Harcmistrz

Harcmistrz
Harcmistrzyni
hm.
Krzyż hm.svg
Lilijka hm.svg

Harcmistrz – najwyższy harcerski stopień instruktorski, zdobywany przez instruktorów harcerskich. Oznaczany czerwoną podkładką pod krzyżem harcerskim oraz czerwoną lilijką naszytą na lewym ramieniu munduru harcerskiego. Często zapisywany w skrócie jako hm. przed imieniem i nazwiskiem.

W początkowym okresie była to nazwa kierownika, lub współkierownika drużyny skautowej, pochodząca od angielskiego scoutmaster, więc była to bardziej funkcja niż stopień. Stosowane wówczas tłumaczenia i nazwy to: drużynowy, naczelnik, harcmistrz, skautmistrz, skautmaster. Andrzej Małkowski preferował skautmistrza i harcmistrza. Oznaką harcmistrza była lilijka w srebrnym kręgu z zieloną kitką, noszona po lewej stronie kapelusza. Mundur polowy był taki sam jak wszystkich skautów, z pękiem białych wstążek na lewym ramieniu. Wśród wymagań były m.in.: wiek od 20 lat, minimum 3 miesiące służby w drużynie, możliwość załatwienia lokalu na zbiórki. Istniał wtedy jeszcze tytuł Skautmistrza honorowego dla ludzi, którzy przestali kierować drużynami, ale chcieli pozostać w jakiejś więzi z nimi[1].

W okresie II Rzeczypospolitej nadano jednorazowo w 1927 r. honorowy stopień Harcmistrz Rzeczypospolitej, a w latach PRL nadawano honorowy stopień Harcmistrz Polski Ludowej.

Związek Harcerstwa Polskiego

Idea stopnia

Konsekwentnie realizuje swoje cele życiowe. Osiągnął założoną przez siebie dojrzałość w życiu rodzinnym, zawodowym, i społecznym. Kreuje rzeczywistość. Jest znaczącą osobowością w zespole instruktorskim, z którym pracuje, i w środowisku swojego działania. Własne doświadczenia życiowe i wychowawcze potrafi przełożyć na trwały dorobek. Ma dużą wiedzę i umiejętności w zakresie samodzielnego kierowania zespołem. Potrafi inspirować i organizować swoje środowisko do potrzebnego społecznie działania. Wpływa na oblicze harcerstwa. Jest wzorem dla instruktorów.

Warunki otwarcia próby

  • Pozytywnie oceniona praca instruktorska przez co najmniej 12 miesięcy od przyznania stopnia podharcmistrza.
  • Zaliczona służba instruktorska.
  • Ukończone 21 lat.
  • Przedstawienie KSI programu swojej próby, zapewniającego realizację wymagań.

Wymagania

  1. W świadomy sposób określa i realizuje własne plany życiowe.
  2. Pogłębia swoją wiedzę zawodową.
  3. Poza swoimi zainteresowaniami zawodowymi poznaje wybraną dziedzinę nauki lub kultury.
  4. Stosuje harcerski system wychowawczy, upowszechnia go i dzieli się własnymi doświadczeniami.
  5. Przygotował się do roli opiekuna próby na stopień podharcmistrza i harcmistrza.
  6. Współpracuje z zespołami instruktorskimi. Wspiera rozwój instruktorów.
  7. Zrealizował zadanie instruktorskie co najmniej na poziomie chorągwi.
  8. Opracował i upowszechnił materiały programowo-metodyczne, jako wkład w dorobek Związku.
  9. Wykazał się znajomością sytuacji hufca i chorągwi.
  10. Ukończył kurs harcmistrzowski lub uczestniczył w innych formach wymiany doświadczeń poziomu harcmistrzowskiego (kursy, warsztaty, seminaria, konferencje itp.).
  11. Przygotował się do pełnienia wybranej funkcji instruktorskiej na poziomie hufca/chorągwi/Związku.
  12. Bierze udział w życiu Związku. Podejmuje wyzwania, przed którymi stoi organizacja.

Warunki zamknięcia próby

  1. Osiągnięcie poziomu opisanego w idei stopnia i zrealizowanie wymagań próby.
  2. Osiągnięcie sukcesu w wybranej dziedzinie.
  3. Prowadzenie obozu (kolonii) lub zimowiska w okresie od zdobycia stopnia podharcmistrza. Uzyskanie pozytywnej oceny swojej pracy.
  4. Pozytywnie oceniona praca instruktorska w okresie realizacji próby.
  5. Pełnienie funkcji opiekuna pozytywnie zakończonej próby na stopień instruktorski w okresie od zdobycia stopnia podharcmistrza.

Uprawnienia wynikające z posiadania stopnia

Osoba w stopniu harcmistrza może:

  • kandydować i być wybranym na funkcję Przewodniczącego ZHP, Naczelnika ZHP, komendanta chorągwi,
  • pełnić funkcję w sądach harcerskich,
  • pełnić funkcję w komisjach stopni instruktorskich,
  • pełnić funkcję opiekuna próby na każdy stopień instruktorski,
  • zdobyć Srebrną i Złotą Odznakę Kadry Kształcącej,
  • zostać odznaczona Srebrnym i Złotym Krzyżem za Zasługi dla ZHP.

Liczba harcmistrzów ZHP

Według spisu harcerskiego na dzień 1 stycznia 2020 roku w ZHP było 2844 harcmistrzyń i harcmistrzów.

Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej (Organizacja Harcerzy)

Na podstawie regulaminu stopni instruktorskich Organizacji Harcerzy Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej. Wprowadzony Rozkazem Naczelnika Harcerzy ZHR Ls10/2004 z dnia 27 września 2004 roku.

Idea stopnia

Człowiek
Jego postępowanie cechuje odwaga w wyrażaniu prawdy wobec siebie i otoczenia, uczciwy osąd siebie, hart ducha i silna wola. Według powołania dba o rozwój swojej rodziny, bądź środowiska kapłańskiego. Wszystkich ludzi ze swego bliskiego otoczenia (koledzy, współpracownicy – zwierzchnicy i podwładni) traktuje jak bliźnich. Realizuje ukształtowany kierunek rozwoju zawodowego i ma wypracowane osiągnięcia. Rozwija się intelektualnie, potrafi ocenić podłoże filozoficzno-historyczne aktualnych wydarzeń. Stale dba o swoją kondycję fizyczną. Stara się bywać w lesie i dobrze się w nim czuje.
Chrześcijanin
Harcmistrz dzieli się swą wiarą. Dąży do doskonałości dając innym przykład. Przestrzega głoszone zasady i jest stale gotowy do podejmowania dyskusji na ich temat. Jest aktywnym członkiem Kościoła – dba o pogłębianie rozumienia zasad wiary. Swoje życiowe powołanie realizuje w oparciu o Ewangelię. Orientuje się w nauczaniu swojego Kościoła, zna jego naukę społeczną.
Polak
W swoim środowisku społeczno-politycznym cechuje się aktywnością i wyraźną ideowością. Na pierwszym miejscu stawia rozwój silnej, zbudowanej na wartościach chrześcijańskich Polski i budowanie jej ważnego miejsca w stosunkach międzynarodowych. W podejmowanych działaniach kieruje się zasadą służby Polsce i pomocy bliźnim. Dba o prawdę w ocenie historii Polski. Zna i rozumie polski dorobek polityczny, techniczny, gospodarczy i kulturalny w historii Europy i świata. Potrafi ocenić mechanizmy powstawania i rozwiązywania problemów krajowych i międzynarodowych.
Wychowawca
Harcmistrz współtworzy Związek i jego oblicze ideowe, jest mistrzem w metodzie i organizacji pracy harcerskiej, wzorem dla harcerzy i instruktorów w całym życiu zgodnym z Przyrzeczeniem i Prawem Harcerskim. Jest skromny, swoją pracę stara się wykonywać coraz lepiej. Chętnie daje świadectwo swojej harcerskiej służby. Posiada księgozbiór wychowawcy harcerskiego. Jest Harcerzem Rzeczypospolitej.

Harcmistrz jest wychowawcą wychowawców i mistrzem w stosowaniu metodyki harcerskiej. Tworzy środowisko instruktorskie, rozwija jego poziom ideowy i metodyczny. Potrafi proponować rozwiązania systemowe dla całego Związku, czuje się odpowiedzialny za jego stan i stały rozwój. W celach wychowawczych potrafi umieścić aktualne potrzeby narodu polskiego. Potrafi stawiać je przed harcerstwem w postaci programów wychowawczych dostosowanych do różnych poziomów wiekowych i opartych na personalizmie chrześcijańskim. Zna dorobek i aktualną politykę wewnętrzną ZHR. Postępuje w sposób odpowiedzialny za cały ZHR. Porównuje i ocenia założenia ideowe, metodyczne i programy różnych organizacji skautowych. Swoją wiedzę instruktorską przekazuje innym uczestnicząc w kształceniu podnoszącym poziom instruktorów i poprzez publikacje. Rozumiejąc wielkość postaci bł. Ks. Phm. St. W. Frelichowskiego, Patrona Harcerstwa Polskiego, zachęca innych do brania wzoru z błogosławionego.

