Haplogrupa R1a1 (Y-DNA)
Haplogrupa R1a1 (M17)  .jpg) | |
| Pochodzenie | |
|---|---|
| Data powstania | 15 000 lat p.n.e. |
| Miejsce powstania | Stepy Eurazji (Europa południowo-wschodnia, Północny Kaukaz, Azja Środkowa) |
| Mutacja wyjściowa | Haplogrupa R1 |
| Występowanie | |
| Mutacje | SRY-1532 |
| Etnosy | Polacy 55%, Serbołużyczanie 63%, Ukraińcy 43%, Rosjanie 46%, Białorusini 50%, Norwegowie 25-30%, Litwini 34-45%, Łotysze 40%, Estończycy 33%, Węgrzy 30%, Niemcy i Szwedzi 15-20%, ludy Północnych Indii 48%-72%, Tadżycy 30%, Kirgizi 63%, Ałtajczycy 38%-53%, Pasztuni 40%-45% |
Haplogrupa R1a1 (Y-DNA) – w genetyce haplogrupa występująca w męskim chromosomie Y.
W Europie występuje najczęściej wśród niektórych ludów słowiańskich: Serbów Łużyckich (63%), Polaków (55%), Białorusinów (50%)[1], Rosjan (46%) i Ukraińców (43%), oraz wśród Węgrów (25%)[2] i Estończyków (33%)[3], przynależących do ugrofińskiej grupy językowej. Istotny procent R1a występuje także u Skandynawów: Norwegów (25–30%), Szwedów (15–20%), Duńczyków (10–15%) oraz u Niemców (15–20%). Ludy bałtyckie również charakteryzują się wysoką częstością występowania haplogrupy R1a: Litwini (34–45%), Łotysze (40%)[3].
Poza Europą R1a występuje najczęściej wśród mieszkańców Indii Północnych (48–73%) i Azji Środkowej: irańskojęzycznych Iszkaszimów (68%), Tadżyków (30%) i Pasztunów (40–45%), ludów turańskich: Kirgizów (63%) i Ałtajczyków (38–53%).
Rozprzestrzenienie
| Haplogrupa R1a1 w Europie | ||||
|---|---|---|---|---|
| narodowość | % | |||
| Serbołużyczanie | 63 | |||
| Polacy | 55 | |||
| Białorusini | 50 | |||
| Rosjanie | 46 | |||
| Litwini | 45 | |||
| Ukraińcy | 43 | |||
| Łotysze | 40 | |||
| Estończycy | 33 | |||
| Norwegowie | 30 | |||
| Węgrzy | 25 | |||
| Szwedzi | 20 | |||
| Niemcy | 20 | |||
| Duńczycy | 15 | |||
Na kontynencie europejskim dominuje wśród Słowian i Węgrów. Obecnie występuje z częstotliwością 40% w krajach słowiańskich z małymi odchyleniami (60% Polska, Węgry[4]). Inne badania podają 20% dla Węgrów[5]. W Europie procentowo najwięcej (63%) R1a1 jest na Łużycach, ale tylko wśród resztek słowiańskiej ludności[6].
R1a1 występuje w Europie najczęściej wśród Serbołużyczan (63%), a najwięcej jego nosicieli jest wśród Rosjan (47%, ponad 50 mln). Rozprzestrzenienie R1a1 w Europie przedstawia mapa C[7] z publikacji Marijany Pericić[5]. Ona też znalazła datujące się na paleolit mikrosatelitarne zgrupowanie w badanej populacji w Macedonii, co świadczy że nosiciele R1a1 zamieszkiwali badany rejon od paleolitu. Mikrosatelitarna zmienność jest w Macedonii mniejsza niż w Polsce, a procentowy udział R1a1 trzykrotnie niższy. Badania te rzucają światło na aspekty 'wędrówki ludów' – tezy lansowanej szczególnie przez niemieckojęzycznych badaczy przełomu XIX i XX wieku, i ciągle silnie powtarzanej. Wędrówki te – o ile następowały – nie były tak masowe. Mikrosatelitarne klastry świadczą, że nosiciele R1a1 wędrowali po Eurazji, ale z Europy, a ponadto stale ich część pozostawała w badanej okolicy. Sekwencjonowanie rejonu mikrosatelitarnego chromosomu Y pozwala uzyskać dużo bardziej precyzyjne dane niż tylko mapowanie alleli. Badania te przeprowadza się jednocześnie. Chromosom Y dziedziczy się tylko w prostej linii od ojca, dziada, pradziada itd. Ten, u kogo po raz pierwszy wystąpiła haplogrupa R1a1, jest w 100% praojcem każdego mężczyzny, który posiada R1a1. R1a1 powstała w ewolucji ludzi tylko jeden raz u tylko jednego człowieka. Wszyscy posiadacze R1a1 to jego potomkowie w linii ojcowskiej.
Również w krajach Europy północnej R1a1 występuje z częstością 10–20%, przy czym najwyższe częstości odnotowano w Norwegii i Islandii, ale jest to mniej niż połowa częstości jej występowania u Polaków. Istnieją przypuszczenia, iż ta haplogrupa została tam rozprzestrzeniona przez wikingów i Słowian.
