Helena Syrkusowa

Helena Syrkusowa

Data i miejsce urodzenia	14 maja 1900 Warszawa
Data i miejsce śmierci	19 listopada 1982 Warszawa
Narodowość	polska
Alma mater	Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej
Odznaczenia

Fragment osiedla przy ul. Pruszkowskiej

Osiedle na Kole

Grób Heleny Syrkusowej na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Helena Syrkusowa (Helena Niemirowska, właśc. Helena Eliasberg ur. 14 maja 1900 w Warszawie, zm. 19 listopada 1982 tamże) – polska architekt, profesor na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej.

Życiorys

Była córką Stelli z Bernsteinów i doktora Izaaka Eliasberga, pracującego w warszawskim Szpitalu Dziecięcym Bersohnów i Baumanów^[1].

Studiowała architekturę w latach 1918–1925 na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej.

Wraz z Szymonem Syrkusem, Barbarą i Stanisławem Brukalskim, Bohdanem Lachertem, Józefem Szanajcą założyła w końcu roku 1925 grupę twórczą Praesens. W latach 1925–1929 pełniła funkcję sekretarza tej grupy. W roku 1926 poślubiła Szymona Syrkusa i od roku 1930 stała się współautorką wszystkich jego projektów.

Grupa Praesens stała się w roku 1928 polską sekcją Congrés Internationaux d`Architecture Moderne (CIAM). Helena Syrkusowa wzięła udział wraz z Le Corbusierem w czwartej konferencji CIAM na pokładzie transatlantyku S.S. Patris II podczas rejsu z Marsylii do Aten w 1933 roku^[2]. Helena Syrkusowa pełniła w latach 1948–1955 funkcję jednego z wiceprezesów CIAM.

W maju 1945 roku wróciła do Warszawy^[3].

23 sierpnia 1980 roku dołączyła do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami^[4].

W czasach Polski Ludowej krytykowała dominację niefunkcjonalnych i oszczędnościowych bloków mieszkalnych z małymi mieszkaniami i zbyt dużą gęstość zabudowy oraz stosowanie typowej wielkiej płyty jako jedynej technologii w budownictwie^[5][6].

Twórczość

Realizując swoje lewicowe poglądy społeczne, Syrkusowa zajęła się projektowaniem osiedli mieszkaniowych dla Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W latach 1931–1935 zrealizowała wraz z mężem osiedle mieszkaniowe na Rakowcu przy ulicy Pruszkowskiej. W 1939 roku zbudowała luksusową, modernistyczną kamienicę mieszkalną przy ul. Jaworzyńskiej 6 w Warszawie według pięciu zasad architektury nowoczesnej Le Corbusiera^[2].

Za największe osiągnięcie Syrkusów w okresie powojennym uważa się awangardowe, funkcjonalistyczne osiedle WSM na Kole w Warszawie, rozpoczęte w roku 1947. Bloki mieszkalne wyróżniają się formą charakterystycznych słupów (fr. pilotis), na których wznoszą się nad ziemią dzięki czemu nie zaburzają zastanego krajobrazu bogatego w zieleń^[7]. Mieszkania są funkcjonalne, wiele z nich jest dwustronnych z loggią oraz z widną kuchnią, widną łazienką i widnym przedpokojem^[8]. Przy budowie osiedla zastosowano nowatorską technologię budowy ścian zewnętrznych z bloków pianobetonu z gotową betonową warstwą licową. Osiedle odwiedził Pablo Picasso w 1948 roku^[7]. Osiedle to – układ urbanistyczny i zespół budowlany z zielenią – zostało wpisane do rejestru zabytków w dniu 9 listopada 1992 pod numerem 1537. W tej samej technologii Syrkusowie zaprojektowali też osiedle na warszawskiej Pradze.

W roku 1955 została mianowana profesorem Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej.

Pochowana na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie (kwatera C2-11-6)^[9].

Odznaczenia

W 1955 roku odznaczona Złotą Odznaką SARP, a w 1974 roku Medalem XXX-lecia Polski Ludowej^[10].

Przypisy

Bibliografia

• Eric Paul Mumford, The CIAM discourse on urbanism, 1928-1960, MIT Press, Cambridge, Mass, 2002 ISBN 978-0-262-63263-8
• Helena Syrkus, Ku idei osiedla społecznego 1925-1975, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976
• Helena Syrkus, Społeczne cele urbanizacji. Człowiek i środowisko, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984, ISBN 83-01-03388-6
• Archipelag CIAM. Listy Heleny Syrkus / CIAM Archipelago. The Letters of Helena Syrkus, red. Aleksandra Kędziorek, Katarzyna Uchowicz, Maja Wirkus, Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki, 2019, ISBN 978-83-951542-2-5

Linki zewnętrzne

• Jerzy S. Majewski: Wola. Projektanci osiedla Koło musieli złożyć samokrytykę. wyborcza.pl, 2016-07-29. [dostęp 2016-08-01].