Hedgehog

Hedgehog (ang. jeż) - wieloprowadnicowy miotacz rakietowych bomb głębinowych do zwalczania okrętów podwodnych w przedniej półsferze przed okrętami nawodnymi, konstrukcji brytyjskiej, wprowadzony podczas II wojny światowej.

Powstanie i rozwój

Wyrzutnia Hedgehog na okręcie HMS „Westcott”, 1945

Hedgehog, określany w polskiej literaturze jako „jeż” (od tłumaczenia angielskiej nazwy), został opracowany po pierwszych doświadczeniach bitwy o Atlantyk, kiedy to pojawiła się potrzeba wprowadzenia broni atakującej niemieckie okręty podwodne w bezpiecznej dotąd dla U-Bootów strefie przed okrętem nawodnym. Broń służącą do ataku w tej martwej strefie usiłowano opracować już przed wybuchem wojny, jednak z powodu nie doceniania przez Admiralicję brytyjską znaczenia okrętów podwodnych oraz nawodnych okrętów eskortowych, program rozwoju broni o polu rażenia w przedniej półsferze został przerwany.

Pod wpływem strat zadawanych żegludze brytyjskiej w pierwszych latach wojny przez niemieckie okręty podwodne, program został wznowiony ostatecznie pod koniec 1941 roku nową broń skierowano do testów na niszczycielu HMS Westcott (D47), w następnym zaś roku podjęto jego produkcję[1]. Montowano ją przede wszystkim na okrętach przeznaczonych do eskortowania konwojów, głównie fregatach, eskortowcach i starszych niszczycielach przebudowywanych na niszczyciele eskortowe (np. ORP Burza), często na miejscu demontowanego działa na dziobie. Stosowano ją także na okrętach innych klas używanych do eskorty konwojów, np. na korwetach i oceanicznych trałowcach. Pierwszy okręt podwodny zatopiono za pomocą „jeża” dopiero w listopadzie 1942; wzrost skuteczności nastąpił po dopracowaniu taktyki użycia i wprowadzeniu nowszych sonarów w 1944[1].

System ten następnie był stosowany także w marynarkach innych państw alianckich, w tym na okrętach amerykańskich i, za pośrednictwem programu pomocy Lend-Lease Act, radzieckich (od 1943)[1]. Amerykanie opracowali również własną zbliżoną broń o nazwie Mousetrap. Hedgehog stosowany był także po II wojnie światowej w marynarkach wielu państw, używających brytyjskich lub amerykańskich okrętów. Z kolei w ZSRR od 1949 produkowano jego zmodyfikowaną kopię o oznaczeniu MBU-200, rozwiniętą w 1956 w system MBU-600 o większym zasięgu (650 m)[1]. W marynarce brytyjskiej Hedgehog został zastąpiony po wojnie przez miotacz Squid, który wszedł do użycia jeszcze podczas wojny.

Opis konstrukcji i użycia

Miotacz Hedgehog na dziobie okrętu

Hedgehog był 24-prowadnicowym miotaczem niekierowanych bomb głębinowych (określanych w części literatury jako granaty głębinowe lub pociski rakietowe), napędzanych silnikiem rakietowym na stały materiał pędny, miotanych z mechanizmu analogicznego do moździerza trzonowego (konstrukcja „jeża” wywodziła się granatnika przeciwpancernego o konstrukcji moździerza trzonowego, zwanego Blacker Bombard, od nazwiska konstruktora).

W odróżnieniu od typowych bomb głębinowych, które wybuchały na zadanej głębokości, rażąc okręt podwodny o ile znajdował się w polu wybuchu, pociski "jeża" miały zapalniki kontaktowe, wybuchające jedynie przy trafieniu w okręt podwodny. Miało to takie zalety, jak brak zakłócenia pracy stacji hydrolokacyjnej przez wybuchy bomb w przypadku braku trafienia w okręt podwodny oraz możliwość szybkiej weryfikacji, czy cel został trafiony. Odpadała również konieczność ustalania głębokości, na jakiej znajdował się okręt podwodny i nastawiania odpowiedniej głębokości wybuchu bomb. W odróżnieniu od bomb głębinowych, pociski „jeża” wystrzeliwane były przed dziób okrętu, więc atak mógł nastąpić szybciej i nie było również konieczności przepłynięcia nad pozycją okrętu podwodnego w celu zaatakowania go zrzutniami lub miotaczami bomb głębinowych znajdującymi się na rufie, który to manewr powodował z reguły zerwanie kontaktu stacji hydrolokacyjnej z okrętem podwodnym i zwiększał szanse wykonania przez niego uniku (przy podpłynięciu bliżej, niż 140-90 m do okrętu podwodnego, wychodził on z reguły spod wiązki stacji hydrolokacyjnej, po czym około 10-18 sekund zajmowało nadpłynięcie nad ustaloną pozycję i dalsze 8-28 sekund - wybuch zrzuconych bomb głębinowych, zależnie od ich szybkości tonięcia i zadanej głębokości)[1]. W rezultacie, broń ta charakteryzowała się, po dopracowaniu taktyki użycia, większą skutecznością zwalczania okrętów podwodnych, niż konwencjonalne bomby głębinowe.

W celu uzyskania odpowiednio dużego prawdopodobieństwa trafienia, po zlokalizowaniu okrętu podwodnego, pociski „jeża” odpalane były po dwie, w odstępach 0,1-0,2 sekundy - cała salwa trwała 1,5-2 s[1]. Dzięki rozstawieniu prowadnic wyrzutni, wpadały do wody w odległości ok. 200 m przed dziobem okrętu (250 m w późniejszych modelach)[1], pokrywając powierzchnię w kształcie elipsy o wymiarach ok. 45 m x 35 m. W przypadku trafienia jednej z bomb w okręt podwodny, zwykle wybuchały też pozostałe bomby na skutek fali uderzeniowej. W przeciwnym wypadku, uszkodzenia okrętu podwodnego od wybuchu jednej lub kilku bomb bywały niewielkie[1].

Sama wyrzutnia składała się ze skrzyni z 24 nachylonymi prętami, służącymi jako prowadnice, na których nasadzone były tuleje pocisków. Materiał miotający znajdował się w tulejach. Wyrzutnia była obracana elektrycznie na 25-30 stopni na boki. Późne wersje były stabilizowane[1]. Ponowne załadowanie wyrzutni zajmowało ok. 3 minut.

Poważną wadą „jeża” była duża masa wyrzutni - ok. 13 ton i odrzut przy oddawaniu salwy, co uniemożliwiało zainstalowanie tego typu wyrzutni na małych okrętach patrolowych, wady tej pozbawiony był amerykański odpowiednik tej broni Mousetrap.

  • Masa pocisku: 29,5 kg
  • masa materiału wybuchowego: 15,9 kg
  • średnica pocisku: 180 mm
  • zasięg broni: ok. 200-250 m
  • prędkość opadania w wodzie: 6,7 - 7,2 m/s

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i (ros.) M. Morozow, Protiwołodocznoje orużie lend-liza, w: Poligon 2(10)/2002, s. 48 i n.


Media użyte na tej stronie

Hedgehog anti-submarine mortar.jpg
Anti-Submarine Weapons: Hedgehog, a 24 barrelled anti-submarine mortar mounted on the forecastle of HMS Westcott.