Hawker Sea Fury
 | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent | |
| Konstruktor | |
| Typ | |
| Konstrukcja | całkowicie metalowa |
| Załoga | 1 |
| Historia | |
| Data oblotu | 21 lutego 1945 |
| Lata produkcji | |
| Wycofanie ze służby | |
| Dane techniczne | |
| Napęd | 1 tłokowy silnik gwiazdowy Bristol Centaurus 18 |
| Moc | 2450 KM |
| Wymiary | |
| Rozpiętość | 11,71 m |
| Długość | 10,57 m |
| Wysokość | 4,84 m |
| Powierzchnia nośna | 26,05 m² |
| Masa | |
| Własna | 4190 kg |
| Startowa | 5670 kg |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. | 740 km/h |
| Prędkość wznoszenia | 14,1 m/s |
| Pułap | 10900 m |
| Zasięg | 1680 km |
| Dane operacyjne | |
| Uzbrojenie | |
| 4 działka Hispano-Suiza kal. 20 mm 907 kg bomb lub 8 rakiet kal. 76 mm po 27 kg | |
| Użytkownicy | |
| Wielka Brytania, Australia, Birma, Kanada, Kuba, Egipt, Niemcy, Irak, Holandia, Pakistan | |
Hawker Sea Fury - brytyjski pokładowy samolot myśliwski z okresu po II wojnie światowej. Był jednym z najszybszych seryjnie produkowanych jednosilnikowych samolotów z silnikiem tłokowym i jednym z ostatnich samolotów śmigłowych, który zestrzelił myśliwiec o napędzie odrzutowym. Ostatnim był Douglas AD-1 Skyraider w 1966 roku.
Powstanie konstrukcji
W 1942 roku Sydney Camm, główny konstruktor wytwórni Hawker, pracował nad koncepcją stworzenia samolotu myśliwskiego o lekkiej konstrukcji nieustępującej osiągami dotychczas istniejącym samolotom. Przyczyną, dla której podjęto te prace, był fakt, że do tej pory wraz ze wzrostem osiągów samolotu zawsze rosła też jego masa w związku z wymogami co do konstrukcji, silnika czy uzbrojenia. Camm zaproponował zmianę konstrukcyjną płatowca Tempest poprzez usunięcie centralnych segmentów skrzydeł. Dzięki zmniejszeniu w ten sposób masy samolotu miałaby poprawić się zwłaszcza jego zwrotność. Zmiany miały też objąć kadłub i polegać na podniesieniu do góry kabiny pilota, przez co poprawiłaby się widoczność, oraz na modyfikacji usterzenia maszyny. Rozważano trzy warianty napędzane trzema różnymi silnikami:[1]
- P.1018 - silnikiem rzędowym Napier Sabre IV
- P.1019 - silnikiem rzędowym Rolls-Royce Griffon 61
- P.1020 - silnikiem gwiazdowym Bristol Centaurus
W tym czasie brytyjskie Ministerstwo Lotnictwa ogłosiło wymagania F.6/42 na nowy myśliwiec o wysokich osiągach, dla których inspiracją było poznanie osiągów niemieckiego samolotu Fw 190, który wylądował przypadkowo w Anglii. W styczniu 1943 kierownictwo wytwórni zdecydowało o dostosowaniu nowej konstrukcji do specyfikacji Air Ministry. Ministerstwo Lotnictwa zainteresowało się tym projektem i wydało specjalnie dla niego nową specyfikację F.2/43 (w styczniu 1943 roku), gdzie jako napęd wskazano silnik Bristol Centaurus XII. Camm dodatkowo parę miesięcy później przekonał Admiralicję, że jego projekt spełnia też wymagania marynarki brytyjskiej F.7/43 na pokładowy samolot myśliwski. Przy pracy nad projektem miały współpracować wytwórnie Hawker i Boulton Paul, Hawker nad wersją lądową, a Boulton Paul nad wersją morską.
Rozważano również inny napęd samolotu. Ostatecznie zamówiono 6 prototypów, dwa napędzane silnikiem Griffon, jeden Centaurus XII, dwa Centaurus XXII i jeden do testów samego płatowca[1].
Hawker Fury
Pierwszy prototyp (NX798) został oblatany 1 września 1944 roku[1], napędzany był silnikiem Bristol Centaurus XII z 4-łopatowym śmigłem Rotol. Testy wykazały wyśmienite właściwości. W kwietniu 1944 roku zamówiono 200 maszyn wersji lądowej pod nazwą Hawker Fury dla RAF i 200 maszyn dla Royal Navy, nazwanych Hawker Sea Fury, przy czym 100 maszyn miała zbudować wytwórnia Boulton-Paul.
