Heliodor z Emesy

Rękopis Opowieści etiopskiej Heliodora, skopiowany w XII lub XIII wieku, pochodzący z biblioteki Bessariona. Wenecja, Biblioteca Nazionale Marciana, sygnatura Gr. 410, fol. 94v.

Heliodor, Heliodor z Emezy lub Heliodor z Emesy, także Heliodoros (stgr.  Ἡλιόδωρος) lub Heliodorus (łac. Heliodorus) – autor napisanego w języku greckim romansu Opowieść etiopska o Theagenesie i Chariklei. Wiadomo o nim jedynie, że był Fenicjaninem, synem Teodozjusza z Emesy. Współcześni uczeni uważają, że żył i tworzył w III lub IV wieku[1].

Heliodor był bez wątpienia człowiekiem dobrze wykształconym. W swoim dziele wykazał się między innymi znajomością dzieł Homera oraz teatru greckiego[2]. Posługiwał się też swobodnie literackim językiem greckim. Najprawdopodobniej był poganinem, przekazał bowiem wiele informacji na temat kultu słońca pojmowanego jako bóstwo uniwersalne, magii, astrologii czy wiary w sny. Nie ma w jego dziele bezpośrednich nawiązań do chrześcijaństwa[3].

Dzieło Heliodora zajmuje wyjątkowe miejsce w dziejach literatury. Było ono bardzo popularne w starożytności, średniowieczu a także w wiekach XVI-XIX. Opowieść etiopska jest przez badaczy uznawana za najlepszy przykład starożytnego romansu, a autor za najbardziej reprezentatywnego przedstawiciela tego gatunku w dziejach literatury europejskiej. Literaturoznawcy uważają Heliodora za twórcę podstawowych schematów, wątków i motywów romansowych, używanych we współczesnych powieściach i filmach tego gatunku[4].

Wiarygodność innych informacji na temat życia Heliodora, przekazana przez pisarzy późnostarożytnych i średniowiecznych, jest odrzucana przez współczesnych historyków. Sokrates Scholastyk w Historii kościelnej z V wieku twierdził, że Heliodor był biskupem tesalskiej Trikki, który wprowadził celibat dla tamtejszych kapłanów. Według Sokratesa Heliodor miał napisać Opowieść etiopską w młodości, przed przyjęciem święceń kapłańskich. W IX wieku informację tę powtórzył Focjusz: tenże Heliodor, mówią, osiągnął później godność biskupa. Natomiast w XI wieku bizantyjski historyk Jerzy Kedren podał, że Heliodor napisał Opowieść etiopską za czasów Teodozjusza Wielkiego, gdy był już biskupem. XIV-wieczna bizantyjska Historia Ecclesiastica, autorstwa Nicefora Kaliksta Kstantopula, wspomina o napisanym przez Heliodora erotyku. Na zwołanym specjalnie w tej sprawie synodzie, inni biskupi, w obawie o moralność młodzieży, postawili Heliodorowi ultimatum – powinien spalić swoje dzieło albo zrezygnować z biskupstwa. Heliodor miał wybrać rezygnację[5].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Świderkówna 2001 ↓, s. 221.
  2. ↑ Kowalski 2015 ↓, s. 71.
  3. ↑ Świderkówna 2001 ↓, s. 222.
  4. ↑ Heliodor 2000 ↓, s. 5-7.
  5. ↑ Kowalski 2015 ↓, s. 67.

Bibliografia

  • Heliodor: Opowieść etiopska o Theagenie i Chariklei. Sylwester Dworacki (tł., wst.). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2000. ISBN 83-232-1005-5.Sprawdź autora:1.
  • Wojciech Kowalski: Elementy światopoglądu chrześcijańskiego w historii etiopskiej o Theagenie i Chariklei Heliodora z Emesy. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 2015, seria: Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ Nauki Humanistyczne, Nr specjalny 6 (1/2015).
  • Słownik pisarzy antycznych. Anna Świderkówna (red.). Warszawa: Wiedza Powszechna, 2001. ISBN 83-214-1199-1.

Media użyte na tej stronie

Heliodorus of Emesa, Aethiopica, Venice, Gr. 410.jpg
Heliodorus of Emesa, Aethiopica, in a manuscript from the library of Bessarion; one of the earliest extant manuscripts of the novel. Venice, Biblioteca Nazionale Marciana, Gr. 410, fol. 94v.