Henryk Mandelbaum

Henryk Mandelbaum (z lewej) 2 kwietnia 2008 roku. Z prawej tłumacz.

Henryk Mandelbaum (ur. 15 grudnia 1922 w Olkuszu, zm. 17 czerwca 2008 w Bytomiu) – jeden z bezpośrednich świadków buntu Sonderkommando w KL Auschwitz, uciekinier z „marszu śmierci”.

Życiorys

Aresztowany w kwietniu 1944 w Będzinie. 10 kwietnia 1944 został wysłany do niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Auschwitz, gdzie oznaczono go numerem 181970. Po odbyciu kwarantanny skierowany do Sonderkommando – specjalnej grupy roboczej, która składała się w większości z więźniów narodowości żydowskiej, zajmującej się paleniem zwłok w krematoriach. Pracował w dwóch krematoriach w Birkenau. Był bezpośrednim świadkiem akcji zagłady około 400 tysięcy Żydów pochodzących z Węgier w komorach gazowych latem 1944.

Nie brał bezpośredniego udziału w wydarzeniach z 7 października 1944 w krematorium IV, gdyż tego dnia pracował w innym krematorium. Dzięki temu udało mu się uniknąć rozstrzelania. Dotrwał do ewakuacji obozu w styczniu 1945. Wyruszył z obozu Auschwitz-Birkenau do Wodzisławia Śląskiego w tzw. marszu śmierci, a w okolicach Jastrzębia-Zdroju udało mu się zbiec[1]. Następnie ukrywał się w Nowej Wsi[1].

Po wojnie funkcjonariusz Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (PUBP) w Będzinie w latach 1945-48. Przez 16 lat kierownik oddziału przedsiębiorstwa handlowego, a w latach późniejszych hodowca lisów. Od 1972 rencista, następnie przez 15 lat kierowca taksówki bagażowej.

Jako najdłużej żyjący z polskich więźniów Sonderkommando był świadkiem zagłady dokonywanej przez Niemców w komorach gazowych na Żydach, kierowanych tam z rampy wyładowczej po selekcji bezpośrednio po przybyciu do obozu, oraz na więźniach KL Auschwitz.

Podczas wizyty Benedykta XVI w Oświęcimiu 28 maja 2006 r. stał w szeregu byłych więźniów. Jako jedyny nie tylko uścisnął rękę Josephowi Ratzingerowi, ale ucałował się z nim w oba policzki[2].

Mieszkał w Gliwicach. W ostatnich dniach życia przeszedł operację w bytomskim szpitalu, gdzie zmarł. Został pochowany na cmentarzu Centralnym w Gliwicach 19 czerwca 2008[3]. Miał jednego syna.

Filmy

  • Byłem w Sonderkommando, reż. Andrzej Gajewski, 1991[4].
  • Anus Mundi, reż. Wojciech Królikowski, 2007.
  • The Living Dead of Auschwitz: Sonderkommando, 2009[5].

Przypisy

  1. ↑ a b J. Lachendro, Ucieczki więźniów KL Auschwitz w czasie marszu śmierci. Pomoc mieszkańców Śląska dla uciekinierów, [w:] "Kierunek Loslau", Wodzisław Śląski 2016, s. 87-88.
  2. ↑ „A German Pope Confronts the Nazi Past at Auschwitz”, „New York Times”, 29 maja 2006.
  3. ↑ Pogrzeb Henryka Mandelbaum, 19 czerwca 2008 [dostęp 2008-07-09] [zarchiwizowane z adresu 2008-06-25] (pol.).
  4. ↑ filmpolski.pl: BYŁEM W SONDERKOMMANDO.
  5. ↑ The Living Dead of Auschwitz: Sonderkommando, historychannel.com.au [zarchiwizowane z adresu 2012-09-18] (ang.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie