Hasan Pakrawan

General Hassan Pakravan in uniform.jpg

Hasan Pakrawan (ur. 4 sierpnia 1911 w Teheranie, zm. 11 kwietnia 1979 tamże) - irański generał, w latach 1961-1965 dyrektor tajnej policji politycznej SAWAK.

Życiorys

Był synem perskiego oficera i dyplomaty Fathollaha Chana i jego żony Emineh Pakrawan, pochodzącej z mieszanej persko-austriackiej rodziny. Gdy miał dwanaście lat, jego rodzice rozwiedli się. Przyczyną rozwodu były rozbieżne systemy wartości i aspiracje życiowe, jakie reprezentowali jego ojciec i matka, wychowana po europejsku. Po rozstaniu Emineh otrzymała prawo do opieki nad dziećmi i wyjechała z nimi do Belgii, gdzie została zawodową pisarką i otrzymała kilka nagród literackich[1].

Hasan Pakrawan uzyskał wykształcenie podstawowe i średnie w Belgii. Rozpoczął studia na uniwersytecie w Liège, jednak przerwał je, by wstąpić do szkoły wojskowej w Fontainebleau. Jego specjalnością była artyleria. W 1933, po ukończeniu szkoły, udał się do Moskwy na spotkanie z ojcem, sprawującym ówcześnie obowiązki ambasadora Persji w ZSRR. Następnie udał się do Iranu, gdzie natychmiast zatrudniono go w Akademii Oficerów w Teheranie. Razem z nim do Teheranu przybyły jego matka i młodsza siostra; Emineh Pakrawan została zatrudniona na Uniwersytecie Teherańskim, gdzie prowadziła wykłady z zakresu historii sztuki. Następnie została również prywatną nauczycielką niektórych dzieci z panującej dynastii Pahlawich[1].

W 1949 Hasan Pakrawan został pierwszym irańskim attaché wojskowym w Pakistanie i otrzymał awans na pułkownika. W okresie pełnienia tych obowiązków odwiedził go młody szach Mohammad Reza Pahlawi, który poszukiwał wówczas w siłach zbrojnych młodych i uzdolnionych oficerów, którzy mogliby stać się filarem jego rządów. Pakrawan musiał zrobić na nim dobre wrażenie, gdyż wkrótce później został powołany na dyrektora wywiadu wojskowego G-2. Podlegające mu siły zajmowały się m.in. infiltrowaniem opozycji, w szczególności komunistycznej partii Tude[1].

W okresie sprawowania urzędu premiera przez Mohammada Mosaddegha Pakrawan został w niejasnych okolicznościach odwołany ze stanowiska i skierowany jako dyplomata najpierw do Francji, a następnie do Indii, gdzie był attaché wojskowym[1]. Wrócił do kraju na polecenie szacha w 1957, cztery lata po obaleniu Mosaddegha, by wziąć udział w tworzeniu - wspólnie z amerykańskimi doradcami - nowej tajnej policji politycznej SAWAK. Jej pierwszym dyrektorem został gen. Tejmur Bachtijar, zaś Hasana Pakrawana i jego zaufanego współpracownika Alawiego Kię powołano na jego zastępców[2].

W 1961, gdy premier Ali Amini doprowadził do odwołania Bachtijara ze stanowiska z powodu jego nielojalności wobec rządu, Hasan Pakrawan został powołany na jego miejsce. Jedną z jego pierwszych decyzji było wprowadzenie zakazu stosowania tortur. Starał się również wpłynąć na szacha, by ten podjął rozmowy z opozycją, skupiał wokół siebie młodych technokratów i intelektualistów. O tym, że działania te zakończyły się całkowitym niepowodzeniem, przesądziły zamieszki w czerwcu 1963, po aresztowaniu jednego z opozycyjnych duchownych, Ruhollaha Chomejniego, stłumione przez rząd Asadollaha Alama. Dzień po zamieszkach Pakrawan przemówił przez radio do przywódców opozycji, zarzucając im, że doprowadzając do konfrontacji z rządem zawiedli jego zaufanie. Wszelka współpraca między nimi była już niemożliwa; działacze opozycji utrzymywali następnie, że SAWAK ponownie zaczął używać tortur wobec zatrzymanych, wymuszając w ten sposób zeznania, jakoby wystąpienie było sponsorowane przez naserowski Egipt[2]. Również szach był niezadowolony z działalności Pakrawana; jego zdaniem zamieszki były możliwe tylko z powodu nieskutecznego działania policji politycznej[2]. Mimo to Pakrawan przekonał monarchę, by pozwolić Chomejniemu wyjechać za granicę, zamiast skazywać go na śmierć[2]. Wkrótce potem został odwołany ze stanowiska, które przejął po nim gen. Nematollah Nasiri[2].

Hasan Pakrawan pełnił następnie stanowisko ministra informacji, był ambasadorem irańskim w Pakistanie (1966-1969) i we Francji[2], następnie zaś jednym z doradców ministra dworu, co było już stanowiskiem czysto ceremonialnym[3].

Aresztowany po zwycięstwie rewolucji islamskiej, w więzieniu zajmował się czytaniem literatury perskiej i spisywaniem krótkich wspomnień. Został skazany na śmierć i rozstrzelany 11 kwietnia 1979 po procesie przed rewolucyjnym trybunałem. Jego wynik był z góry przesądzony; o straceniu Pakrawana razem z kilkunastoma innymi politykami związanymi z monarchią Pahlawich najprawdopodobniej zdecydował osobiście ajatollah Chomejni[3].

Życie prywatne

W 1941 ożenił się z Fatemeh Farifteh, dyrektor jednego z irańskich szpitali, którą poznał, będąc w nim pacjentem. Mieli czworo dzieci[1]. Jego językiem ojczystym był francuski, zaś język perski poznał biegle dopiero wtedy, gdy po studiach osiedlił się w Iranie[1].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f Abbas Milani, Eminent Persians, wyd. 1st ed, Syracuse, N.Y.: Syracuse University Press, 2008, s. 475-477, ISBN 978-0-8156-0907-0, OCLC 225870858.
  2. ↑ a b c d e f Abbas Milani, Eminent Persians, wyd. 1st ed, Syracuse, N.Y.: Syracuse University Press, 2008, s. 478-480, ISBN 978-0-8156-0907-0, OCLC 225870858.
  3. ↑ a b Abbas Milani, Eminent Persians, wyd. 1st ed, Syracuse, N.Y.: Syracuse University Press, 2008, s. 481-482, ISBN 978-0-8156-0907-0, OCLC 225870858.

Media użyte na tej stronie