Haramiidy

Haramiidy
Haramiyida
Hahn, Sigogneau-Russell & Wouters, 1989
Okres istnienia: jura środkowa
Systematyka
Domenaeukarionty
Królestwozwierzęta
Typstrunowce
Podtypkręgowce
(bez rangi)ssakokształtne
Gromada?ssaki
Podgromada?allotery
Rządharamiidy

Haramiidy (Haramiyida) – wymarły rząd ssakokształtnych o niepewnej pozycji filogenetycznej.

Ich skamieniałości są znajdowane na terenach Europy, Grenlandii, Afryki i Azji Środkowej, w Chinach. Znaleziska chińskie pochodzą z formacji Tiaojishan datowanej na jurę środkową[1].

Haramiidy znane są głównie ze skamieniałości zębów i szczęk. Ich zęby trzonowe są relatywnie duże i pokryte licznymi guzkami[2]. Występował dodatkowy rząd guzków[3]. Miały płaskie korony i długie, zlane korzenie, cechowały się ciągłym bądź przedłużonym wzrostem. Przypominały w tym względzie wieloguzkowce[1]. Szkieletem, zarówno czaszki, jak i pozaczaszkowym, również przypominały multituberkulaty[3].

Żywiły się pokarmem roślinnym. Wiodły zróżnicowany tryb życia. Środkowojurajski Megaconus był zwierzęciem naziemnym, podczas gdy żyjąca w podobnym czasie i miejscu Arboroharamiya wiodła nadrzewny tryb życia[1].

Ze względu na budowę zębów haramiidy były wcześniej zaliczane do rzędu wieloguzkowców. Niektóre nowsze analizy kladystyczne popierają pogląd o ich bliskim pokrewieństwie z wieloguzkowcami i przynależności do alloterów (ssaków bliżej spokrewnionych z łożyskowcami i torbaczami niż ze stekowcami). Haramiidy prawdopodobnie są grupą parafiletyczną, obejmującą allotery niebędące wieloguzkowcami[2]. Inne analizy sugerują jednak, że nie są one blisko spokrewnione z wieloguzkowcami, lecz są grupą ssakokształtnych niebędących ssakami, choć blisko z nimi spokrewnioną[4].

Z analizy filogenetycznej przeprowadzonej przez Bi i współpracowników (2014) wynika, że zaliczane do haramiidów rodzaje Thomasia i Haramiyavia oraz rodzina Eleutherodontidae nie tworzą kladu, do którego nie należałyby również wieloguzkowce; na tej podstawie autorzy zdecydowali się nie wyróżniać grupy Haramiyida, jednocześnie tworząc dla rodziny Eleutherodontidae oraz rodzajów Arboroharamiya i Shenshou nową grupę Euharamiyida, zaliczaną do aloterów jako grupa siostrzana multituberkulatów, i do ssaków. Nie zaliczając alloterów do ssaków, badacze nie byli w stanie wyjaśnić obecności dodatkowego rzędu guzków na ich zębach. Do Euharamiyida zaliczają rodzaje Shenshou oraz wchodzące w skład wspomnianej rodziny Eleutherodontidae Xianshou[3]. W takim wypadku podobieństwa pomiędzy różnymi członkami "Haramiida" byłyby więc efektem konwergencji[5].

Badacze przedstawili pozycję proponowanej przez siebie grupy na następującym uproszczonym kladogramie, powstałym dzięki uwzględnieniu 495 cech 115 taksonów[3]:


Thrinoxodon




Massetognathus




Probainognathus




Tritylodontidae


Mammaliaformes

Adelobasileus



Sinuconodon




Morganucodon, Megazostrodon




Castorocauda, Haldanodon




Hadrocodium


Mammalia

Monotremata




Eutriconodonta





Tinodon


Allotheria

Haramiyavia




Thomasia



Multituberculata

Plagialaucidae



Cimolodonta, Sinobaatar



Kuehneodon, Rugosodon



Euharamiyida

Shenshou




Arboroharamiya




Eleutherodon



Sineleutherus, Xianshou









Trechnotheria

"Symmetrodonta"



Cladotheria (Metatheria, Eutheria)













Przypisy

  1. a b c Fostowicz-Frelik 2020 ↓, s. 48.
  2. a b Zheng Xiaoting, Bi Shundong, Wang Xiaoli, Meng Jin. A new arboreal haramiyid shows the diversity of crown mammals in the Jurassic period. „Nature”. 500, s. 199–202, 2013. DOI: 10.1038/nature12353 (ang.). 
  3. a b c d Shundong Bi, Yuanqing Wang, Jian Guan, Xia Sheng i Jin Meng. Three new Jurassic euharamiyidan species reinforce early divergence of mammals. „Nature”. 514 (7524), s. 579–584, 2014. DOI: 10.1038/nature13718 (ang.). 
  4. Zhou Changfu, Wu Shaoyuan, Thomas Martin, Zhe-Xi Luo. A Jurassic mammaliaform and the earliest mammalian evolutionary adaptations. „Nature”. 500, s. 163–167, 2013. DOI: 10.1038/nature12429 (ang.). 
  5. Fostowicz-Frelik 2020 ↓, s. 49.

Bibliografia

  • Łucja Fostowicz-Frelik, Filogeneza, [w:] Czesław Błaszak, Zoologia, t. Tom 3, część 3. Ssaki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020, ISBN 978-83-01-17337-1 (pol.).
  • T. S. Kemp, The Origin & Evolution of Mammals, Oxford University Press, 2005 ​ISBN 0-19-850761-5
  • Butler, P. M. & Hooker, J. J., 2005: New teeth of allotherian mammals from the English Bathonian, including the earliest multituberculates. Acta Palaeontologica Polonica: Vol. 50.
  • Jenkins, F. A. Jr., Gatesy, S. M., Shubin, N. H. & Amarai, W. W., 1997: Haramiyids and Triassic mammalian evolution. Nature: Vol. 385.
  • Kielan-Jaworowska, Z., Cifelli, R. L. & Luo, Z.-X., 2004: Mammals from the Age of Dinosaurs – origins, evolution, and structure. Columbia University Press, New York, 2004, xv-630
  • Maisch, M. W., Matzke, A. T., Grossmann, F., Stöhr, H., Pfretzschner, H.-U. & Sun, G., 2005: The first haramiyoid mammal from Asia. Naturwissenschaften: Vol. 92.
  • McKenna, M. C. & Bell, S. K., (eds.) 1997: Classification of mammals – above the species level. Columbia University Press, New York, 1997.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.