Warunki otwarcia próby

  • Pełnił przez co najmniej dwa lata służbę w stopniu podharcmistrza.
  • Zdobył stopień Harcerza Rzeczypospolitej.
  • Pełni funkcja wychowawczą na poziomie hufca lub chorągwi.
  • Przedstawił pisemną opinię Komendanta Chorągwi/Namiestnika.
  • Wybrał opiekuna i ułożył wraz z nim próbę na stopień.
  • Posiada dokonania w życiu zawodowym lub naukowym i osobistym.
  • Posiada światopogląd oparty na wiedzy i głębokich przemyśleniach.
  • Swą postawą daje publiczne świadectwo swoich przekonań.

Wymagania

Cele kształcenia

  1. Potrafi stworzyć zespół instruktorski, określić jego kompetencje i okresowo rozliczać z dokonań: potrafi delegować odpowiedzialność, tworzy i koordynuje zespoły zadaniowe, potrafi motywować instruktorów do służby i pracy nad sobą. Pozyskuje nowych instruktorów.
  2. Potrafi koordynować pracę kilku zespołów instruktorskich, celowych i stałych, potrafi sprawiedliwie ocenić i rozliczyć pracę podwładnych, znajduje kompromis pomiędzy różnymi stanowiskami.
  3. Zna i stosuje zasady planowania na poziomie chorągwi lub organizacji: stawia cele dalekosiężne i kilkuletnie (cele wychowawcze i organizacyjne uwzględniające rozpiętość środowiskową, terenową i wiekową), stawia cele strategiczne na czas pełnienia funkcji, opracowuje etapy osiągania celów strategicznych w postaci celów pośrednich – jednorocznych, potrafi planować wielowątkowo, rozumie zasadę oceny okresowej i korekty planów.
  4. Zna podstawy socjologii i pedagogiki, mechanizmów zarządzania i motywowania dorosłych do podejmowania pracy społecznej, poszerza swoją wiedzę w zakresie zarządzania.
  5. Potrafi planować i realizować rozwój swojego środowiska do wewnątrz i na zewnątrz.
  6. Zna i rozumie zasady celów, struktury, zadań i sposobu funkcjonowania chorągwi Organizacji Harcerzy ZHR.
  7. Potrafi zaplanować pracę i poprowadzić referat w chorągwi, zna i rozumie zasady funkcjonowania Komisji Instruktorskiej i Kapituły HR.
  8. Rozumie i umacnia system kształcenia OH-y ZHR, potrafi dostosować formę zajęć kształceniowych (posługuje się różnymi technikami kształceniowymi) do tematu i uczestników zajęć, potrafi zaplanować konferencję instruktorską, potrafi zbudować system kształcenia na poziomie chorągwi i organizacji.
  9. Potrafi zaplanować i przeprowadzić przedsięwzięcie harcerskie na poziomie organizacji: poprowadzi zespół wykonujący akcję, napisze i zrealizuje program wychowawczy, przygotuje budżet i rozliczy akcję, zorganizuje zaplecze logistyczne, zadba o porządek i dyscyplinę.
  10. Rozumie zasady budowy struktur Związku (rozumie cel i sposób funkcjonowania władz naczelnych), zna regulaminy obowiązujące w ZHR oraz przepisy państwowe dotyczące funkcjonowania organizacji.
  11. Potrafi ocenić miejsce ZHR w społeczeństwie i wskazać sposoby na jego poprawę, wskazuje na pierwszoplanowe cele stojące przed Związkiem i drogę do ich realizacji.
  12. Orientuje się w sytuacji społeczno-politycznej Polski i potrafi wskazać wynikające z niej szanse i zagrożenia dla ZHR oraz zaproponować odpowiednią politykę władz ZHR w tym zakresie.
  13. Zna ogólne przepisy, zasady funkcjonowania organizacji pozarządowych na poziomie ogólnopolskim.
  14. Orientuje się w sytuacji harcerstwa i skautingu w Polsce i za granicą.
  15. Potrafi reprezentować ZHR i jego sprawy na poziomie lokalnym i centralnym.

