Henri Rol-Tanguy

Henri Rol-Tanguy
Georges René Henri Tanguy
Louis, Théo, Morel, Prat, Gay, Imbert, Nordal, Rol
Ilustracja
ppłk Henri Rol-Tanguy z żoną Cécile
podpułkownik podpułkownik
Data i miejsce urodzenia

12 czerwca 1908
Morlaix

Data i miejsce śmierci

8 września 2002
Paryż

Przebieg służby
Lata służby

1929–1930 i 1937–1962

Siły zbrojne

Armoiries république française.svg Francuskie Siły Zbrojne (III Republika Francuska)
Emblem of the International Brigades.svg Brygady Międzynarodowe
Phrygian Cap.svg Organizacja Specjalna
Phrygian Cap.svg Wolni Strzelcy i Partyzanci Francuscy
Flag of Forces Françaises de l'Intérieur (FFI).png Francuskie Siły Wewnętrzne
Flag of Free France (1940-1944).svg Francuska Armia Wyzwolenia
Logo of the French Army (Armee de Terre).svg Francuskie Siły Zbrojne (IV i V Republika Francuska)

Jednostki

8 Pułk Żuawów
XIV Brygada Międzynarodowa im. Marsylianki
57 Kolonialny Pułk Piechoty
28 Kolonialny Pułk Piechoty
10 Dywizja Piechoty
151 Pułk Piechoty
27 Pułk Piechoty
7 Pułk Piechoty Liniowej
Ministerstwo Obrony Francji
Sztab Generalny Francuskich Sił Zbrojnych

Stanowiska

Komisarz polityczny batalionu w BI
Komisarz polityczny XIV BI
Komendant FTPF w rejonie paryskim i w Poitou
Komendant Regionu P1 FFI
Dowódca powstania w Paryżu
Zastępca dowódcy 151 Pułku Piechoty
Zastępca gubernatora wojsk okupacyjnych Koblencji
Dowódca 27 Pułku Piechoty
Dowódca 7 Pułku Piechoty Liniowej
Pracownik ministerstwa obrony
Szef III Biura Sztabu Generalnego

Główne wojny i bitwy

hiszpańska wojna domowa:

II wojna światowa:

Późniejsza praca

Działacz kombatancki i polityczny

Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Komandor Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Order Wyzwolenia (Francja) Krzyż Wojenny 1939–1945 (Francja) Krzyż Wojenny 1939–1945 (Francja) Krzyż Wojenny 1939–1945 (Francja) Medal Ruchu Oporu (Francja) Krzyż Kombatanta-Ochotnika Ruchu Oporu (Francja) Krzyż Kombatanta-Ochotnika od 1939 (Francja) Krzyż Kombatanta (Francja) Medal Pamiątkowy Wojny 1939–1945 (Francja) Prezydencki Medal Wolności (Stany Zjednoczone) Order Wojny Ojczyźnianej II klasy Order Przyjaźni Narodów
Henri Rol-Tanguy
Ilustracja
płk Henri Tanguy ps. "Rol" (z lewej) i gen. dyw. Philippe Leclerc. 25 sierpnia 1944 r.
Członek Komitetu Centralnego PCF
Przynależność

Francuska Partia Komunistyczna

Okres urzędowania

od 1964
do 1987

Prezydent Krajowego Stowarzyszenia Kombatantów Ruchu Oporu
Prezydent Stowarzyszenia Francuskich Ochotników w Republice Hiszpanii
Tablica pamiątkowa w Tremblay-en-France

Henri Rol-Tanguy, właśc. Georges René Henri Tanguy[1] ps. "Louis", "Théo", "Morel", "Prat", "Gay", "Imbert", "Nordal", "Rol"[2] (ur. 12 czerwca 1908 w Morlaix, zm. 8 września 2002 w Paryżu) – francuski robotnik, oficer Brygad Międzynarodowych, czołowy działacz francuskiego ruchu oporu, dowódca powstania paryskiego, oficer francuskich wojsk lądowych i działacz kombatancki, wieloletni członek Komitetu Centralnego Francuskiej Partii Komunistycznej.

Życiorys

Młodość

Jego matką była praczka Mathilde Bizien z Bretanii. Dzieciństwo spędził w miejscowościach Brest i Tulon, gdzie służbę wojskową odbywał jego przybrany ojciec Anatole Tanguy, oficer Marynarki Wojennej. W wieku 14 lat zaczął pracę w zakładach metalurgicznych. W wieku lat 15 wraz z matką przeniósł się do Paryża[3]. Uzyskał jedynie podstawowe wykształcenie w Breście i Cherbourgu.

W 1925 rozpoczął pracę w zakładach Renaulta w Boulogne-Billancourt i zapisał się do młodzieżówki Francuskiej Partii Komunistycznej. Zorganizował w swoim zakładzie komórkę partyjną, kilkakrotnie stawał na czele strajku, co ostatecznie kosztowało go zwolnienie z pracy i zakaz zatrudnienia w wielkich fabrykach. W 1929 odbył służbę wojskową w 8 Pułku Żuawów, służąc w Algierii za karę za zbyt późne stawienie się w jednostce wojskowej. W czasie służby był wzorowym żołnierzem, uzyskał stopień starszego szeregowego i uprawnienia mechanika wojskowego.

Od 1930, po ukończeniu dalszych kursów zawodowych, pracował kolejno jako tokarz, hydraulik i spawacz, a w 1934 powrócił do działalności w partii. Założył w fabryce Bregueta w Montrouge komórkę komunistyczną, co ponownie zakończyło się zwolnieniem z pracy w roku następnym. W 1936 został sekretarzem związku zawodowego metalowców przy CGT w regionie paryskim. Zarabiał ok. 2000 franków miesięcznie. Wówczas poznał Cécile Le Bihan, swoją przyszłą żonę.

Hiszpańska wojna domowa

Organizował kampanię solidarnościową z Republiką Hiszpańską, a 19 lutego 1937 wyjechał do tego kraju, by wstąpić do Brygad Międzynarodowych. W stopniu kapitana prowadził szkolenia dla ochotników z zakresu mechaniki w Albacete. Następnie w randze komisarza batalionu objął polityczne kierownictwo nad jedną z utworzonych jednostek. W sierpniu tego roku wstąpił do Komunistycznej Partii Hiszpanii. W październiku 1937 na polecenie PCF wrócił do Francji, jednak już w lutym 1938 ponownie wyjechał do Hiszpanii, gdzie zorganizował ewakuację ośrodka szkoleniowego BI z Albacate. W maju mianowany komisarzem XIV Brygady Międzynarodowej. 18 czerwca 1938 został ranny na skutek ostrzalnia z karabinu maszynowego jego samochodu (do końca życia nosił kulę w łopatce)[3]. Następnie walczył nad rzeką Ebro. Po klęsce przeszedł Pireneje i wrócił do Francji.

II wojna światowa

We wrześniu 1939 Henri Tanguy został zmobilizowany i włączony do 57 Pułku Piechoty Kolonialnej w Lotaryngii, następnie przeniesiony do 28 Pułku Piechoty Senegalskiej w stopniu porucznika, z którym walczył od 5 do 24 czerwca 1940, wyróżniając się odwagą. Po demobilizacji, wspólnie ze swoją żoną, na nowo zaczął działać w zdelegalizowanej PCF. Uniknął aresztowania w czasie pierwszej fali zatrzymań komunistów, a następnie razem z Raymondem Losserandem i Gastonem Carre organizował komunistyczne jednostki zbrojnego ruchu oporu – Organizacja Specjalna (OS) – w Paryżu i okolicach. Kiedy w maju 1942, po trzech miesiącach od powstania nowej komunistycznej organizacji – Wolnych Strzelców i Partyzantów Francuskich (w skrócie FTPF lub FTP), obaj jego współpracownicy zostali schwytani i rozstrzelani, Tanguy powołał na ich miejsce Rogera Lineta i Raymonda Colina. Zagrożony aresztowaniem, Tanguy wyjechał do Poitou, gdzie kontynuował tworzenie podziemnych jednostek wojskowych. Wrócił do Paryzą w maju 1943, by razem z żoną redagować podziemną gazetę FTP, a razem z Józefem Epsteinem i Eduardem Vallerandem przeprowadzić skuteczną reorganizację stworzonych już grup. Od września 1943 koordynował akcje antydeportacyjne, sabotując wywózki z Francji, a następnie został dowódcą FTP w rejonie paryskim (departamenty Seine, Seint-et-Oise, Seine-et-Marne oraz Oise). W celu uniknięcia aresztowania, w 1944, przybrał pseudonim "Rol", na cześć Théophile'a Rol'a, dowódcy batalionu XIV BI i swojego przyjaciela, który poległ nad Ebro w 1938.

