Harpokrates

Harpokrates

— bóg płodności, pomyślności, urodzaju, personifikacja ciszy i dotrzymywania tajemnic —
Harpokrates w koronie Amona (statuetka miedziana z VII-I w. p.n.e.)
Występowanie	mitologia egipska mitologia grecka
Teren kultu	starożytna Grecja starożytny Rzym
Rodzina
Ojciec	Ozyrys
Matka	Izyda

Przedstawienie bóstwa z okresu rzymskiego (rzeźba marmurowa z III w. n.e.)

Harpokrates (stgr. Ἁρποκράτης Harpokrátēs) – egipsko-greckie bóstwo popularne w świecie śródziemnomorskim w okresie hellenistycznym i rzymskim. Jedna z postaci Horusa, przedstawianego w postaci dziecka jako syn Ozyrysa i Izydy^[1].

Stanowił jedną z wielu odmian Haroerisa, czyli Wielkiego (Starego) Horusa, wykreowanego w I Okresie Przejściowym w próbie zharmonizowanego połączenia różnych wcześniejszych przedstawień tego bóstwa^[2]. Jego imię ḥr p3 ẖrd^[3], znaczyło dosłownie „Horus Dziecię”. Przedstawiano go z dziecięcym lokiem nad uchem i palcem na ustach, wyłaniającego się z lotosu jako „dziecię słoneczne”. Cześć oddawano mu przede wszystkim w Edfu^[4].

Wraz z Sarapisem i Izydą należał później do tzw. triady aleksandryjskiej^[5]. Jego imię powstało wskutek zhellenizowania egipskiego Har-pa-chered^[6]. Podobnie jak pierwowzór uważany był za potomka Izydy^[a] i Ozyrysa oraz identyfikowany ze wschodzącym słońcem i przedstawiany jako małe dziecko ze wskazującym palcem prawej ręki na ustach^[7]. Ten typowo dziecięcy gest^[b] późniejsi interpretatorzy grecko-rzymscy tłumaczyli jako symbol milczenia, co dało podstawę mylnemu zrozumieniu istoty bóstwa uznanego za personifikację^[8]. Natomiast dla Egipcjan, w postaci dziecka – bliskiego początkowi bytu – stanowiło ono symbol rozwoju i stawania się, jako młodzieńcze bóstwo słońca bądź prapoczątku. Wskazuje się jednak, iż Harpokrates mógł przyjmować również postać bóstwa kwiatu lotosu – Nefertuma, także czczonego przez Egipcjan jako słoneczne dziecię^[9].

W świecie rzymskim Harpokrates, który nie zachował prawie nic ze swego charakteru solarnego^[10], cieszył się szczególną popularnością jako bóg płodności, pomyślności i urodzaju oraz – ze względu na swe przedstawienia – jako personifikacja milczenia i dotrzymywania tajemnic^[11]. Zachowały się liczne przedstawiające go figurki, często pełniące funkcję amuletów^[12], zapewniających siłę strzeżenia i zachowania tajemnicy^[8].

Uwagi

Przypisy