Dokonania instruktorskie

  1. Wykazał się dokonaniami instruktorskimi na poziomie podharcmistrzowskim, np.: prowadził dobry hufiec, zaplanował i zorganizował kurs drużynowych, przeprowadził autorski program wychowawczy, itp.
  2. Współprowadził kurs podharcmistrzowski, zaplanował i przeprowadził pozakursowe kształcenie instruktorskie.
  3. Czynnie uczestniczy w pracach Kręgu Instruktorskiego, pozyskał nowych kandydatów do służby instruktorskiej.
  4. Stawia cele wychowawcze na poziomie organizacji, przygotował program wychowawczy i doprowadził do jego realizacji (odczytuje znaki czasu i wplata je w program wychowawczy).
  5. Przeprowadził działania poszerzające zakres oddziaływania wychowawczego ZHR, swoimi dokonaniami spowodował podniesienie merytorycznego poziomu pracy harcerskiej oraz wzrost liczebności i zasięgu działania chorągwi.
  6. Dowodził przedsięwzięciem harcerskim na poziomie chorągwi, współorganizował akcję harcerską na poziomie Organizacji lub Związku.
  7. Przeprowadził co najmniej dwa spotkania instruktorskie o charakterze metodycznym bądź formacyjnym, zorganizował obchody rocznicowo-patriotyczne.
  8. Doprowadził jako opiekun do przyznania stopni przewodnika i Harcerza Rzeczypospolitej, prowadzi próbę na stopień podharcmistrza.
  9. Biorąc aktywny udział w życiu Kościoła współpracuje przy przedsięwzięciach. regionalnej wspólnoty religijnej (np. swojej diecezji).
  10. Współpracuje z państwowymi władzami lokalnymi i samorządem terytorialnym orientując się w sytuacji społeczno-politycznej swojego środowiska lokalnego.
  11. Swoją postawą i działaniami promuje ZHR w społeczeństwie, zdobył nowych sojuszników ZHR.
  12. Ukończył kształcenie harcmistrzowskie i uczestniczył w innych zajęciach kształceniowych podnoszących poziom kadry instruktorskiej.
  13. Wykazał się publikacją metodyczną lub ideową o wysokim poziomie merytorycznym.

Warunki zdobywania stopnia

Próba na stopień harcmistrza obejmuje trzy równoległe obszary. Po pierwsze dojrzałość ideowa, której poziom zawarty jest w opisie postaci harcmistrza. Po drugie zdobycie odpowiednich kompetencji wychowawczych określonych ogólnie w celach kształcenia. Po trzecie zaś dokonania instruktorskie na pełnionej funkcji.

  1. Próba jest otwierana po spełnieniu warunków otwarcia.
  2. Próba składa się z 2 do 4 zadań.
  3. Próba zawiera zadanie zlecone przez Naczelnika Harcerzy.
  4. W ramach próby kandydat przeczytał co najmniej 9 lektur zaaprobowanych przez Komisję Harcmistrzowską.
  5. Do oceny dokonań instruktorskich wlicza się okres od zdobycia stopnia podharcmistrza.
  6. Zadania próby winny być realizowane w macierzystej chorągwi.
  7. Próba nie może trwać dłużej niż 24 miesiące.

Wykaz lektur (harcmistrz)

Lista lektur jest materiałem pomocniczym dla Komisji Instruktorskich i kandydatów do stopni instruktorskich.

  • Krzysztof Blusz, Ewolucja modelu wychowania skautingu w harcerstwie: 1909-1945, Kraków, HOW, 1988
  • Robin M. Akert, Elliot Aronson, Timothy D. Wilson Psychologia społeczna - serce i umysł
  • Karta praw rodziny
  • Bp. A. Lepa Świat manipulacji
  • P.Zimbardo Psychologia i Życie
  • Jan Paweł II Evangelium Vitae
  • Jan Paweł II Miłość i odpowiedzialność
  • Jan Paweł II Elementarz etyczny
  • J. Woroniecki Katolicka etyka wychowawcza
  • M. Kozielski Współczesne wychowanie
  • R. Cialdini Wywieranie wpływu na ludzi, teoria i praktyka
  • S. Czopowicz Krąg Instruktorów Harcerskich im. Andrzeja Małkowskiego
  • J. Parzyński Ruch Harcerstwa Rzeczypospolitej
  • J.A.F. Stoner, C.Wankel Kierowanie
  • Harcerska służba Bogu – Materiały ze Zjazdu Duszpasterzy Harcerskich w 1991 r.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Andrzej Małkowski: Jak skauci pracują. Kraków: 1914.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie