków na początku XIX w. Zaczęto mu wtedy przypisywać większość anonimowych dzieł szkoły niderlandzkiej.

Obrazy Memlinga nacechowane są liryzmem, spokojem, czystym i harmonijnym kolorytem oraz miękkim modelunkiem, manierą wysmuklania ciał i wielością szczegółów. Przy zachowaniu zdobyczy warsztatowych Jana van Eycka, jego malarstwo skłania się ku manieryczności i wytworności, kojarzącej się z „międzynarodowym gotykiem”. Dramatyzmem wyróżnia się ołtarz Sąd Ostateczny (1473), wczesne dzieło artysty (obecnie w Muzeum Narodowym w Gdańsku). Jednym z ostatnich jego dzieł jest Relikwiarz św. Urszuli (1489) – drewniana skrzynka ozdobiona scenami z życia świętej i innymi miniaturami. Memling korzystał z doświadczeń mistrzów: van der Weydena, D. Boutsa, H. van der Goesa.

Malarz lubił sięgać do typu ikonograficznego zwanego Sacra Conversazione (święta rozmowa), który zrealizował m.in. w tryptyku Mistyczne zaślubiny św. Katarzyny. Stworzył także szereg innych ołtarzy: Trzech Króli (1479), Opłakiwania (1480), Św. Krzysztofa (1484), Męki Pańskiej (1491).

Do najlepszych dzieł o tematyce religijnej należą także wizerunki Madonny z Dzieciątkiem. Jego Madonny cechuje nastrój poetyckiej czułości i wdzięku oraz miłości macierzyńskiej (Zwiastowanie, Adoracja Madonny). W późniejszych latach poetyckość i wdzięk Madonn przekształciła się w konwencję pozbawioną życia. Malarz powtarzał podobne do siebie kompozycje, sadowiąc Madonnę osiowo na tronie z brokatowym zapleczem, ustawionym w renesansowej komnacie z puttami trzymającymi girlandy kwiatów i owoców (w latach 80. przeniknęły na Północ włoskie wzory).

Jednym z najsłynniejszych jego portretów jest wizerunek Martina van Nieuwenhove, stanowiący część dyptyku.

