Hans Swarowsky

Hans Swarowsky
Ilustracja
Hans Swarowsky w czasie
kursu dyrygenckiego w Ossiach
(Carinthian Summer Music Festival 1972)
Pseudonim

Hans Josef Leopold Swarowsky

Data i miejsce urodzenia

16 września 1899
Budapeszt

Data i miejsce śmierci

10 września 1975
Salzburg

Gatunki

muzyka poważna

Zawód

dyrygent

Aktywność

1925–1975

Odznaczenia
Odznaka Honorowa za Naukę i Sztukę (Austria) Krzyż Oficerski Odznaki Honorowej za Zasługi Krzyż Kawalerski za Naukę i Sztukę (Austria)

Hans Josef Leopold Swarowsky (ur. 16 września 1899 w Budapeszcie, zm. 10 września 1975 w Salzburgu) – austriacki dyrygent, pedagog, pisarz i tłumacz, uczeń Felixa Weingartnera i Richarda Straussa, profesor Konserwatorium Wiedeńskiego, dyrygent Opery Wiedeńskiej, Królewskiej Szkockiej Orkiestry Narodowej w Glasgow i wielu innych[1][2][3], podkreślający znaczenie tempa – konieczność „zachowania kształtu” utworu muzycznego (Wahrung der Gestalt[4][5]).

Życiorys

Dzieciństwo i studia

Hans Swarowsky był pozamałżeńskim dzieckiem wiedeńskiej aktorki Leopoldine Swarowsky (1881–1970), urodzonym w czasie jej kilkumiesięcznego pobytu w Bukareszcie (informacje o biologicznym ojcu są niejasne). Został uznany za syna przez Josefa Kranza (1862–1934), wiedeńskiego adwokata, bankiera, bogatego przemysłowca i kolekcjonera sztuki (Żyda)[6].

Hans pobierał w dzieciństwie prywatne lekcje gry na fortepianie, a w latach 1919–1921 studiował historię sztuki i filozofię na Uniwersytecie Wiedeńskim. Lekcji teorii muzyki udzielał mu w 1920 roku Arnold Schönberg, a w kilku następnych latach Anton Webern, z którym się zaprzyjaźnił[6].

Działalność zawodowa

Mając 26 lat został kapelmistrzem w wiedeńskiej Volksoper (1925), a w następnych latach[6]:

  • 1927 – trzecim kapelmistrzem Staatstheater w Stuttgarcie
  • 1932 – dyrektorem muzycznym Reußischen Theater w Gera
  • 1934 – pierwszym kapelmistrzem w Staatsoper und Philharmonie w Hamburgu, gdzie spotkał Richarda Straussa (późniejszego przyjaciela)
  • 1935 – pierwszym kapelmistrzem w berlińskiej Operze Państwowej (mianowanie przez Clemensa Kraussa)

Od 1936 roku, jako „osoba niepożądana” przez III Rzeszę (zob. ustawy norymberskie), został pierwszym kapelmistrzem w Opernhaus w Zurychu (1937–1940). Utrzymywał kontakty z Richardem Straussem i Clemensem Kraussem (od 1936 w Münchner Staatsoper), współpracując m.in. w tworzeniu libretta opery Capriccio; zaproponował m.in. sonet Pierre’a de Ronsarda (Kein Andres, das mir so im Herzen loht), który stał się centralnym punktem libretta[6]. Mimo zakazu wrócił do Rzeszy w 1940 roku, gdzie przebywał do 1944 roku bez oficjalnego zatrudnienia (był m.in. asystentem Kraussa na kursach reżyserskich w Salzburgu i Poczdamie, recenzentem i wykładowcą). W 1943 roku został głównym dramaturgiem i dyrektorem dramaturgii muzycznej Salzburger Musik- und Theatersommers (zob. Festiwal w Salzburgu)[a].

W latach 1944–1945 Hans Swarowsky kierował Filharmonią Krakowską („Filharmonia Generalnego Gubernatorstwa”, zob. historia Filharmonii im. Karola Szymanowskiego w Krakowie)[6], a po wojnie:

  • 1945–1947 – Vienna Symphony Orchestra
  • 1947–1950 – Opernhaus Graz
  • 1957–1959 – Scottish National Orchestra

W 1959 roku Herbert von Karajan powierzył mu stanowisko stałego dyrygenta Opery Wiedeńskiej[3].

© 1971markus@wikipedia.de / Cc-by-sa-4.0
Upamiętnienie muzyków odznaczonych Medalem Mozarta[7]
© 1971markus@wikipedia.de / Cc-by-sa-4.0
Wiedeń, Singerstraße 7[7]
Grób Doris i Hansa Swarowsky na Cmentarzu Centralnym w Wiedniu

Przez wiele lat Hans Swarowsky był profesorem dyrygentury w Vienna Music Academy. Prowadził też festiwale muzyczne w Austrii, kursy mistrzowskie w Brukseli (1958), Nicei (1960–1966), USA (1967) i Brazylii (1968), letnie kursy w Ossiach (Karyntia, festiwale Carinthischen Sommer[8] 1971–1974) i w Wiedniu (1974)[6]. Jest autorem wielu artykułów na temat kompozytorów oraz zagadnień związanych z interpretacją ich dzieł, tłumaczył libretta, projektował programy radiowe i telewizyjne, recenzował wydawnictwa muzyczne[6][3]. Zbiór pism, zatytułowany „Wahrung der Gestalt” został wydany w 1979 roku pod redakcją jednego z uczniów, Manfreda Hussa (Universal Edition Wien)[4]. Książka została opublikowana również w języku hiszpańskim i angielskim (wyd. Real Musical Madrid 1989, Toccata Press 2016)[5].