W lutym 1944, po zjednoczeniu FTPF, gaullistowskiej Tajnej Armii (AS), giraudyjskiej Organizacji Ruchu Oporu Armii (ORA) i innych grup podziemia we Francuskie Siły Wewnętrzne (FFI), został ich dowódcą w Île-de-France (Region P1) oraz szefem III Biura Sztabu FFI[4]. Od początku roku 1944 był szczególnie zaangażowany w przygotowanie do wyzwolenia Paryża. Osobiście wzywał paryżan do strajku generalnego w mieście, wznoszenia barykad, a następnie objął dowództwo nad siłami powstańczymi po wybuchu powstania, 25 sierpnia razem z generałem Leclerciem przyjął kapitulację niemieckiego garnizonu w mieście.

We wrześniu 1944 skierowany do służby we Francuskiej Armii Wyzwolenia, gdzie współorganizował 10 Dywizję Piechoty. Następnie przeniesiony na stanowisko zastępcy dowódcy 151 Pułku Piechoty, wchodzącym w skład 2 Dywizji Piechoty Marokańskiej. Wziął udział we wszystkich walkach jednostki od Renu pod Dunaj[4]. Za swoje zasługi otrzymał z rąk generała de Gaulle'a Order Wyzwolenia. Do 2 października 1945 pozostał w Niemczech jako zastępca komendanta wojsk okupacyjnych Koblencji.

Okres powojenny

Po wojnie ppłk Henri Tanguy dowodził 27 Pułkiem Piechoty i 7 Pułkiem Piechoty Liniowej. W 1947 zatrudniony w ministerstwie obrony, w latach 1948–51 kierował III Biurem Sztabu Generalnego[4]. W styczniu 1952, mimo iż od zakończenia wojny nie działał w PCF, został odsunięty na boczny tor i do przejścia na emeryturę, w czerwcu 1962, pozostał bez stanowiska w wojsku[5].

Zaraz po odejściu z armii powrócił do działalności w partii. W 1964 został wybrany do Komitetu Centralnego PCF, gdzie zasiadał aż do 1987 roku. Pozostawał raczej symbolem walki komunistów w ruchu oporu niż autentycznym partyjnym liderem. Prezydował również Narodowemu Stowarzyszeniu Bojowników Ruchu Oporu (ANACR) i Stowarzyszeniu Francuskich Ochotników w Republice Hiszpańskiej (AVER). Z okazji 50 rocznicy powstania paryskiego, Prezydent Francji François Mitterrand odznaczył go Krzyżem Wielkim Legii Honorowej. W 1996, z okazji 60 rocznicy wybuchu hiszpańskiej wojny domowej, otrzymał honorowe obywatelstwo Hiszpanii wraz z innymi weteranami Brygad Międzynarodowych.

Zmarł w Paryżu, w wieku 94 lat. Pochowano go w Monteaux, chociaż uroczystości pogrzebowe, z udziałem Prezydenta Francji Jacques'a Chiraca, odbyły się w paryskim Kościele Inwalidów. Od 2004 Henri Rol-Tanguy ma swoją ulicę w Paryżu, w XIV okręgu, w pobliżu placu Denfert-Rochereau, z którego dowodził powstaniem w 1944.

Życie prywatne

W listopadzie 1936 Henri Tanguy poznał młodszą o 11 lat Marguerite Marie Cécile Le Bihan (10 kwietnia 1919 – 8 maja 2020[6]), której ojcem był François Le Bihan (11 stycznia 1893 – 19 września 1942) – współzałożyciel PCF, zamordowany później w KL Auschwitz. Para razem walczyła w hiszpańskiej wojnie domowej. Po powrocie do ojczyzny pobrali się 19 kwietnia 1939 roku. Na świat przyszło pięcioro ich dzieci: Hélène (nauczyciel akademicki), Jean (dziennikarz), Claire i Francis (urzędnicy) oraz Françoise, która zmarła w dzieciństwie. W czasie okupacji Cécile Tanguy razem z mężem działała jako jego sekretarka i oficer łącznikowy w ruchu oporu (FTPF i FFI) pod pseudonimami "Jeanne", "Yvette" i "Lucie". Za swoją działalność w La Resistance została odznaczona m.in. Orderami Legii Honorowej (Wielki Oficer), Wyzwolenia i Narodowym Zasługi (Wielki Krzyż).

21 października 1970 Henri Tanguy dokonał urzędowej zmiany nazwiska na Rol-Tanguy, którego prawo do noszenia otrzymała także jego żona i potomkowie[7].

Awanse

Francja

Brygady Międzynarodowe

  • Ejerpopulardivi4.png kapitan (Capitán) – luty 1937
  • Ejerpopulardivi13.png Komisarz Polityczny Batalionu (Comisario de Batallón) – maj 1937
  • Ejerpopulardivi14.png Komisarz Polityczny Brygady (Comisario de Brigada) – maj 1938

Odznaczenia

Francja

Zagraniczne

Prace autorstwa Rol-Tanguy

  • La libération de Paris (1964)
  • Le parti communiste français dans la Résistance (1967)
  • La vérité sur la libération de Paris (1971)
  • La libération de Paris. Les 100 documents (1994)

W kulturze

W filmie Czy Paryż płonie? rolę Pułkownika Rol'a zagrał francuski aktor Bruno Cremer[11].

Przypisy

  1. TANGUY Henri [TANGUY Georges, René, Henri]. Pseudonyme dans la clandestinité : ROL, dit depuis 1970 ROL-TANGUY – Maitron, maitron-en-ligne.univ-paris1.fr [dostęp 2018-08-03] (fr.).
  2. Henri ROL-TANGUY | L'Ordre de la Libération et son Musée, www.ordredelaliberation.fr [dostęp 2019-06-15] (fr.).
  3. a b ROL-TANGUY Henri – Encyclopédie : Brigades Internationales,volontaires français et immigrés en Espagne (1936-1939), brigadesinternationales.fr [dostęp 2018-08-05] (fr.).
  4. a b c Henri Rol-Tanguy, 1038 compagnons, Compagnons – Musée de l'Ordre de la Libération, www.ordredelaliberation.fr [dostęp 2018-07-13].
  5. ROL-TANGUY Henri – Encyclopédie : Brigades Internationales,volontaires français et immigrés en Espagne (1936-1939), brigadesinternationales.fr [dostęp 2018-08-03] (fr.).
  6. Héroïne de la Résistance et figure de la Libération de Paris, Cécile Rol-Tanguy meurt à l'âge de 101 ans (fr.)
  7. ROL-TANGUY Henri – Encyclopédie: Brigades Internationales,volontaires français et immigrés en Espagne (1936-1939), brigadesinternationales.fr [dostęp 2018-08-03] (fr.).
  8. Używany wówczas przez Tanguya pseudobim brzmiał Colonel Rol (pol. Pułkownik Rol), ta ranga widnieje też na większości tablic pamiątkowych i nazwach ulic poświęconych Henriemu Tanguyowi, mimo że do końca życia pozostał w randze podpułkownika.
  9. Musée de la résistance en ligne, museedelaresistanceenligne.org [dostęp 2018-07-19].
  10. TANGUY Henri [TANGUY Georges, René, Henri]. Pseudonyme dans la clandestinité (...) - Maitron, maitron-en-ligne.univ-paris1.fr [dostęp 2019-01-23] (fr.).
  11. Czy Paryż płonie? (1966) - Pełna obsada - Filmweb, www.filmweb.pl [dostęp 2018-11-19] (pol.).

Bibliografia

  • Roger Bourderon, Rol-Tanguy, Tallandier, Paris 2004

Media użyte na tej stronie

Croix du Combattant Volontaire de la Resistance ribbon.svg
Autor: Borodun, Licencja: CC BY 3.0
Ribbon bar: Croix du Combattant Volontaire de la Resistance (France)
Cécile Rol-Tanguy and her husband, Henri Rol-Tanguy.jpeg
Cécile Rol-Tanguy and her husband, Henri Rol-Tanguy.jpeg
Order of the Liberation ribbon.JPG
(c) EHDI5YS z angielskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0
Ribbon bar of the Order of the Liberation (France)
Tremblay en France Plaque Henri Rol Tanguy.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Maryanna (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY 2.5

Plaque commémorative Henri Rol-Tanguy, place du Vieux Pays

Photo personnelle (own work) de Marianna
Croix de Guerre 1939-1945 ribbon.svg
Autor: Borodun, Licencja: CC BY 3.0
Ribbon bar: Croix de Guerre 1939-1945 (France)
Croix du Combattant Volontaire 1939-1945 ribbon.svg
Autor: Borodun, Licencja: CC BY 3.0
Ribbon bar: Croix du Combattant Volontaire 1939–1945 (France)
Emblem of the International Brigades.svg
Autor: MyName (Roger Davies), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Emblem of the International Brigades, Spanish Civil War
Première classe.png
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Ejerpopulardivi14.png
Autor: Supertoni123, Licencja: CC BY-SA 4.0
Spanish Republican Army · Political Staff OF-2 - Captain / Brigade Commissioner (1936-1939)
Flag of Forces Françaises de l'Intérieur (FFI).png
Autor: Picaballo, Licencja: CC0
An armband of the Forces françaises de l'Interieur.
Ejerpopulardivi4.png
Autor: Supertoni123, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ejército Popular de la República OF-2- Capitán (1936-1939)
Rol-Tanguy et Leclerc.jpg
Rol-Tanguy et Leclerc
Flag of Free France (1940-1944).svg
Flag used by the Free French Forces during the Second World War.
Medaille de la Resistance ribbon.svg
Autor: Boroduntalk, Licencja: CC BY 3.0
Ribbon bar: Médaille de la Résistance
Order gpw2 rib.png
Soviet Ribbon bar Order Of The Patriotic War (2st Class)
Medaille commemorative de la Guerre 1939-1945 ribbon.svg
Autor: Boroduntalk, Licencja: CC BY 3.0
Ribbon bar: Médaille commémorative de la Guerre 1939-1945 (France)
Logo of the French Army (Armee de Terre).svg
Autor: Cheposo, Licencja: CC BY-SA 3.0
This is a reprodution of the logo of the french land army for wikipedia in spanish and the other wikipedias
Ejerpopulardivi13.png
Autor: Supertoni123, Licencja: CC BY-SA 4.0
Spanish Republican Army · Political Staff OF-1b - Lieutenant / Battalion Commissioner (1936-1939)
Lieutenant-colonel.png
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Lieutenant.png
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Phrygian Cap.svg
Autor: KCJV, Licencja: CC BY-SA 4.0
A phrygian cap
Croix du Combattant (1930 France) ribbon.svg
Autor: Borodun, Licencja: CC BY 3.0
Ribbon bar: Croix du Combattant (France, 1930)
Armoiries république française.svg
Autor: Bonjour vive la France Dessiné par Jérôme BLUM le 5 septembre 2007. Készítette: Jérôme BLUM 2007., Licencja: CC BY-SA 2.0 fr
unofficial armorial bearings of the French republic, created from France coa.png. (The only official emblem of France is its tricolour flag).
Presidential Medal of Freedom (ribbon).svg
Autor: SaluteVII, Licencja: CC BY-SA 4.0
Presidential Medal of Freedom (ribbon)