Pozdrowienie hitlerowskie

(c) Bundesarchiv, Bild 183-2007-0329-501 / CC-BY-SA 3.0

Niemieccy uczniowie wznoszący ręce w geście hitlergruss, 1934

Charlie Chaplin w filmie Dyktator (1940) parodiuje hitlergruss

Pozdrowienie hitlerowskie (niem. hitlergruss) – powitanie w III Rzeszy. Jest połączeniem salutu rzymskiego, czyli czynności polegającej na podniesieniu wyprostowanego prawego ramienia nieco powyżej wysokości ramion, z okrzykiem Heil Hitler! (niem. Chwała Hitlerowi, Cześć Hitlerowi, Niech żyje Hitler) lub Sieg Heil! (niem. Niech żyje zwycięstwo, Wiwat zwycięstwo).

Początkowo pozdrowienie to ograniczało się do samego podniesienia ramienia i dotyczyło tylko członków NSDAP. Po raz pierwszy gest ten został wykonany przez Adolfa Hitlera 27 stycznia 1923 roku podczas spotkania partyjnego, Hitler pozdrowił w ten sposób swoich słuchaczy. Naziści najprawdopodobniej zapożyczyli gest od włoskich faszystów^[1]. Pierwsza fotografia przedstawiająca członków NSDAP wykonujących salut rzymski pochodzi z 1 września 1923 roku i została wykonana na masowym zlocie nacjonalistycznych sił paramilitarnych w Norymberdze^[2]. Od parad w 1925 roku gest stał się coraz bardziej powszechny^[3]. Powitanie za pomocą salutu rzymskiego stało się oficjalnym elementem estetyki NSDAP od 1927 roku^[4]. Od 1930 roku członkowie NSDAP mieli obowiązek łączyć salut rzymski z okrzykiem Heil Hitler!^[5]. Później stosowano go zamiennie z Sieg Heil!, co było nie tylko formą pozdrowienia, ale i manifestacją zwycięstwa^[6].

Po zdobyciu władzy przez nazistów w ramach rozszerzania kultu Fuehrera minister spraw wewnętrznych Wilhelm Frick dekretem z 13 lipca 1933 roku zobowiązywał do używania go przez całe niemieckie społeczeństwo – stąd propagandowe określenie deutscher gruss, czyli pozdrowienie niemieckie. Decyzja ta zbiegła się z wprowadzonym następnego dnia zakazem tworzenia i działalności jakichkolwiek partii politycznych poza NSDAP^[7]. Na Hitlera odtąd (po 1934 roku) składano przysięgi, pozdrowienie „cześć Hitlerowi” (Heil Hitler) przeszło nawet do korespondencji. Stało się ono świadectwem „jedności i posłuszeństwa wobec wodza”. Jego użycie wymagane było od tej pory w czasie śpiewania hymnu państwowego (Das Lied der Deutschen) i partyjnego (Horst-Wessel-Lied)^[8]. W 1937 roku zakazano wykonywania niemieckiego pozdrowienia Żydom. Z kolei w Wehrmachcie aż do 1944 roku zachowano tradycyjny salut wojskowy, a hitlergruss stał się obowiązkowy dopiero po nieudanym zamachu na życie Hitlera, dokonanym 20 lipca 1944 roku przez płk. Clausa von Stauffenberga^[9].

Konsekwentne nieużywanie pozdrowienia „Heil Hitler”, które Świadkowie Jehowy uważali za sugerujące przypisywanie zbawienia Hitlerowi (oddawanie czci człowiekowi jest dla nich formą bałwochwalstwa), stało się jedną z przyczyn represji nazistów wobec tej grupy religijnej^[10][11].

Po II wojnie światowej nazistowski salut oraz okrzyki Heil Hitler! i Sieg Heil! zostały prawnie zakazane w wielu krajach. W Niemczech, zgodnie z §86 i §86a niemieckiego kodeksu karnego (StGB), użycie tego powitania (wyjąwszy przypadki działalności artystycznej i naukowej) jest zagrożone grzywną lub karą pozbawienia wolności. Podobne przepisy obowiązują również w Austrii, na mocy §3g ustawy konstytucyjnej o zakazie NSDAP (Verbotesgesetz). W Polsce właściwym w tym zakresie jest przepis art. 256 kodeksu karnego, zakazujący publicznego propagowania faszystowskiego lub innego totalitarnego ustroju państwa.

Obecnie grupy neonazistowskie używają liczby 88 na oznaczenie tego zwrotu, ponieważ litera h jest w alfabecie na 8 miejscu, a słowa Heil i Hitler rozpoczynają się od h^[12].

Zobacz też

• August Landmesser
• salut rzymski

Przypisy

Bibliografia

• Historia Niemiec. Wrocław: Ossolineum, 2010, s. 624. ISBN 978-8304050358.
• Lepage Jean-Denis: An Illustrated Dictionary of the Third Reich. McFarland, 2013. ISBN 978-0786473724.
• Jean-Denis G.G.J.D.G.G. Lepage Jean-Denis G.G.J.D.G.G., Hitler Youth, 2008, ISBN 978-0-7864-3935-5 .
• Ian Kershaw: Hitler 1889-1936: hybris. Poznań: 2017. ISBN 978-83-7120-927-7.