Uczniowie

W latach 1947–1975 Hans Swarowsky wyszkolił ponad 500 dyrygentów oraz instrumentalistów orkiestrowych[6]. Jego uczniami byli m.in. Claudio Abbado, Zubin Mehta, Giuseppe Sinopoli, Paul Angerer, Miltiades Caridis, Gabriel Chmura, Jacques Delacote, Bryan Fairfax, Adam Fischer, Iván Fischer, Gianluigi Gelmetti, Theodor Guschlbauer, Mariss Jansons, Jesús López-Cobos, Albert Rosen, Peter Schneider, Mario Venzago, Bruno Weil i Hans Zanotelli[6][3].

Odznaczenia

W uznaniu zasług dla nauki i sztuki otrzymał m.in.[6]:

Życie prywatne

Hans Swarowsky był żonaty trzykrotnie. Z pierwszą żoną, Julią Lassky (psycholog), miał syna Antona (1923/1924), małżeństwo z Marią Gerlach, tancerką baletową (Stuttgart 1927?), było bezdzietne. Z małżeństwa z Doris (krytyk), zawartego w Grazu (ok. 1930) miał dwie córki[6] (Daniela i Gloria[2]).

Uwagi

  1. ↑ Richard Strauss, Clemens Krauss i Herbert von Karajan znaleźli się w 1944 roku na Gottbegnadeten-Liste („lista obdarzonych łaską Bożą”).

Przypisy

  1. ↑ Reinhard Kapp, Markus Grassl: Forschungsprojekt Hans Swarowsky. Institut für Musikwissenschaft und Interpretationsforschung (IMI). [dostęp 2019-06-08]. (niem.).
  2. ↑ a b Hans Swarowsky (biography, contributions, personal-archive, concert-archive…). [w:] Materiały „Hans Swarowsky Akademie” (założonej w celu badania i promowania dzieł Hansa Swarowsky’ego) [on-line]. Hans Swarowsky Akademie. [dostęp 2019-06-08]. (ang.).
  3. ↑ a b c d Christopher Howell: 8. Hans Swarowsky (1899-1975). [w:] MusicWeb International, Forgotten Artists - An occasional series [on-line]. MusicWeb. [dostęp 2019-06-08]. (ang.).
  4. ↑ a b Hans Swarowsky, red. Manfred Huss: Wahrung der Gestalt: Schriften über Werk u. Wiedergabe, Stil u. Interpretation in d. Musik. Univ.-Ed., 1979, s. ss 303. ISBN 3-7024-0138-5.
  5. ↑ a b Manfred Huss: Wahrung der Gestalt. [w:] Strona internetowa redaktora zbioru [on-line]. Manfred Huss. [dostęp 2019-06-10]. (ang.).
  6. ↑ a b c d e f g h i j k Erika Horvath: Swarowsky, Hans (Johann) Josef Leopold. [w:] Deutsche Biographie [on-line]. [dostęp 2019-06-09]. (niem.).
  7. ↑ a b Hedwig Abraham: Mozartgemeinde Wien; Träger der Mozart-Medaille; 1010, Singerstraße 7. [w:] Kunst und Kultur in Wien [on-line]. [dostęp 2019-06-10]. (niem.).
  8. ↑ Carinthian Summer Music Festival. [w:] Strona internetowa festiwalu [on-line]. [dostęp 2019-06-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-14)]. (niem.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Mozartgemeinde Wien - Träger der Mozart-Medaille - Deutschordenshof (3).jpg
© 1971markus@wikipedia.de / Cc-by-sa-4.0
Mozartgemeinde Wien - Träger der Mozart-Medaille - Deutschordenshof, Singerstraße 7
AUT Honour for Services to the Republic of Austria - 8th Class BAR.png
Baretka Odznaki Honorowej za Zasługi dla Republiki Austrii 8. Klasy
Zentralfriedhof Wien Hans Swarowsky.jpg
Autor: Geolina163, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grabmal von Hans Swarowsky auf dem Wiener Zentralfriedhof
AUT Oesterreichisches Ehrenzeichen fuer Wissenschaft und Kunst BAR.svg
Baretka: Austriacka Odznaka Honorowa za Naukę i Sztukę – Austria.
Swarowsky Class.png
Autor: Aus dem Besitz von Frau Doris Swarowsky, Licencja: CC BY-SA 4.0
Hans Swarowksy teaching 1972 in Ossiach
AUT Oesterreichisches Ehrenkreuz fuer Wissenschaft und Kunst BAR.svg
Baretka: Austriacki Krzyż Honorowy za Naukę i Sztukę – Austria.
Mozartgemeinde Wien - Träger der Mozart-Medaille - Deutschordenshof (1).jpg
© 1971markus@wikipedia.de / Cc-by-sa-4.0
Mozartgemeinde Wien - Träger der Mozart-Medaille - Deutschordenshof, Singerstraße 7