W Indiach haplogrupa R1a1 jest spotykana zarówno wśród populacji najwyższych kast (około 45%[8], wśród braminów w Uttar Pradesh, Biharze ponad 60%, Bengalu Zachodnim ponad 70%[9]) jak i plemion (12%–4%). Znacznie wyższe procenty są wśród ludów na północ od Indii[10], co może wskazywać na kierunek rozprzestrzeniania się R1a1 do Indii.
Pochodzenie
Mutacja tworząca R1a1 powstała u osoby zamieszkującej Eurazję ok. 15 tys. lat temu (Europa południowo-wschodnia, Północny Kaukaz lub Azja Środkowa). Według niektórych teorii do mutacji doszło w cieplejszej strefie klimatycznej nazywanej Ukraińską ostoją maksimum ostatniego zlodowacenia. Zespół badaczy pod kierownictwem Ornelli Semino jako pierwszy wykazał związek R1a1 z kulturą grobów jamowych. Istnieją też poglądy, że mutacja powstała na terenie Indii lub Afganistanu i stamtąd rozprzestrzeniła się w przeciwnym kierunku[11].
Ewolucja haplogrup
R1a1 jest podgrupą haplogrupy R (M207). Jest blisko spokrewniona z haplogrupą R1b (M343), która dominuje w Europie zachodniej, i nieco dalej spokrewniona z haplogrupą R2 (M124).
- Haplogrupa R (M207)
- Haplogrupa R1 (M173)
- Haplogrupa R1a (SRY10831.2-)
- Haplogrupa R1a1 (M17)
- R1a1a M56
- R1a1b M157
- R1a1c M64.2, M87
- Haplogrupa R1a*
- Haplogrupa R1a1 (M17)
- Haplogrupa R1b (M343)
- Haplogrupa R1a (SRY10831.2-)
- Haplogrupa R2 (M124)
- Haplogrupa R1 (M173)
Przypisy
- ↑ Alena Kushniarevich i inni, Uniparental genetic heritage of belarusians: encounter of rare middle eastern matrilineages with a central European mitochondrial DNA pool, „PLoS One”, 8 (6), 2013, e66499, DOI: 10.1371/journal.pone.0066499, PMID: 23785503, PMCID: PMC3681942.
- ↑ A. Völgyi, A. Zalán, E. Szvetnik, H. Pamjav. Hungarian population data for 11 Y-STR and 49 Y-SNP markers. „Forensic Sci Int Genet”. 3 (2), s. e27-e28, 2009. DOI: 10.1016/j.fsigen.2008.04.006. PMID: 19215861.
- ↑ a b Kristiina Tambets i inni, The western and eastern roots of the Saami – the story of genetic „outliers” told by mitochondrial DNA and Y chromosomes, „American Journal of Human Genetics”, 74 (4), 2004, s. 661–682, DOI: 10.1086/383203, PMID: 15024688, PMCID: PMC1181943.
- ↑ O. Semino, G. Passarino, PJ. Oefner, AA. Lin i inni. The genetic legacy of Paleolithic Homo sapiens sapiens in extant Europeans: a Y chromosome perspective. „Science”. 290 (5494), s. 1155-1159, 2000. DOI: 10.1126/science.290.5494.1155. PMID: 11073453.
- ↑ a b
M. Pericić, LB. Lauc, IM. Klarić, S. Rootsi i inni. High-resolution phylogenetic analysis of southeastern Europe traces major episodes of paternal gene flow among Slavic populations. „Mol Biol Evol”. 22 (10), s. 1964-1975, 2005. DOI: 10.1093/molbev/msi185. PMID: 15944443. - ↑ Doron M. Behar i inni, Multiple origins of Ashkenazi Levites: Y chromosome evidence for both Near Eastern and European ancestries, „American Journal of Human Genetics”, 73 (4), 2003, s. 768–779, DOI: 10.1086/378506, PMID: 13680527, PMCID: PMC1180600.
- ↑ http://mbe.oxfordjournals.org/content/vol22/issue10/images/large/molbiolevolmsi185f05_ht.jpeg
- ↑ ncbi.nlm.nih.gov: HG Frequencies in Social and Linguistic Subgroups of Indian Populations. [dostęp 2014-06-28]. (ang.).
- ↑ S. Sharma, E. Rai, P. Sharma, M. Jena i inni. The Indian origin of paternal haplogroup R1a1* substantiates the autochthonous origin of Brahmins and the caste system. „J Hum Genet”. 54 (1), s. 47-55, 2009. DOI: 10.1038/jhg.2008.2. PMID: 19158816.
- ↑ R.S. Wells i inni, The Eurasian heartland: a continental perspective on Y-chromosome diversity, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, 98 (18), 2001, s. 10244–10249, DOI: 10.1073/pnas.171305098, PMID: 11526236, PMCID: PMC56946.
- ↑ T. Kivisild i inni, The genetic heritage of the earliest settlers persists both in Indian tribal and caste populations, „American Journal of Human Genetics”, 72 (2), 2003, s. 313–332, DOI: 10.1086/346068, PMID: 12536373, PMCID: PMC379225.
Media użyte na tej stronie
Autor: en:User:Sasha l, Licencja: CC-BY-SA-3.0
map showing the diversion of en:Haplogroup R1a (Y-DNA) and its descendants. Based on en:Kurgan hypothesis