Henryk Kożuchowski

Henryk Stefan Kożuchowski Henryk Kosten Hora, Ukrop
kapitan artylerii
Data i miejsce urodzenia	14 stycznia 1911 Warszawa
Data i miejsce śmierci	lipiec 1943 między Gałkówkiem a Koluszkami albo pod Michalinem k. Czarnocina
Przebieg służby
Lata służby	1933–1943
Siły zbrojne	Wojsko Polskie, Polskie Siły Zbrojne Armia Krajowa
Jednostki	25 Pułk Artylerii Lekkiej, 21 Dywizja Piechoty Górskiej, 2 Warszawski Pułk Artylerii Lekkiej, 7 Brygada Kadrowa Strzelców, Oddział III Operacyjny sztabu Okręg Łódź Armii Krajowej
Stanowiska	szef Oddziału III Okręgu AK
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa
Odznaczenia

Tablica w kościele św. Jacka w Warszawie, upamiętniająca poległych cichociemnych, w tym Henryka Kożuchowskiego

Henryk Stefan Kożuchowski vel Henryk Kosten, ps.: „Hora”, „Ukrop” (ur. 14 stycznia 1911 w Warszawie, zm. w lipcu 1943 między Gałkówkiem a Koluszkami^[1] albo pod Michalinem koło Czarnocina^[2]) – kapitan dyplomowany artylerii Wojska Polskiego, cichociemny.

Życiorys

W latach 1926–1931 uczył się w Korpusie Kadetów Nr 2, a w okresie 1931–1933 w Szkole Podchorążych Artylerii. Od 1933 roku służył w 25 pułku artylerii lekkiej. W roku szkolnym 1938/1939 zaliczył I rok kursu w Wyższej Szkole Wojennej (XIX promocja).

We wrześniu 1939 roku walczył jako pomocnik oficera informacyjnego (oficer sztabu) w 21 Dywizji Piechoty Górskiej w Bielsku-Białej. 16 września dostał się do niewoli, uciekł, następnego dnia został znów ujęty przez Niemców, znów udało mu się uciec (19 września). 23 września^[1] albo 14 października^[3] przekroczył granicę polsko-łotewską. Został aresztowany, przebywał w więzieniu, został skierowany do robót leśnych. 9 listopada wyjechał na leczenie uszkodzonej nogi do Rygi. Po uzyskaniu paszportu w polskim konsulacie przedostał się 27 listopada do Francji. W lutym 1940 roku dostał przydział do 2 Warszawskiego pułku artylerii lekkiej operującego w ramach 2 Dywizji Strzelców Pieszych, jako oficer operacyjny. 20 czerwca^[3] albo 26 czerwca^[1] 1940 roku dostał się do niewoli niemieckiej, z której udało mu się po 3 dniach uciec. We wrześniu 1940 roku dostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie otrzymał przydział do 7 Brygady Kadrowej Strzelców^[a], a następnie do 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej. Po przeszkoleniu w dywersji został zaprzysiężony 4 kwietnia 1942 roku w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza.

Zrzutu dokonano w nocy z 8 na 9 kwietnia 1942 roku w ramach operacji „Cravat” dowodzonej przez por. naw. Mariusza Wodzickiego. Kożuchowski dostał przydział do Okręgu Łódź AK na stanowiska szefa Oddziału III Operacyjnego. 5 grudnia 1942 roku został aresztowany przez Gestapo. Był więziony w Łodzi. W czerwcu 1943 roku zbiegł z więzienia.

Wojskowy Sąd Specjalny Okręgu Łódź AK na podstawie informacji uzyskanych z kontrwywiadu AK uznał, że ucieczka ta została sfingowana przez Gestapo i skazał Kożuchowskiego na karę śmierci za zdradę główną. Wyrok został wykonany przez żołnierzy Kedywu na kolejowym przejściu granicznym między Generalnym Gubernatorstwem a Rzeszą^[4].

Kapitan Henryk Kożuchowski został zrehabilitowany. 19 stycznia 1980 roku Komisja Rehabilitacyjna pod przewodnictwem płk. Kazimierza Iranka-Osmeckiego, z udziałem płk. Jacka Bętkowskiego, por. F. Paulińskiej, kpt. Adolfa Pilcha i kpt. Franciszka Rybki, na podstawie dokumentów i zeznań świadków z okresu wojennego i powojennego, jednogłośnie zrehabilitowała i uwolniła od postawionych zarzutów śp. kpt. dypl. Henryka Kożuchowskiego, ps. „Hora”, i jednogłośnie orzekła, iż powrócił on do pełnych praw i przywilejów żołnierza AK. W związku z tym odzyskał prawa do odznaczeń bojowych, tj. Krzyża Walecznych i Medalu Wojska Polskiego. Orzeczenie zatwierdził 1 lutego 1980 roku gen. bryg. Tadeusz Pełczyński, ps. „Grzegorz”, były szef Sztabu KG AK^[3].

Awanse

• podporucznik – 15 sierpnia 1933 roku
• porucznik – ze starszeństwem od 19 marca 1937 roku
• kapitan – 1942.

Odznaczenia

• Krzyż Walecznych
• Medal Wojska^[3].

Życie rodzinne

Był synem Stefana, urzędnika, i Gertrudy z domu Obojskiej. W 1939 roku ożenił się z Janiną Rudzką (ur. 1917). Mieli syna Jerzego (ur. 1943).

Upamiętnienie

W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę Pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych – spadochroniarzy z Anglii i Włoch, poległych za niepodległość Polski. Wśród wymienionych 110 poległych cichociemnych jest Henryk Kożuchowski.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 2. Rzeszów: Wydawnictwo „Abres”, 1996, s. 86–88. ISBN 83-902499-5-2.
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984, s. 324. ISBN 83-211-0537-8.
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, s. 82.

Linki zewnętrzne

• biogram na stronie elitadywersji.org - kompendium wiedzy o 316 Cichociemnych spadochroniarzach Armii Krajowej