Harcerska Poczta Polowa

Zawiszacy z Harcerskiej Poczty Polowej
Kauczukowa pieczęć urzędu Warszawa Śródmieście-Południe używana w dniach 10-20 sierpnia 1944 roku

Harcerska Poczta Polowapoczta polowa zorganizowana formalnie 4 sierpnia 1944 r. przez harcerzy Zawiszy Szarych Szeregów, działająca na terenie Warszawy w czasie powstania warszawskiego.

Historia

Pierwsza poczta polowa została zorganizowana przez harcmistrza Kazimierza Grendę ps. „Granica” w dzielnicy Śródmieście-Południe już w dniu 2 sierpnia. Ta poczta działała jedynie na ograniczonym terenie tej dzielnicy. W dniu 4 sierpnia naczelnik Kwatery Głównej Szarych Szeregów hm. por. Stanisław Broniewski, ps. „Orsza” postanowił powołać do życia Harcerską Pocztę Polową dla całego wyzwolonego miasta.

Główny Urząd Pocztowy mieścił się przy ulicy Świętokrzyskiej nr 28. Poza tym istniało jeszcze siedem urzędów pocztowych w różnych dzielnicach miasta: nr 1 przy ulicy Szpitalnej, nr 2 przy Placu Napoleona, nr 3 przy ulicy Okólnik, nr 4 przy ulicy Czerniakowskiej, nr 5 przy ul. Tynieckiej 26 (Mokotów), nr 6 przy ulicy Wilczej i nr 7 przy ulicy Żelaznej.

Skrzynki pocztowe zostały rozlokowane w czterdziestu punktach miasta. Naczelnikiem Poczty mianowany został hm. ppor. Przemysław Górecki ps. „Kuropatwa” – jeden ze współtwórców najmłodszego członu konspiracyjnych Szarych Szeregów tzw. Zawiszy. To właśnie Zawiszacy w ramach przygotowań okupacyjnych do powstańczego zrywu, poznawali gruntownie topografię miasta, przygotowując się do przyszłej roli łączników i to oni właśnie stali się główną siłą powstańczej poczty.

Korespondencja była ograniczona do 25 słów i od początku podlegała cenzurze. Listy były analizowane przez Oddział Informacyjno-Wywiadowczy Komendy Okręgu Warszawa AK w celu badania nastrojów społecznych[1]. Przesyłki były doręczane bez opłat pocztowych. Przyjmowano jednak chętnie dobrowolne opłaty w postaci książek, opatrunków i żywności dla rannych w szpitalach. Liczba dziennych przesyłek wahała się w granicach od 3 do 6 tysięcy listów i osiągnęła szczytowe nasilenie w dniu 13 sierpnia gdy wpłynęło 10 tysięcy listów. Harcerze posługiwali się 10 stemplami pocztowymi z napisem w kole „Poczta harcerska” i lilijką harcerską.

We wrześniu 1944 r. Powstańcza Poczta Harcerska, została wraz z całym personelem wcielona do Armii Krajowej i od tego czasu napis „Poczta Harcerska” został zastąpiony napisem „Poczta Polowa”. W tym też miesiącu ukazały się znaczki Poczty Polowej w pięciu kolorach dla pięciu dzielnic Warszawy. Działalność Poczty Polowej została zakończona w dniu 3 października, dniu kapitulacji Warszawy.

W czasie 63 dni powstania, pocztowcy w harcerskich mundurach przenieśli ok. 200 tys. przesyłek[2]. Wielu z nich zginęło lub zostało rannych.

Upamiętnienie

  • W sierpniu nazwę Harcerskiej Poczty Polowej Powstania Warszawskiego nadano parkowi zlokalizowanemu w warszawskich dzielnicach Żoliborz i Bielany[3].
  • Poczcie Polowej poświęcona jest jedna z wystaw ekspozycji stałej Muzeum Powstania Warszawskiego.
  • Tablica pamiątkowa przy ul. Wilczej, w miejscu budynku nr 41, w którym podczas powstania warszawskiego mieściła się Harcerska Poczta Polowa[4].
  • Imię Powstańczej Poczty Harcerskiej nosi od 1972 roku Hufiec ZHP Łódź-Polesie[5].

Galeria zdjęć Harcerskiej Poczty Polowej z powstania warszawskiego

Przypisy

  1. Michał Tomasz Wójciuk. Codzienność w korespondencji prywatnej Powstania Warszawskiego. „Polska 1944/45 – 1989. Studia i materiały”. 11, s. 317, 2013. Warszawa: Instytut Historii PAN. ISSN 978-83-63352-23-3-T.XI. 
  2. Stanisław F. Ozimek: Poczta powstańczej Warszawy: Geneza i działalność poczt polowych – Harcerskiej i Armii Krajowej w Powstaniu Warszawskim: Warszawskie Termopile 1944. Warszawa: Fundacja „Warszawa Walczy 1939 – 1945”, 2003, s. 213. ISBN 83-87545-81-3.
  3. Uchwała nr LXXXVIII/2596/2010 Rady miasta stołecznego Warszawy z dnia 26 sierpnia 2010 r.w sprawie nadania nazwy parkowi w Dzielnicy Bielany i Dzielnicy Żoliborz m.st. Warszawy. „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego”. nr 188 poz. 5032, 9 listopada 2010. 
  4. Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 336. ISBN 83-912463-4-5.
  5. Historia Hufca ZHP Łódź-Polesie.

Media użyte na tej stronie

Warsaw Uprising - Mailbox at PKO.jpg
Powstanie Warszawskie: Tadeusz Jarosz "Topaz" i Andrzej Heppen "Stasiek", harcerze Powstańczej Poczty Polowej opróżniają skrzynkę pocztową przy budynku PKO na ulicy Świętokrzyskiej. W tle widoczny fragment elewacji kamienicy braci Bachrachów - ul. Świętokrzyska 36/38/40.
Warsaw Uprising by Tomaszewski - Solec 1.jpg
Powstanie Warszawskie: Harcerze Powstańczej Poczty Polowej na Solcu.
Warsaw Uprising by Tomaszewski - Solec 2.JPG
Powstanie Warszawskie: Harcerze Powstańczej Poczty Polowej na Solcu.
03 Harcerska Poczta Polowa Zawiszacy.jpg
Powstanie Warszawskie: Bracia Jeleniewiczowie "Żbik" i "Ryś" z Harcerskiej Poczty Polowej, kolporterzy prasy powstańczej na ulicy Tamka w sierpniu 1944. Bracia Jeleniewiczowie "Żbik" i "Ryś" Z Harcerskiej Poczty Polowej.
Warsaw Uprising by Bukowski - mailmen - 132.jpg
Powstanie Warszawskie: Por. Przemysław Górecki "Kuropatwa" (po prawej) - komendant Powstańczej Poczty, w rozdzielni Harcerskiej Poczty Polowej na ulicy Świętokrzyskiej 28.
Warsaw Uprising by Bukowski - Banan funeral - 141.jpg
Powstanie Warszawskie: Pogrzeb Zbyszka Banasika "Banana", 16-letniego listonosza Harcerskiej Poczty Polowej, w ogrodach na Okólniku. Nekrolog z "Biuletynu Informacyjnego":

Śmierć pierwszego listonosza Powstania.

W dniu 17 bm. zginął śmiercią żołnierza druh "Banan" w wieku lat 16. Zmarły był pierwszym harcerzem, który rozpoczął roznoszenie listów Poczty Polowej, dostarczając je na najbardziej wysunięte punkty frontu. Padł od kuli wroga, przenosząc pod obstrzałem listy na teren szpitala Czerwonego Krzyża. Pochowany został na Powiślu, przy Konserwatorium, koło Stanicy Harcerskiej. W dniu śmierci druha "Banana" przypada swego rodzaju jubileusz Poczty Polowej: ilość listów, które od początku Powstania przeszły przez nią, przekroczyła 50 000.
Harcerska Poczta Polowa Zawiszacy listonoszki.jpg
Powstanie Warszawskie: Listonoszki Harcerskiej Poczty Polowej Zawiszacy
Warsaw Uprising by Bukowski - mail box - 130.jpg
Powstanie Warszawskie: Skrzynka Harcerskiej Poczty Polowej na barykadzie "Pod skrzynką" przy budynku PKO na ulicy Świętokrzyskiej. W tle widoczny fragment elewacji kamienicy braci Bachrachów - ul. Świętokrzyska 36/38/40.
Warsaw Uprising - Mail delivery at Jasna Street.jpg
Powstanie Warszawskie: Listonosz Powstańczej Poczty Polowej doręcza list na ulicy Jasnej.
Harcerska Poczta Polowa pieczec.jpg
Kauczukowa pieczęć urzędu Warszawa Śródmieście Południe używana w dniach 10-20 sierpnia 1944 r.
Warsaw Uprising by Haneman - 165 - 16523.jpg
Powstanie Warszawskie: Ściana kamienicy przy ul. Górskiego 10 ze skrzynką poczty harcerskiej.