Harry Mulisch

Harry Mulisch

Imię i nazwisko	Harry Kurt Victor Mulisch
Data i miejsce urodzenia	29 lipca 1927 Haarlem
Data i miejsce śmierci	30 października 2010 Amsterdam
Język	niderlandzki
Dziedzina sztuki	literatura
Nagrody
P.C. Hooft-prijs Prijs der Nederlandse Letteren
Strona internetowa

Harry Kurt Victor Mulisch (ur. 29 lipca 1927 w Haarlemie, zm. 30 października 2010^[1] w Amsterdamie) – holenderski pisarz. Wraz z W.F. Hermansem oraz G. Reve zaliczany do „wielkiej trójki” najważniejszych pisarzy współczesnej literatury niderlandzkiej. Jego książki były tłumaczone na 26 języków. Światową sławę przyniosły mu Zamach i Odkrycie nieba.

Życiorys

Mulisch był synem austriackiego oficera i wywodzącej się z frankfurckiej rodziny bankierskiej Żydówki. Jego ojciec, Karl Viktor Kurt Mulisch, był w okresie niemieckiej okupacji Holandii (1940–1945) dyrektorem ds. personalnych banku Lippmann, Rosenthal & Co, którego zadaniem była aryzacja(ang.) holenderskich banków. Dzięki swojej pozycji uchronił on przed deportacją zarówno swoją byłą małżonkę, Alice Schwarz (z którą rozwiódł się w roku 1936), jak i syna Harry’ego. Babka i prababka ze strony matki Mulischa zostały zamordowane w obozie Sobibor. Po wojnie ojciec Mulischa był trzy lata internowany w obozie karnym dla kolaborantów. Matka wyemigrowała w 1951 roku do USA.

Przeżycia wojenne Mulischa naznaczone prześladowaniami za żydowskie pochodzenie z jednej strony oraz kolaboracją ojca z drugiej strony, odcisnęły wyraźne piętno na całej twórczości pisarza. Mulisch edukację zakończył na szkole średniej, chociaż rzucił szkołę przed maturą, gdyż jak mówi, chciał być wolny, a szkoła kojarzyła mu się z niemieckim przymusem w okupowanej Holandii. Nie podjął też studiów, bo uważał, że zabiłyby jego oryginalność. Do 30. roku życia nie zarobił prawie żadnych pieniędzy, spał do południa i utrzymywany był przez pracującą dziewczynę, która uważała go za „geniusza”. Był zamożnym człowiekiem, chociaż, jak twierdził, nie trwonił pieniędzy, ponieważ pamiętał, jak ciężko było mu w czasach, gdy był biedny.

Twórczość

Wpływ na jego twórczość wywarli przede wszystkim tacy pisarze, jak Edgar Allan Poe, Thomas Mann, Fiodor Dostojewski i Jorge Luis Borges. Był też miłośnikiem Goethego.

Podzielał poglądy lewicowe, był zwolennikiem marksizmu. Był entuzjastą rewolucji kubańskiej, pod koniec życia popierał zieloną Partię na rzecz Zwierząt^[2]. Jego dzieła mają charakter filozoficznych powieści.

Powieść Odkrycie nieba została uznana w ogólnokrajowym czytelniczym plebiscycie za najlepszą powieść niderlandzką wszech czasów. Jest to erudycyjna powieść, w której można znaleźć odwołania do marksizmu, mistyki żydowskiej, chrześcijaństwa, astrologii, literatury niderlandzkiej i światowej, filozofii, ale także na przykład do filmu 2001: Odyseja kosmiczna. John Updike napisał, że twórczość Mulischa przekracza nasze czasy. Przez niektórych krytyków była porównywana do Czarodziejskiej Góry Manna z uwagi na bardzo szeroką tematykę i jakość literacką oraz do Boskiej Komedii Dantego jako współczesna próba podsumowania doświadczeń ludzkości i ludzkiej myśli. Z drugiej strony zarzuca się mu, że jego powieść jest za trudna dla przeciętnego czytelnika. Do 2007 roku sprzedało się w Holandii 620 tys. egzemplarzy tej książki.

Przekłady na język polski

W przekładzie na język polski ukazało się kilka książek Mulischa:

• Czarne światło, przekł. E. Dijk-Borkowska, Warszawa 1976;
• Zamach, przekł. R. Pyciak, Warszawa 1988;
• Dwie kobiety. Stare powietrze, Warszawa 1990;
• Procedura, przekł. J. Koch, Warszawa 2001;
• Odkrycie nieba, przekł. R. Turczyn, Warszawa 2006, 2012.

Nagrody

Laureat licznych nagród, w tym P.C. Hooft-prijs (1977), Constantijn Huygens-prijs (1977) czy Prijs der Nederlandse Letteren (1995)^[3]. Został odznaczony m.in. Orderem Lwa Niderlandzkiego (1997) i Orderem Zasługi Republiki Federalnej Niemiec. Był też wymieniany jako kandydat do Nagrody Nobla. W 2006 roku jego imieniem została nazwana planetoida (10251) Mulisch. Film Zamach na podstawie powieści o tym samym tytule otrzymał w 1986 roku Złoty Glob za najlepszy film nieangielskojęzyczny i Oscara dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego.

Publikacje

• 1947 Ik, Bubanik
• 1952 archibald strohalm
• 1952 Tussen hamer en aambeeld
• 1952 De diamant: een voorbeeldige geschiedenis
• 1953 Chantaje op het leven
• 1955 De sprong der paarden en de zoete zee
• 1955 Het mirakel: episodes van troost en liederlijkheid uit het leven van de heer Tiennoppen
• 1956 Het zwarte licht (Czarne światło)
• 1957 De versierde mens
• 1958 Manifesten
• 1959 Het stenen bruidsbed
• 1960 Tanchelijn
• 1961 Voer voor psychologen
• 1961 Wenken voor de Bescherming van Uw Gezin en Uzelf, Tijdens de Jongste Dag
• 1962 De zaak 40/61
• 1962 Quauhquauhtinchan in den vreemde: een sprookje
• 1966 Bericht aan de rattenkoning
• 1967 Wenken voor de Jongste Dag
• 1968 Het woord bij de daad: getuigenis van de revolutie op Cuba
• 1970 De verteller
• 1970 Paralipomena Orphica
• 1972 Oidipous Oidipous
• 1971 De verteller verteld
• 1972 Soep lepelen met een vork: tegen de spellinghervormers
• 1972 Wat gebeurde er met sergeant Massuro?
• 1972 De toekomst van gisteren: protocol van een schrijverij
• 1973 Woorden, woorden, woorden
• 1973 Het seksuele bolwerk
• 1974 De vogels: drie balladen
• 1974 Bezoekuur
• 1975 Mijn getijdenboek
• 1975 Volk en vaderliefde
• 1975 Tegenlicht
• 1975 Kind en kraai
• 1975 Twee vrouwen (Dwie kobiety)
• 1976 Het ironische van de ironie. Over het geval G.K. van het Reve
• 1976 De grens
• 1976 Vergrote raadsels: verklaringen, paradoxen en mulischesken
• 1976 De wijn is drinkbaar dankzij het glas
• 1977 Oude lucht (Stare powietrze)
• 1977 De taal is een ei
• 1977 Oude lucht: drie verhalen
• 1978 Wat poëzie is: een leerdicht
• 1979 Paniek der onschuld
• 1980 De compositie van de wereld
• 1982 Opus Gran
• 1982 De Aanslag (Zamach)
• 1983 Egyptisch
• 1984 Het Boek
• 1985 Hoogste tijd
• 1987 De pupil
• 1988 De elementen
• 1988 Het licht
• 1989 Voorval: variatie op een thema
• 1989 Het beeld en de klok
• 1990 De zuilen van Hercules
• 1992 De ontdekking van de hemel (Odkrycie nieba)
• 1995 Bij gelegenheid
• 1996 De Oer-Aanslag
• 1997 Zielespiegel: bij wijze van catalogus
• 1998 Het zevende land
• 1999 De procedure (Procedura)
• 2000 Het theater, de brief en de waarheid
• 2001 Siegfried: een zwarte idylle

Przypisy