RAF rozważał skierowanie do produkcji Fury z silnikiem Centaurus, ale wobec zakończenia wojny i rozwoju samolotów odrzutowych zrezygnowano z tego. Samoloty w wersji lądowej budowano wprawdzie następnie dla sił powietrznych Iraku, Egiptu i Pakistanu, lecz wywodziły się one z wersji Sea Fury. Pierwszy prototyp wyposażono w 1948 w silnik Centaurus XVIII i sprzedano do Egiptu[2], a trzeci prototyp (NX802), w ten sam silnik i sprzedano do Pakistanu.
Dalej rozwijano wyłącznie wersję morską Sea Fury dla marynarki wojennej.
Sea Fury
Pierwszy prototyp myśliwca pokładowego (SR661) oblatano 21 lutego 1945 roku. Był napędzany silnikiem Bristol Centaurus XII z czterołopatowym śmigłem, miał już hak do lądowania pod sterem kierunku, ale jeszcze nieskładane skrzydła. Drugi prototyp (SSR666) był napędzany silnikiem Centaurus XV o mocy 2550 KM z 5-łopatowym śmigłem i miał już składane hydraulicznie skrzydła. Pierwsza maszyna wyprodukowana przez wytwórnię Boulton Paul (VB857) była taka sama jak drugi prototyp i została oblatana 31 stycznia 1946 roku.
Ponieważ zakończyła się w tym czasie wojna, całkowicie zrezygnowano z produkcji wersji lądowej dla RAF, a zamówienie na wersję morską okrojono do 100 sztuk i zrezygnowano w ogóle z produkcji w wytwórni Boulton Paul.
Wersje samolotu
- Mk.X — pierwsza myśliwska wersja seryjna, zbudowana w liczbie 50 sztuk. Była prawie identyczna z drugim prototypem, ale hak do lądowania był już dłuższy. Pierwsze egzemplarze miały jeszcze śmigło czterołopatowe. Uzbrojenie stanowiły 4 działka kal. 20 mm, które mogły strzelać albo parami albo wszystkie naraz. Pierwszą seryjną maszynę oblatano 7 września 1946 roku. Testy na lotniskowcu HMS "Victorious" trwały w zimie 1946 r. Na jaw wyszły problemy z hakiem do lądowania i jego mocowanie musiało zostać wzmocnione. Na wiosnę 1947 roku uznano, że samolot jest gotowy do służby.
- Mk.11 (F.B.11) — wersja myśliwsko-bombowa. Mogła przenosić do 454 kg uzbrojenia w postaci bomb, rakiet, pojemników z napalmem albo dodatkowych zbiorników paliwa. Wydłużono w niej hak do lądowania. Wyprodukowano 615 egzemplarzy. Pozostawała w służbie do 1953 roku.
- T Mk.20 — dwumiejscowa wersja szkolno-treningowa. Pierwsza maszyna tej wersji, VX818, oblatana 15 stycznia 1948 roku, miała jeszcze osobne kabiny dla pilota i ucznia, ale po uszkodzeniu tylnej kabiny w jednym z lotów, zamontowano jedna wspólną, dość długą osłonę dla obu osób. Dla instruktora ponadto zainstalowano peryskopowy system obserwacji. Uzbrojenie zmniejszono do 2 działek 20 mm. Zbudowano 60 maszyn tej wersji, dodatkowo różniły się od prototypu tym, że nie miały haka do lądowania. Rozważano zbudowanie wersji rozpoznawczej, ale porzucono ten pomysł.
- Mk.50 i Mk.51 — wersja dla lotnictwa holenderskiego. Zbudowano 24 maszyny w Wielkiej Brytanii a na licencji w wytwórni Fokker wyprodukowano ponadto 210 sztuk pod oznaczeniem Mk.51.
- Mk.60 — jednomiejscowa eksportowa wersja myśliwsko-bombowa dla Pakistanu. Zbudowano 87 sztuk w latach 1949 - 1950. Do tej wersji przebudowano też 11 maszyn wersji Mk.11 i prototyp.
- Mk.61 — eksportowa, dwumiejscowa wersja szkolna-treningowa dla Pakistanu. Zbudowano 5 maszyn i dostarczono razem z Mk.60.
