Henryk Furmańczyk

Henryk Furmańczyk

Henryk

podpułkownik
Data i miejsce urodzenia	23 grudnia 1916[1] Aban(ang.)[1]
Data śmierci	18 września 1992[1]
Przebieg służby
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Formacja	Lotnictwo Wojska Polskiego
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa
Odznaczenia

Henryk Furmańczyk ps. Henryk (ur. 23 grudnia 1916 w Abanie(ang.), zm. 18 września 1992) − podpułkownik lotnictwa Wojska Polskiego, kapitan ZWZ-AK, kawaler Krzyża Srebrnego Orderu Wojennego Virtuti Militari.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Henryk Furmańczyk urodził się w 1916 roku na Syberii^[2]. Był synem Antoniego, Polaka skazanego na zesłanie za przynależność do Narodowego Związku Robotniczego^[3], i Aleksandry z Wiłkowów^[1]. Furmańczyk z rodziną powrócił do Polski w 1922 roku, rodzina zamieszkała w Warszawie, a rok później w Częstochowie^[3]. W tym drugim mieście Henryk Furmańczyk i jego brat Wacław ukończyli szkołę podstawową i Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza^[2]. W 1930 roku jego ojciec był działaczem BBWR, z tego też powodu zginął wraz z trzema innymi osobami z rąk członka Polskiej Partii Socjalistycznej^[3].

Furmańczyk od wczesnego dzieciństwa interesował się lotnictwem, należał do gimnazjalnego koła Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, wraz z grupą kolegów zbudował w tym okresie szybowiec. W lipcu 1939 roku ukończył Szkołę Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie, a 12 września jego rocznik został mianowany przez prezydenta Ignacego Mościckiego podporucznikiem lotnictwa ze starszeństwem z dniem 1 września. Przydzielony został do 4 eskadry szkolnej SzPL, po czym ewakuowany wraz z personelem Centrum Wyszkolenia Lotniczego na południowy wschód kraju, gdzie trafił do niemieckiej niewoli^[2].

Okupacja

Z niewoli Furmańczyk zbiegł z grupą kolegów i podjął próbę dotarcia do zachodnich sojuszników, ale po porażce tej próby wrócił pod koniec 1939 roku do Częstochowy i zaangażował się w działalność ZWZ-AK pod pseudonimem Henryk. Jako pilot otrzymał zadanie utworzenia partyzanckiej grupy lotniczej dla powiatów częstochowskiego, radomszczańskiego, opoczyńskiego i włoszczowskiego oraz utworzenie na podległym terenie zrzutowisk i lądowisk dla samolotów wykonujących nocne loty z Wielkiej Brytanii. Dodatkowo w 1940 roku został zastępcą dowódcy grupy wywiadu i kontrwywiadu wojskowego w Obwodzie AK Częstochowa^[2].

Oprócz działań związanych z lotnictwem przeprowadził również inne operacje, m.in. odbicie z więzienia na Zawodziu bez jednego wystrzału inspektora ZWZ-AK ppłk. Stanisława Mireckiego Butryma, którego wyprowadził z więzienia z pomocą grupy żołnierzy przebranych w mundury Gestapo i Luftwaffe. Wśród wykonawców akcji jedynie jeden żołnierz znał biegle język niemiecki. Za tę akcję odznaczono go Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari^[2].

Grupa Furmańczyka przyjęła także w marcu 1943 roku pod Zebrą koło Częstochowy czterech cichociemnych, którzy otrzymali zadanie szczegółowego rozpoznania zakładów doświadczalnych Peenemünde, gdzie Niemcy budowali wyrzutnie pocisków rakietowych. Oddział przyjął także osiem innym zrzutów. Jeszcze w tym samym roku został wraz z grupą żołnierzy aresztowany przez Gestapo, ale udało mu się uciec i pomóc w ucieczce innemu żołnierzowi. Za pomoc w ucieczce odznaczono go Krzyżem Walecznych^[2].

Po ucieczce został przeniesiony w okolice Piotrkowa Trybunalskiego i Opoczna, gdzie w styczniu 1944 roku odtworzył swoją jednostkę lotniczą. Podczas przygotowań do akcji „Burza” oddział został włączony do 25 pułku piechoty AK jako jego 3 kompania. W całym okresie okupacji jego oddział stoczył szereg potyczek, m.in. pod Szadkowicami, Białaczowem, Kowalewem, Widuchem, Białym Ługiem, Bokowem, Hutą, Stefanowem, Przysuchą, Walią i Mniszowem. Wojnę zakończył w stopniu kapitana^[2].

Lata powojenne

Po zakończeniu wojny wrócił do Częstochowy. Wkrótce po przyjeździe został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego, zdegradowany i skazany na dwukrotną karę śmierci. Kary nie wykonano, został osadzony we Wronkach, następnie karę śmierci zamieniono na 10 lat więzienia i zmniejszono ją po amnestii. Zwolniony z więzienia po trzech i pół roku pozbawienia wolności, po czym na wniosek Stowarzyszenia Polskich Kombatantów został mianowany majorem, ze starszeństwem od 4 września 1948 roku. Później został jeszcze na wniosek SPK mianowany podpułkownikiem, ze starszeństwem od 4 listopada 1964 roku. Działał w Klubie Oficerów Rezerwy i był współtwórcą Częstochowskiego Klubu Seniorów Lotnictwa^[2].

Po wyjściu z więzienia wrócił do Częstochowy i podjął cywilną pracę w Przedsiębiorstwie Budowy Kopalń Rud Żelaza, a także ukończył studia na Politechnice Częstochowskiej. W 1954 roku ożenił się^[2] z Martą Mateją (1929–2004), miał syna Antoniego (ur. 1955) − lekarza^[1]. Brat Wacław (1919–2012), również żołnierz ZWZ-AK, był znanym szczecińskim architektem^[4].

Zmarł w 1992 roku i został pochowany na cmentarzu Kule w Częstochowie^[2].

Upamiętnienie

7 grudnia 2012 roku, na lotnisku w Rudnikach została odsłonięta tablica upamiętniająca Henryka Furmańczyka^[5].

Awanse^[2]

• podporucznik − 12 września 1939
• porucznik − ?
• kapitan − ?
• major − 4 września 1948
• podpułkownik − 4 listopada 1964

Ordery i odznaczenia^[2]

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (dwukrotnie)
• Krzyż Walecznych
• Krzyż Partyzancki
• Złoty Krzyż Zasługi
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945
• Medal Wojska
• Medal Morski^[6]

Przypisy

Bibliografia

• niebieskaeskadra.pl. [dostęp 2014-10-18]. (ang.).