Dzieła malarza

Dzieła o tematyce religijnej

Tytuł obrazu	Rok powstania	Technika i wymiary	Miejsce przechowywania	Ilustracja
Políptyk d'Hulin de Loo	1463	olej na desce 60 × 74 cm	National Gallery of Art, Waszyngton,
Ołtarz Sądu Ostatecznego	1467 - 1471[1]	242 × 360 cm	Muzeum Narodowe w Gdańsku
Narodziny Chrystusa	1470	olej na desce 29 × 21,5 cm	Wallraf-Richartz-Museum & Fondation Corboud, Kolonia
Tryptyk adoracji Marii	1470	olej na desce 95 × 271 cm	Prado, Madryt
Tryptyk Jana Crabbego	1467-1470	olej na desce 78 x 63 (panel środkowy) x 83,3 x 26,7 (skrzydła)	Museo Civico
Dyptyk św. Jana Chrzciciela i św. Weroniki	ok. 1470/75[2]	olej na desce 31,2 × 24,4 cm	National Gallery of Art w Waszyngtonie
Męka Chrystusa	ok. 1470 - 1471	olej na desce 56,7 × 92,2 cm	Galleria Sabauda Turyn
Dyptyk Maartena van Nieuwenhove	1487	52 x 41,5 cm	Muzeum Memlinga w Brugii
Matka Boska ze Św. Antonim Pustelnikiem i modlącym się fundatorem	1472	olej na desce 93 × 55 cm	National Gallery of Canada Ottawa
Ołtarz mistycznych zaślubin św. Katarzyny	1475/79		Muzeum Memlinga w Brugii
Matka Boska z Chrystusem	1475[3]	olej na desce 27,4 × 19,9 cm	National Gallery of Victoria, Melbourne
Męczeństwo św. Sebastiana	ok. 1475[4]	67,4 × 67,7 cm	Królewskie Muzea Sztuk Pięknych, Bruksela
Dyptyk z Granady	1475	olej na desce, 51,5 × 36,5 cm i 51,2 × 36,1 cm	Capilla Real de Granada
Tryptyk rodziny Donne	ok. 1478[5]	olej na desce, 70,7 × 70,5 cm	National Gallery w Londynie
Tryptyk Floreins	ok. 1479	46.3 × 57.4 cm (panel centralny), 48.3 × 25 cm (lewy i prawy panel),	Muzeum Memlinga
Dyptyk Celliera	1470 – 1480	olej na desce 25.2 × 15.1 cm (lewy panel), 25.8 × 16 cm (prawy panel)	Luwr
Zwiastowanie	1480–89[6]	olej na desce (przeniesiony na płótno) 76,5 × 54,6 cm	Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork
Tryptyk Adriaana Reinsa	1480	44 × 46 – 14 cm	Muzeum Memlinga w Brugii
Tryptyk Pagagnottiego	1480-1482	75,5 × 60 (kwatera środkowa), 57 × 17 (kwatery boczne)	Muzeum Memlinga w Brugii
Siedem radości Marii	1480	olej na desce 81 × 189 cm	Stara Pinakoteka, Monachium
Dyptyk Madonny Różanej z św. Jerzym	ok. 1490	olej na desce 43,3 × 31 cm	Stara Pinakoteka, Monachium
Muzykujące Anioły	1480	olej na drzewie 165 × 230 cm	Królewskie Muzeum Sztuk Pięknych, Antwerpia
Tryptyk Ucieczka z Egiptu	1480	olej na desce 50 × 29 cm	Sammlung Baronesse Goldschmidt-Rothschild Paryż
Madonna z Dzieciątkiem i z jabłkiem	1480-1490	olej na płótnie 44 × 32 cm	Museu Nacional de Arte Antiga Lizbona
Tryptyk Moreelów	1484	141 × 174 cm (część środkowa), 141 × 87 cm (skrzydła)	Groeningemuseum w Brugii
Tryptyk Marii z Dzieciątkiem	1485	69 × 47 cm (panel środkowy), 63,5 × 18,5 cm (skrzydła)	Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu
Tryptyk z Chicago	1485	olej na desce	Art Institute of Chicago
Dyptyk Maartena van Nieuwenhove	1487	52 x 41,5 cm	Muzeum Memlinga w Brugii
Tryptyk Benedetta Portinariego	1487		Gemäldegalerie, Uffizi
Madonna Jacoba Floreinsa	1485 -1490	olej na desce	Luwr
Betszeba wychodząca z kąpieli	ok. 1485[7]	tempera i olej na desce	Staatsgalerie, Stuttgart
Relikwiarz świętej Urszuli	1489		Muzeum Memlinga w Brugii
Ołtarz Męki Pańskiej	1491	205 × 170 75 cm	St-Annen-Museum w Lubece

Portrety

Tytuł obrazu	Rok powstania	Technika i wymiary	Miejsce przechowywania	Ilustracja
Portret mężczyzny z monetą		olej na desce 29 × 21 cm	Królewskie Muzeum Sztuk Pięknych, Antwerpia
Portrety Tommasa Portinari i Marii Baroncelli	ok. 1470		Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork	,
Chrystus błogosławiący	1478	olej na panelu dębowym 36.5 × 26.7 cm	Norton Simon Museum
Portret małżonków:Barbary Vlaenderbergh i Willema Moreel	ok. 1482[4]	39 × 29 cm	Królewskie Muzea Sztuk Pięknych, Bruksela	,
Portret mężczyzny z rodziny Lespinette	pomiędzy 1485 a 1490	olej na drzewie 30.1 × 22.3 cm	Royal Picture Gallery Mauritshuis
Portret mężczyzny z listem	ok. 1480-1490	olej na desce 35 × 26 cm	Galeria Uffizi, Florencja

Inne

• Madonna krzewu różanego – ok.1490, olej na desce 43,3 × 31 cm, Stara Pinakoteka
• Madonna tronująca z Dzieciątkiem - 1480-1490, olej na desce 66 × 46,5 cm, Gemäldegalerie Berlin
• Próżność ziemska i wiecznego zbawienia – tryptyk ok. 1485, Musee des beaux-Arts Strasburg;
• Alegoria prawdziwej miłości – dyptyk, 1485-1490, Metropolitan Museum Nowy Jork (lewa tablica), Museum Boymans van Beuningen Rotterdam
• Tryptyk Ziemska marność i boskie zbawienie 1485

Przypisy

Bibliografia

• Robert Genaille, Słownik malarstwa holenderskiego i flamandzkiego, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1975.
• Sztuka świata, t. 5, Warszawa: Arkady, 1992, s. 322.