- Fury ISS (Iraqi Single-Seater) - wersja eksportowa dla Iraku, napędzana silnikiem Centaurus XVIII z pięciołopatowym śmigłem.
Wykorzystanie bojowe
Pierwsze Hawker Sea Fury weszły do służby na lotniskowcach Royal Navy w 1947 roku. Była to wersja Mk.X, wyposażono w nią 5 dywizjonów Fleet Air Arm: 778, 802, 803, 805 i 807. Samoloty F.B.11 również służyły w lotnictwie Marynarki aż do 1953 roku kiedy wprowadzono do linii pierwsze odrzutowce Hawker Sea Hawk.
Hawker Sea Fury, stacjonujące na lotniskowcach HMS Theseus, Ocean i Glory, od 1950 roku brały udział w wojnie w Korei. Używano ich głównie do ataków na cele naziemne. Jednak 9 sierpnia 1952 r., kpt. P. Hoagy Carmichael z 800 Dywizjonu FAA zestrzelił myśliwiec odrzutowy MiG-15. Był to ostatni w historii przypadek zestrzelenia myśliwca odrzutowego przez samolot napędzany silnikiem tłokowym i jednocześnie jedyne zwycięstwo brytyjskiego lotnika używającego brytyjskiego samolotu w wojnie koreańskiej[3].
Oprócz Marynarki Brytyjskiej Sea Fury służyły też w marynarce holenderskiej w latach 1950-1959. W 1949 i 1950 roku 31 samolotów Mk.11 przekazano dla lotnictwa Australii. Ponadto pewną liczbę Sea Fury przekazano do Kanady. Samoloty australijskie z lotniskowca HMAS „Sydney” również brały udział w konflikcie koreańskim.
Wersje Mk.60 i Mk.61 budowano specjalnie dla Pakistanu. Pierwsze egzemplarze trafiły tam już w 1949 roku. Po sprzedaży w 1948 roku prototypu do Egiptu, zamówił on 12 Sea Fury, które jednak dostarczono dopiero w latach 1950-51 na skutek embarga związane z wojną z Izraelem[2]. W międzyczasie dwa samoloty dostarczył Egiptowi Irak[2]. Samoloty egipskie brały udział w wojnie o Kanał Sueski jeszcze w 1956 roku.
W grudniu 1946 roku, rząd Iraku zamówił 30 samolotów Fury ISS, dostarczono je w 1948 roku. W 1949 roku sprzedano ponadto 2 dwumiejscowe samoloty treningowe. W 1951 roku zamówiono kolejne 15 samolotów ISS, a w 1953 roku 10 FB.11 i 3 dwumiejscowe T.20 z zapasów brytyjskich, dostarczone w latach 1952-53[2].
W 1957 roku, pewna liczba egzemplarzy Sea Fury w wersjach Mk.10, Mk.11 i Mk.20 wróciła do wytwórni Hawker, gdzie 18 Mk.11 i 3 Mk.20, po remoncie, sprzedano w 1958 roku do Birmy. Kolejne 11 Mk.11 i 2 Mk.20 w 1958 roku sprzedano na Kubę. W 1959 wzięły one udział w zwalczaniu partyzantki Fidela Castro, a w 1961 roku, po przejęciu przez nią władzy, w obronie przed desantem w Zatoce Świń. 18 Mk.20 sprzedano w 1959-60 do Niemiec, gdzie przebudowano je na latające cele dla Luftwaffe.
Przypisy
- ↑ a b c Darling 2003 ↓, s. 121.
- ↑ a b c d Darling 2003 ↓, s. 135.
- ↑ Hawker Sea Fury aircraft profile. Aircraft Database of the Fleet Air Arm Archive 1939-1945, www.fleetairarmarchive.net [dostęp 2017-11-23] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-27].
Bibliografia
- David Mondey, The Hamlyn Concise Guide to British Aircraft of World War II, London: Bounty Books, 2006, ISBN 978-0-7537-1462-1, OCLC 298398092.
- Kev Darling: Hawker Typhoon, Tempest and Sea Fury. The Crowood Press, 2003. ISBN 1-86126-620-0. (ang.).
- Fleet Air Arm Archive. fleetairarmarchive.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-27)]. [dostęp 10 kwietnia 2009]
- War Eagles Air Museum [dostęp 11 kwietnia 2009]
Media użyte na tej stronie
