Heliodor Święcicki

Heliodor Święcicki
Ilustracja
Heliodor Święcicki w 1920
Data i miejsce urodzenia

3 lipca 1854
Śrem

Data i miejsce śmierci

10 lub 12 października 1923
Poznań

profesor zwyczajny nauk medycznych
Specjalność: ginekologia i położnictwo
Alma Mater

Uniwersytet Poznański

Doktorat

1877 – medycyna i chirurgia
Uniwersytet Wrocławski

Profesura

1919

Doktor honoris causa
Uniwersytet Jagielloński – 1900
założyciel i pierwszy rektor Wszechnicy Piastowskiej dzisiejszego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Uczelnia

Uniwersytet Poznański

Okres spraw.

1919–1923

Poprzednik

Następca

Zygmunt Lisowski

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Tablica pamiątkowa na gmachu Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy im. Heliodora Święcickiego w Śremie „Profesor Heliodor Święcicki – Syn ziemi śremskiej, lekarz, patriota, społecznik, pierwszy rektor Uniwersytetu, Śrem 1986”
Obchody 90-lecia Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, złożenie kwiatów przez rektora UAM prof. dr. hab. Bronisława Marciniaka pod tablicą pamiątkową Heliodora Święcickiego w Śremie, 10 maja 2009
Przemówienie rektora UAM prof. dr. hab. Bronisława Marciniaka podczas uroczystości odsłonięcia pomnika – Ławeczki Heliodora Święcickiego przed budynkiem Collegium Minus UAM, 8 maja 2010
Miniatura Ławeczki Heliodora Święcickiego w Poznaniu
Trumna z prochami prof. Heliodora Święcickiego w Krypcie Zasłużonych Wielkopolan
Epitafium w kaplicy św. Antoniego kościoła św. Wojciecha w Poznaniu

Heliodor Święcicki (ur. 3 lipca 1854 w Śremie, zm. 10[1] lub 12 października[2] 1923 w Poznaniu) – lekarz ginekolog, społecznik, filantrop, założyciel i pierwszy rektor Wszechnicy Piastowskiej (od 1920 Uniwersytetu Poznańskiego).

Życiorys

Był drugim w kolejności z sześciorga dzieci lekarza śremskiego, Tadeusza Święcickiego, pochodzącego z Oczkowic (między Kobylinem a Rawiczem) i Doroty z Korytowskich z Goszczanowa (ówczesny powiat turecki).

Z licznego rodzeństwa w latach 1861–1865 zmarły dwie siostry, Zofia i Maria, oraz jedyny brat, Ignacy. W 1872 stracił oboje rodziców, a w początkach 1873 – starszą siostrę, Ofelię. Z całej piątki rodzeństwa pozostała przy życiu tylko jego najmłodsza siostra Wanda (1862–1909). Opiekę nad rodzeństwem sprawowała rodzina Leopoldostwa Karpińskich, sąsiadów i przyjaciół Święcickich[3].

Kariera naukowa

Ukończył szkołę powszechną i Gimnazjum klasyczne w Śremie w 1873. Podczas nauki w szkole był aktywnym członkiem Towarzystwa Tomasza Zana.

Następnie, śladem swego ojca, rozpoczął studia lekarskie na Uniwersytecie we Wrocławiu, które ukończył w 1877 uzyskując doktorat z medycyny i chirurgii za rozprawę na temat pielęgnowania i chorób dzieci u starożytnych Greków. Podczas studiów działał w Towarzystwie Literacko–Słowiańskim. W latach 1879–1883 specjalizował się w dziedzinie ginekologii i położnictwa w Lipsku, Dreźnie, Berlinie, Jenie oraz Erlangen.

W 1883 osiadł w Poznaniu, gdzie obok prywatnej praktyki pracował jako asystent w Zakładzie Położniczym św. Elżbiety. Działał również w Poznańskim Towarzystwie Pomocy Naukowej, pracując jako bibliotekarz (1883–1887), przewodniczący komitetu PTPN (1885–1904), redaktor „Roczników PTPN” (1888–1903), a później „Nowin Lekarskich” będących pismem wydziału lekarskiego Towarzystwa. W 1911 został wiceprezesem, a 1915 prezesem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk[4]. Jego działalność społeczna obejmowała również długoletnią pracę w Towarzystwie Dobroczynności św. Wincentego à Paulo oraz radzie nadzorczej „Dziennika Poznańskiego”. Oprócz tego we własnym zakresie przez szereg lat opiekował się polską biedotą otaczając ją pomocą materialną i zapewniając dostęp do książek w języku polskim.

Bardzo zły poziom opieki zdrowotnej wśród podopiecznych sprawił, że stał się pierwszym wśród polskich lekarzy dążącym do powołania instytucji pielęgniarki środowiskowej. Jego praca naukowa obejmowała niemal 200 artykułów i rozpraw naukowych z zakresu etiologii i leczenia chorób ginekologicznych oraz anatomii i patologii ogólnej[4]. Najgłośniejszą jednak stała się wydana po raz pierwszy w Poznaniu w 1911 rozprawa O estetyce w medycynie. Był również członkiem wielu krajowych i zagranicznych towarzystw lekarskich i naukowych, m.in. członkiem Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie. Zajmował się także filozofią medycyny i należał do polskiej szkoły filozofii medycyny[5].

W 1900 otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego, a w 1912 w uznaniu jego wiedzy i osiągnięć rząd pruski przyznał mu tytuł profesora[4][6].

W chwili odzyskania niepodległości rozpoczął starania o powstanie Uniwersytetu Poznańskiego. Na XX posiedzeniu Komisji Uniwersyteckiej w dniu 5 kwietnia 1919 nastąpił wybór Święcickiego na pierwszego Rektora Uniwersytetu Poznańskiego. Na tym samym zebraniu, na wniosek prof. M. Sobeskiego, nastąpiło również mianowanie Święcickiego na profesora zwyczajnego Wydziału Lekarskiego UP. Był on aż sześciokrotnie wybierany na rektora tzw. Wszechnicy Piastowskiej, która w 1920 przyjęła nazwę Uniwersytetu Poznańskiego, i funkcję tę pełnił aż do swojej śmierci (w 1921 powołał jeszcze fundację „Nauka i Praca” mającą na celu wspieranie polskich uczonych i młodzieży z terenu całego kraju[7]).

Był przewodniczącym Komitetu Obrony Narodowej Województwa Poznańskiego w Poznaniu w 1920[8].

Śmierć

Zmarł w piątek 12 października[2] 1923 w Poznaniu.

Początkowo został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu przy parafii św. Marii Magdaleny przy ul. Bukowskiej w Poznaniu[9]. 14 listopada 1946 szczątki jego przeniesiono na tzw. Skałkę Poznańską, do Krypty Zasłużonych Wielkopolan kościoła św. Wojciecha w Poznaniu[4].

Ciężko zaczął się dla Uniwersytetu rok akademicki 1923/24. Kiedy powróciliśmy z wywczasów letnich, aby z początkiem września stanąć ze świeżemi siłami do zwykłych prac i zajęć, strwożyła nas wieść przesmutna. Dowiedzieliśmy się, że Ten, który nigdy spoczynku sobie nie dawał, którego przywykliśmy w dobrej i złej doli widzieć na czele naszej szkoły od pierwszych chwil jej istnienia, opuścił swe obowiązki rektorskie złożony ciężką niemocą, że zachorzało w nim serce, które było jakgdyby głównym tej organizacji duchowej składnikiem, że choroba jest groźna, a wynik jej niepewny, I zaczął się odtąd ten 1 1/2 miesiąca trwający okres ciężkiego, niespokojnego oczekiwania, w którym co dzień w opinjach kolegów lekarzy, oddających na usługi chorego całą swą wiedzę i sztukę, szukaliśmy promienia nadziei, bo nie mogliśmy pogodzić się z myślą, że to, co nieuniknione, stać się musi. Aż nadszedł wreszcie ten pamiętny piątek, którego dzień dzisiejszy ścisłą jest rocznicą. Gdy wczesnym rankiem stało się wiadomem, że Heljodor Święcicki nie żyje, zrozumieliśmy, że stało się coś więcej od zwykłego odejścia jednego z profesorów akademickiej szkoły. Zdaliśmy sobie sprawę z tego, że Uniwersytet stracił na zawsze właściwego duchowego kierownika, który jako jego twórca wytknął mu drogi rozwoju, a społeczeństwo jedną z najbardziej świetlanych postaci, oddanych w całości służbie idei i narodu. I kiedy zwłoki drogiego nam Zmarłego wyniesiono z auli na miejsce dobrze zasłużonego spoczynku, kiedy nad Jego mogiłą pochyliły się uniwersyteckie berła, składaliśmy w głębi naszych serc, bez słów, bo na słowa nam nie pozwolił, uroczyste ślubowanie, że z Jego duchowej spuścizny nic nie uronimy, a na fundamentach przez Niego założonych, w kierunku przez Niego wskazanym dalej pracować będziemy.

prof. dr. Z. Lisowski, 12 października 1924, [2]

Żałoba po śmierci Heliodora Święcickiego na Uniwersytecie trwała rok. W tym czasie odstąpiono od organizowania wszelkich uroczystości – jedyny wyjątek stanowiły uroczyste obchody 7 maja 1924 5. rocznicy powstania uczelni, które w całości poświęcono pamięci jego założyciela i pierwszego rektora. W gmachu Collegium Minus UAM odsłonięto tablicę pamiątkową – symbol wdzięczności, autorstwa Marcina Rożka[2].

