Henri Coandă

Henri Coandă
Henri Marie Jean Gustave Coandă
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia7 czerwca 1886
Bukareszt
Data i miejsce śmierci25 listopada 1972
Bukareszt
Zawód, zajęciekonstruktor lotniczy
Alma MaterUniwersytet Techniczny w Berlinie
Henri Coandă i jego samolot na znaczku wydanym z okazji 100-lecia konstrukcji

Henri Marie Jean Gustave Coandă (ur. 7 czerwca 1886 w Bukareszcie, zm. 25 listopada 1972 tamże) – rumuński inżynier i konstruktor lotniczy. Coandă był jednym z pionierów lotnictwa, odkrywcą efektu przylegania płynu (ciecz lub gaz) do powierzchni (tzw. efekt Coandy), wymienia się go również jako konstruktora pierwszego samolotu odrzutowego.

Życiorys

Urodził się jako syn generała Constantina Coandy i Aidy Danet w Bukareszcie. Po trzech latach szkoły średniej w Bukareszcie (Liceul Sf. Sava), kontynuował naukę w liceum wojskowym w Jassach, które ukończył w 1903 roku ze stopniem sierżanta[1]. Naukę kontynuował w Bukareszcie w akademii wojskowej (Școala de ofițeri de artilerie, geniu și marină)[1], w Niemczech, w Wyższej Szkole Technicznej w Charlottenburgu, gdzie w 1907 otrzymał stopień podporucznika artylerii, i przez rok w Belgii. W 1908 roku powrócił do Rumunii, lecz w 1909 roku podjął studia we Francji na nowo powstałej Wyższej Szkole Inżynierów Lotniczych (École Nationale Superieure d'Ingenieurs en Construction Aeronautique) w Paryżu, którą ukończył w 1912 roku[2].

W 1910 roku skonstruował samolot znany jako "Coandă 1910", który zademonstrował publicznie na 2. Międzynarodowym Salonie Lotniczym w Paryżu[2]. Miał być to pierwszy samolot odrzutowy, napędzany energią gazów wylotowych i rozbić się po starcie na skutek utraty kontroli podczas swojego pierwszego lotu 16 grudnia 1910 roku[2]. Istnieją wątpliwości, czy Coandă do swego samolotu, który w miejsce śmigła miał turbinę[3], rzeczywiście przewidywał wtrysk paliwa (płomień wylotowy ogarniał by pilota i kadłub[4], zbudowany z drewna[3]), oraz czy samolot ten kiedykolwiek latał[4].

Przy okazji eksperymentów ze swoim samolotem odkrył nowy efekt aerodynamiczny nazwany później efektem Coandy, który opatentował w 1934[2]. Na jego podstawie zaprojektował m.in. efektywną pompę powietrzną[5].

W latach 1911–1914 pracował jako dyrektor techniczny zakładów lotniczych Bristol Aeroplane Company w Wielkiej Brytanii, gdzie zaprojektował kilka samolotów Bristol-Coandă[2]. W 1914 roku powrócił do Francji, gdzie został wcielony do 22 pułku artylerii podczas I wojny światowej; od 1916 służył w lotnictwie, w jednostkach współpracy z artylerią, równocześnie konstruując samoloty[2]. W tym okresie zaprojektował samolot rozpoznawczy, sanie z napędem odrzutowym i aerodynamiczny pociąg[1].

W latach 1918-1923 przebywał w Rumunii; po ponownym przyjeździe do Francji, w latach 1923-28 wraz z Louisem Blériot opracował system budowy prefabrykowanych domków jednorodzinnych; w 1928 zaprojektował też wielki dom mieszkalny dla 3500 osób o konstrukcji odpornej na trzęsienia ziemi[2]. W czasie II wojny światowej przebywał we Francji. W 1942 otrzymał od Niemców zamówienie na opracowanie napędu do sań motorowych i wykonał badania nad kierowaniem ciągu z wykorzystaniem efektu swojego imienia. Projekt został ostatecznie wstrzymany po roku[5]. Po wojnie pracował m.in. nad urządzeniami odsalającymi wodę morską i podgrzewaczami wykorzystującymi energię słoneczną[6].

W 1969 roku powrócił do Rumunii i osiadł w Bukareszcie, gdzie podjął pracę jako dyrektor instytutu naukowego INCREST[1]. W 1970 mianowany członkiem Akademii Nauk Rumunii. Coandă zmarł w Bukareszcie 25 listopada 1972 roku. Jego dom przekształcono w muzeum akademii nauk[2].

Upamiętnia go m.in.:

Przypisy

  1. a b c d Coandă, Henri. W: Ecaterina Țarălungă: Enciclopedia identității românești. București: Editura Litera, 2011, s. 195-196. ISBN 978-606-600-246-2. (rum.)
  2. a b c d e f g h Tadeusz Malinowski: Lotnicy świata. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1985, s. 67-69. ISBN 83-206-0495-8.
  3. a b Oiseau. Impressions of the Paris Show. „Flight”. 2 (96), s. 880-883, 1910-10-29 (ang.). 
  4. a b Charles H. Gibbs-Smith. Coanda's 1910 Jet Experiments. „Flight”. 78, s. 2692, 1960-10-14 (ang.). 
  5. a b Augmented Flow. „Flight”. 50, s. 174, 1946-08-25 (ang.). 
  6. Dr Henri Coanda. „Flight”. 103 (3332), s. 76, 1973-01-18 (ang.). 
  7. Carlo Kuit, Paul Kievitt. Boboc the cradle of Romanian Air Force aviation. „Global Military”. 1 (4), s. 24-26, 2016-07 (ang.). 

Media użyte na tej stronie

Stamps of Romania, 2010-69.jpg
Stamps of Romania, 2010
Coanda-1910 front quarter view.jpg
Monochrome photograph reproduced in the 29 October 1910 issue of Flight, an aviation magazine, showing the Coanda-1910 aircraft at the 2nd Paris Flight Salon.
Bristol Coanda.jpg
A monoplane Bristol Coanda
Coanda snow sleigh.jpg
Monochrome photograph of a snow sleigh or ice sled powered by an engine designed by Henri Coandă. The sleigh was owned by Grand Duke Cyril of Russia. Its powerplant was a piston engine which drove a ducted fan or "suction turbine", the same power plant that Coanda had exhibited in 1910 on his first aircraft, later called the Coandă-1910.
IICCR G240 Ceausescu Coanda crop.jpg
Autor: unknown, image comes from the Romanian National Archives, Licencja: Attribution
Henri Coandă at a meeting with Nicolae Ceauşescu in 1967