Henryk I jaworski

Lwówek Śląski, domniemana płyta nagrobna Agnieszki i Henryka I jaworskiego
Henryk I jaworski
książę jaworsko-świdnicki, książę jaworski, we wschodnich Łużycach ze Zgorzelcem, w Przewozie, książę w Hradcu Kralove, Głogowie i Kątach Wrocławskich
Ilustracja
Wizerunek herbu
Godło z chorągwi Konrada VII Białego, księcia oleśnickiego, nie różniące się znacznie od herbów innych piastów dolnośląskich
Dane biograficzne
Data urodzeniamiędzy 1292 - 1296 r.
Data śmiercimiędzy 6 marca - 15 maja 1346 r.
OjciecBolko I Surowy
MatkaBeatrycze Brandemburska
ŻonaAgnieszka czeska (1305–przed 1337)
Dziecibrak

Henryk I jaworski (ur. między 1292 a 1296, zm. między 6 marca a 15 maja 1346) – książę jaworsko-świdnicki od 1301, w wyniku podziału od 1312 książę jaworski, w latach 1319-1329 we wschodnich Łużycach ze Zgorzelcem (do 1337 w Przewozie), od 1329 w Hradcu Kralove (dożywotnio), od 1337 w Głogowie i Kątach Wrocławskich.

Życiorys

Henryk był trzecim pod względem starszeństwa (drugim, który dożył wieku sprawnego) synem Bolka I świdnickiego i Beatrycze brandenburskiej. W chwili śmierci ojca w 1301 r. był jeszcze małoletni, w związku z czym znalazł się pod opieką matki i jej brata margrabiego brandenbuskiego Hermana.

Od 1307 r. w związku z osiągnięciem wieku uznawanego za sprawny przez starszego brata Bernarda Henryk stał się jego formalnym współrządcą. Na własną dzielnicę – Jawor z okręgiem czekał do 1312 r.

Henryk I wzorem ojca i brata Bernarda samodzielne rządy starał się prowadzić tak, by nie popaść w zależność lenną któregoś z potężnych sąsiadów. W tym celu Henryk związał się z opozycją antyluksemburską tj. z wdową po Wacławie II, córką króla polskiego Przemysła II, królową czeską i polską Ryksą Elżbietą i potężnym magnatem (jej kochankiem) Henrykiem z Lipy. W 1316 Ryksa Elżbieta, wbrew woli króla czeskiego Jana Luksemburskiego, wydała swoją jedyną córkę Agnieszkę za mąż za księcia jaworskiego, co uczyniło z Henryka potencjalnego konkurenta króla Jana do korony czeskiej. Wkrótce po tym wydarzeniu wojska Piastowicza zajęły za zgodą Ryksy Elżbiety jej oprawę wdowią z Hradcem na czele, skąd organizował wyprawy wspierające buntowników przeciwko królowi czeskiemu.

Do porozumienia z Janem Luksemburskim doszło dwa lata później, dzięki mediacji króla rzymskiego Ludwika Bawarskiego – Ryksa Elżbieta zdecydowała się wtedy sprzedać swoje uposażenie Luksemburgowi.

W 1319 r. na Waldemarze Wielkim wymarła panująca od XII w. w Brandenburgii dynastia askańska. Z pretensjami do spadku po nich, jako najbliższy krewny po matce wystąpił Henryk jaworski zajmując zbrojnie wschodnią część Łużyc Górnych ze Zgorzelcem. Jednocześnie zachodnią część dzielnicy z Budziszynem zajął Jan Luksemburski. Podział ten został zaakceptowany przez formalnego suwerena tych ziem króla rzymskiego Ludwika Bawarskiego. Z utratą części Łużyc Górnych nie mógł się jednak pogodzić król czeski, w związku z czym w sierpniu i we wrześniu 1319 r. doszło nawet do krótkiej wojny o sporne terytorium zakończonej układem z 22 września gwarantującym status quo w dzielnicy.

Do sprawy podziału Łużyc Jan Luksemburski powrócił dziesięć lat później, kiedy z nieznanych przyczyn mieszkańcy Zgorzelca poprosili króla o przyłączenie dzielnicy do korony czeskiej. Doszło wówczas do układu – Henryk ostatecznie rezygnował z Łużyc, w zamian za co otrzymał od Jana w dożywotnie władanie Hradec Kralowe i Trutnov.

Po 1329 r. przy księciu jaworskim pozostała część dzielnicy łużyckiej z Lubaniem, Żytawą i Przewozem. Miejscowości te Henryk zatrzymał do 1337 r., kiedy to na mocy układu zawartego 4 stycznia we Wrocławiu wymienił je na możliwość dożywotniego władania w księstwie głogowskim. Dzięki temu porozumieniu Henryk stał się też niezależnym sprzymierzeńcem korony czeskiej, co uczyniło z niego najpotężniejszego księcia piastowskiego na Śląsku. Współpraca z Luksemburgami zaowocowała jeszcze w 1337 otrzymaniem w zastaw Kątów Wrocławskich.

Małżeństwo Henryka z Agnieszką (zmarłą zapewne w 1336 r.) okazało się bezdzietne. Ślub zawarty został formalnie w 1316 r., choć konieczną z powodu bliskiego pokrewieństwa między małżonkami (w czwartym stopniu) zgodę papieską uzyskano dopiero siedem lat później. Nie mając następców Henryk zawarł formalny układ o przeżycie ze znacznie młodszym bratankiem Bolkiem II, co umożliwiło krewnemu kontynuację tradycji polityki niezależnej względem Czech.

Henryk I jaworski zmarł pomiędzy 6 marca a 15 maja 1346 r. i został pochowany w kościele cysterskim w Krzeszowie. Według innego poglądu zachowana w ratuszu w Lwówku Śląskim płyta wierzchnia z nagrobka tumbowego (tzw. rycerz i zakonnica) pochodzi z nagrobka Henryka i jego żony. Wcześniej znajdowała się ona w kościele franciszkanów w Lwówku.

Media użyte na tej stronie

Lwówek Śląski Ratusz Nagrobek pary książęcej (19).JPG
Autor: image/photo was taken by Wikipedia and Wikimedia Commons user Ludwig Schneider.

I would appreciate being notified if you use my work outside Wikimedia.

Do not copy this image illegally by ignoring the terms of the license below, as it is not in the public domain. If you would like special permission to use, license, or purchase the image please contact me to negotiate terms.

When reusing, please credit me as: Ludwig Schneider / Wikimedia., Licencja: CC BY-SA 3.0
To zdjęcie województwa dolnośląskiego zostało wykonane podczas polskiej Wikiekspedycji 2013 zorganizowanej przez Stowarzyszenie Wikimedia Polska.
Wszystkie zdjęcia z wyprawy możesz zobaczyć w kategorii Wikiekspedycja 2013.
Lwówek Śląski Nagrobek Henryka I Jaworskiego i Agnieszki Czeskiej.JPG
Autor: image/photo was taken by Wikipedia and Wikimedia Commons user Ludwig Schneider.

I would appreciate being notified if you use my work outside Wikimedia.

Do not copy this image illegally by ignoring the terms of the license below, as it is not in the public domain. If you would like special permission to use, license, or purchase the image please contact me to negotiate terms.

When reusing, please credit me as: Ludwig Schneider / Wikimedia., Licencja: CC BY-SA 3.0
To zdjęcie województwa dolnośląskiego zostało wykonane podczas polskiej Wikiekspedycji 2013 zorganizowanej przez Stowarzyszenie Wikimedia Polska.
Wszystkie zdjęcia z wyprawy możesz zobaczyć w kategorii Wikiekspedycja 2013.