Życie prywatne

Był żonaty z Heleną z Dąmbskich z Goszczanowa (1847–1901), wdową po Gustawie Zaborowskim. Nie pozostawił potomstwa[4].

Odznaczenia

Upamiętnienie

Heliodora Święcickiego upamiętnia:

Zobacz też

  • Nauka i Pracafundacja założona przez Heliodora Święcickiego

Przypisy

  1. Święcicki Heliodor, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2012-05-22].
  2. a b c d Zygmunt Lisowski, Kronika Uniwersytetu Poznańskiego za rok szkolny 1923/24 za Rektoratu Prof. Dra Zygmunta Lisowskiego i otwarcie roku szkolnego 1924/25 przez nowego Rektora Prof. Dra Stanisława Dobrzyckiego w dniu 12 października 1924 roku, Drukarnia Uniwersytetu Poznańskiego, 1925, s. 3–4 [dostęp 2022-04-16].
  3. Anna Marciniak – ŚREMIANIN HELIODOR ŚWIĘCICKI (1854–1923), lekarz i społecznik, historyk medycyny, współtwórca i pierwszy rektor Uniwersytetu Poznańskiego
  4. a b c d e Poczet Członków Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk 1857–2007 pod redakcją Alicji Pihan-Kijasowej, PTTP, Poznań 2008
  5. Polska szkoła filozofii medycyny. Przedstawiciele i wybrane teksty źródłowe, pod redakcją Michała Musielaka i Jana Zamojskiego, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań 2010
  6. Heliodor Święcicki
  7. Sprawozdanie Kuratora Fundacji „Nauka i Praca” imienia Rektora Heliodora Święcickiego za czas od 4 października 1923 do 30 czerwca 1938, Fundacja „Nauka i Praca”, Poznań, 1946.
  8. Obrona państwa w 1920 roku, Warszawa 1923, s. 566.
  9. Michał Musielak, Heliodor Święcicki (1854–1923), Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2013, s. 205.
  10. Część urzędowa. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 157 z 19 lipca 1921. 
  11. Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 14, 30.
  12. Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 16.
  13. Szpital Kliniczny im. Heliodora Święcickiego Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
  14. Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy im. Heliodora Święcickiego
  15. I Liceum Ogólnokształcące im. H. Święcickiego w Międzyrzeczu
  16. Sala im. Heliodora Święcickiego w budynku Ginekologiczno-Położniczego Szpitala Klinicznego Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
  17. Heliodory – monety okolicznościowe. [dostęp 2011-10-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-26)].
  18. Katalog Monet: 4 heliodory (UAM w Poznaniu)
  19. a b Warszawskie Centrum Numizmatyczne

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Poznań, collegium chemicum Pałac Rządowy, 1920-29 07.JPG
Autor: Lukasz pob, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Poznań, collegium chemicum ("Pałac Rządowy"), 1920-29
Poznan diakonisek1.jpg
Szpital Kliniczny nr 2 im. Heliodora Święckickiego Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, d. ewangelicki szpital diakonisek, gmach główny
Święcicki Heliodor.jpg
Autor: Kordiann, Licencja: CC BY-SA 4.0
trumna z prochami prof. Heliodora Święcickiego w Krypcie Zasłużonych Wielkopolan
H.Swiecicki Bench mini.JPG
Autor: MOs810, Licencja: CC BY-SA 4.0
Miniatura Ławeczki Heliodora Święcickiego w Poznaniu. UAM. SAUAM.
HŚwięcicki.jpg
Heliodor Święcicki
Śrem 90lecie UAM7.JPG
Autor: KrejZii, Licencja: CC BY-SA 3.0
Śrem, Obchody 90-lecia Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, zakończenie rajdu śladami Heliodora Święcickiego.
Heliodor Święcicki tablica Śrem.jpg
Autor: Klapi, Licencja: CC BY 2.5 pl
Heliodor Święcicki, rektor UAM, tablica w mieście Śrem, woj. wielkopolskie, Polska
H.Swiecicki Poznan.JPG
Autor: MOs810, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ławeczka Heliodora Święcickiego, Poznań, UAM, ul. Wieniawskiego.