Hans Niekrawietz

Hans Niekrawietz właściwie Johann Niekrawietz (ur. 8 lutego 1896 w Opolu na Górnym Śląsku, zm. 23 kwietnia 1983 w Wangen im Allgäu w Niemczech).

Życiorys

Hans Niekrawietz urodził się i wychował na przedmieściu Opola zwanym Zaodrze (Odervorstadt). Był synem rolnika Franza Niekrawca i Hedwigi z domu Makiolczyk. Był wyznania rzymskokatolickiego. Należał do parafii Podwyższenia Krzyża Świętego w Opolu (obecnie kościół katedralny). Hans Niekrawietz został ochrzczony w tymże kościele dnia 16 lutego 1896. Ojciec posiadał dość duże jak na ówczesne czasy gospodarstwo rolne w pobliżu Odry. Niekrawietz miał brata Józefa. Ożenił się z Melittą Niekrawietz, z którą miał córkę Reginę (ur. 1942).

Po ukończeniu szkoły powszechnej, a potem handlowej Niekrawietz rozpoczął naukę kupca w składzie żelaza, której jednakże nie ukończył. Od 1930 roku oddał się całkowicie działalności literackiej. Pracował jako archiwista w Opolu i w latach 1941–1945 jako lektor w Schlesien-Verlag we Wrocławiu.

Niekrawietz walczył jako żołnierz w I wojnie światowej na froncie francuskim. Został ranny. W II wojnie światowej nie brał udziału ze względów zdrowotnych. W latach 1942–1945 wraz ze swoją rodziną zamieszkiwał w Obernigk (obecnie Oborniki Śląskie).

Po wojnie został przesiedlony do Hof an der Saale w północnej Bawarii. Na przełomie 1951/52 przeniósł się do tzw. śląskiego osiedla twórczego („Schlesische Künstlersiedlung”)w Atzenberg w powiecie Wangen/Allgäu w Niemczech.

Tam został wolnym pisarzem bez stałego zatrudnienia. Pod koniec roku 1968 uległ udarowi mózgu, który spowodował problemy z mówieniem. Niekrawietz musiał na nowo uczyć się mówić, czytać i pisać. Hans Niekrawitz zmarł w swoim domu w Wangen w wieku 87 lat. Jego grób znajduje się na cmentarzu St. Wolfgang-Friedhof w Wangen.

Twórczość literacka

Jego twórczość określają dwa kierunki: człowieczeństwo i humanitaryzm z jednej strony oraz los jego górnośląskiej ojczyzny i Odry z drugiej.

W początkach swojej kariery literackiej Niekrawietz znalazł mecenasa swojej twórczości w osobie Karla Schodroka (od 1930 roku dyrektora szkoły i radnego opolskiego) W czasopiśmie „Der Oberschlesier”, którego Schodrok był wydawcą, Niekrawietz opublikował swój pierwszy tomik wierszy: „Strophen von heut’” (Strofy dnia dzisiejszego – Opole 1932). Bardziej znanym było jego drugie dzieło pod tytułem „Kantate OS”, w których to wierszach opiewał górników śląskich i ich pracę. Wiersze Niekrawca skupiały się głównie na Górnym Śląsku jako małej ojczyźnie oraz na rzece Odrze, co niestety nie przyniosło Niekrawcowi sławy wśród ówczesnych niemieckich literatów.

Dzieła do roku 1945

• „Strophen von heut’” (Strofy dnia dzisiejszego) – Opole 1932
• „Kantate OS” (Kantata Górnośląska) – Opole 1935
• „Bauern- und Bergmannsgesänge” (Pieśni chłopskie i górnicze) – Opole 1936
• „Die Oderlieder” (Pieśni znad Odry) – 1936
• „Im Wandel des Jahres” (W zmienności roku) – 1937
• „Unter Schlesiens Himmel” (Pod Śląska niebem) – Wrocław 1942
• „Das magische Land” – Gedichte und Erzählungen um OS (Magiczny kraj – Z Dziejów Górnego Śląska) – 1943

Dzieła z okresu po 1945 roku

• „Wo ist der Mensch?” (Gdzie jest człowiek?) – Metzingen 1949
• „Östliche Melodie” (Wschodnia melodia) – München 1957
• „Der goldene Schlüssel” – Oppelner Geschichten und Gedichte (Złoty klucz – Opowieści i wiersze opolskie) – Wuppertal 1958
• „An den Ufern der Oder” (Nad brzegami Odry) – 1976, Heidenheim
• „Wie weit die Wege sind” (Jak dalekie są drogi) – 1976, Heidenheim

„Der Wind weht von der Oder” (Wiatr od Odry) Jedyna opublikowana powieść z roku 1961, nawiązująca do biografii Hansa Niekrawca. Akcja rozgrywa się w dzieciństwie głównego bohatera o imieniu Joa i trwa aż do roku 1914, a więc początku I wojny światowej. Powieść opisuje życie rodzinne bohatera w gospodarstwie rolnym na ówczesnym przedmieściu Opola zwanym Odervorstadt (dzisiejsze Zaodrze), a także zawiera obraz Górnego Śląska przed wojną, jego obrzędy, wierzenia i przesądy. Polskie tłumaczenie powieści pt. „Wiatr od Odry” zostało opublikowane dopiero w roku 2001 przez Konserwatorium im. Josepha von Eichendorffa w Opolu.

Drugą nie ukończoną powieścią była książka pod tytułem „Der Vorhang fiel” (Kurtyna opadła).

Nagrody literackie

• 1937 – Schlesischer Literaturpreis (Śląska nagroda literacka)
• 1938 – Ehrenplakette der Stadt Oppeln (Odznaka honorowa miasta Opola)
• 1964 – Oberschlesischer Kulturpreis des Landes Nordrhein-Westfalen – (Górnośląska Nagroda Kulturalna Nadrenii Północnej Westfalii)
• 1965 – Eichendorff-Literatur-Preis des Wangener Kreises (Nagroda literacka im. Eichendorffa)
• 1968 – Hauptpreis des Oberschlesischen Kulturkreises (Nagroda główna Górnośląskiego Kręgu Kulturalnego)

Bibliografia

• Hans Rudi Vitt, Brief an Damian Pinisz (List do Damiana Pinisza), Witten, 23. Februar 1999
• Hans Niekrawietz, Wiatr od Odry, przekład Andrzej Lam. Posłowie prof. Joanny Rostropowicz str. 321
• Hans Niekrawietz’ Nachlaßverzeichnis (Spadek literacki Hansa Niekrawca), Hans Rudi Vitt, Gebr. Mann Verlag, Berlin 1997
• Heinrich Koitz, Hans Niekrawietz und sein Werk (Hans Niekrawietz i jego twórczość), w: Der Oberschlesier, 1936
• Peter Mast, Seminarium na temat: „Max Herrmann-Neisse, Hans Niekrawietz und Heinz Piontek”, Racibórz, 5 listopada 1998