Helena Marcello-Palińska

Helena Marcello-Palińska

Data i miejsce urodzenia	1857 lub 19 kwietnia 1860 Périgueux
Data i miejsce śmierci	25 września 1939 Warszawa
Zawód, zajęcie	polska aktorka
Odznaczenia

Helena Marcello w roli Wazantazeny, Fot. A. Karoli

Helena Marcello-Palińska właśc. Helena z Chraszczewskich Palińska (ur. w 1857 lub 19 kwietnia 1860 w Périgueux, zm. 25 września 1939 w Warszawie) – polska aktorka.

Życiorys

Mieszkała w Polsce od trzeciego roku życia. Jej nauczycielami gry aktorskiej byli Jan Królikowski i Anastazy Trapszo. Prawdopodobnie debiutowała w zespole Trapszy na scenie w Częstochowie w 1873 jako Maria w Doktorze Robinie Jules-Martiala Regnaulta de Prémaray. Występowała w jego zespole do końca sezonu 1873/74, w 1874 - w zespole Juliana Grabińskiego, w sezonie 1875/76 - Mieczysława Krauzego. Od 5 października 1876 do końca 1877 grała w teatrze krakowskim (debiut w roli Lidii w Pojedynku szlachetnych Ignacego Maciejowskiego). 14 stycznia 1878 wystąpiła gościnnie w teatrze lwowskim jako Lidia w Daniszewach Piotra Newskiego. W 1878 grała też w teatrze poznańskim. W sezonie 1878/79 ponownie należała do zespołu teatru w Krakowie. W tym czasie wystąpiła znów gościnnie u Grabińskiego w Kielcach w 1879. 30 września 1879 zadebiutowała w Warszawskich Teatrach Rządowych (WTR) w Miłości ubogiego młodzieńca Octave'a Feuilleta. Formalnie należała do zespołu dramatu WTR od 13 października tego roku do 1923. W tym okresie występowała gościnnie m.in. w Pradze w 1900 (np. jako Klara w Właścicielu kuźnic Georgesa Ohneta). W 1908 i czerwcu 1909 podróżowała po Polsce z własnym zespołem objazdowym. Zagrała z nim m.in. w Płocku, Radomiu, Lublinie i Sosnowcu. Obchodziła uroczyście jubileusze trzydziestolecia (22 stycznia 1909) i czterdziestopięciolecia (19 listopada 1922) pracy scenicznej. Należała do kapituły członków zasłużonych ZASP.

Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera F/G-6-1)^[1]. Napis na nagrobku: z Chraszczewskich Helena Marczello Palińska.

Życie rodzinne

Córka Marcelego Chraszczewskiego i Franciszki z Pinińskich, siostra Bronisławy Chraszczewskiej, od 30 października 1897 żona aktora Władysława Palińskiego.

Odznaczenia

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (30 kwietnia 1925)^[2].
• Srebrny Wawrzyn Akademicki (7 listopada 1936)^[3].

Helena Marcello - Jacek Malczewski

Role sceniczne

W swoim repertuarze posiadała m.in. role:

• Porcji w Kupcu weneckim Williama Szekspira
• Desdemony w Otellu Williama Szekspira
• Katarzyny w Poskro­mieniu złośnicy Williama Szekspira
• Amelii w Mazepie Juliusza Słowackiego
• Balladyny w Balladynie Juliusza Słowackiego
• Rozy w Lilli Wenedzie Juliusza Słowackiego
• Nike Napoleonidów w Nocy listopadowej Stanisława Wyspiańskiego
• Królo­wej Żony w Bolesławie Śmiałym Stanisława Wyspiańskiego
• Amalii w Zbójcach Friedricha Schillera
• Mańki w Panu Damazym Józefa Blizińskiego
• Praksedy w Karpackich góralach Józefa Korzeniowskiego
• Mai w Lecie Tadeusza Rittnera
• tytułową w Adriannie Lecouvreur Ernesta Legouvé'a i Eugène'a Scribe'a
• tytułową w Odette Victoriena Sardou
• Ady w Końcu Sodomy Hermanna Sudermanna
• Judyty w Urielu Akoście Karla Gutzkowa
• Messaliny w Arrii i Messalinie Adolfa Wilbrandta
• Elizy w Nieuczciwych Gerolamo Rovetty
• Jadwigi w Czyja wina? Henryka Sienkiewicza
• Azy w Chacie za wsią Jana Kantego Galasiewicza i Zofii Mellerowej
• Marty w Nauczycielce Władysława Koziebrodzkiego

Filmografia

• 1912: Ofiara namiętności
• 1913: Zemsta spoza grobu
• 1921: Tamten jako matka Kazimierza
• 1922: Tajemnica medalionu jako Helena Drojowska
• 1922: Rok 1863 jako Rudecka, kuzynka Salomei
• 1923: Od kobiety do kobiety
• 1924: Trucizna bolszewizmu
• 1926: Trędowata jako księżna Podhorecka
• 1928: Przedwiośnie jako pani Wielosławska, matka Hipolita

Przypisy

Bibliografia

• Helena Marcello-Palińska w bazie filmpolski.pl
• Helena Marcello, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2021-04-09] .