Henryk Markiewicz
Henryk Markiewicz (2004) | |
Data i miejsce urodzenia | 16 listopada 1922 |
---|---|
Data i miejsce śmierci | 31 października 2013 |
Zawód, zajęcie | historyk literatury, teoretyk literatury |
Odznaczenia | |
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
Henryk Markiewicz, pierwotnie Herman Markiewicz (ur. 16 listopada 1922 w Krakowie, zm. 31 października 2013 tamże[1]) – polski filolog polski, profesor nauk humanistycznych (1956), teoretyk i historyk literatury, od 1956 profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, w latach 1989–2002 redaktor naczelny Polskiego słownika biograficznego.
Życiorys
Urodził się w Krakowie w zasymilowanej rodzinie żydowskiej, jako syn Adolfa (Abrahama) Markiewicza i Debory Lei z domu Horowitz. Uczył się w Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego oraz Liceum im. B. Nowodworskiego w Krakowie. W 1935, jeszcze w latach szkolnych, jako Herman Markiewicz debiutował artykułem O Lacku i brązownictwie, który został opublikowany w „Nowym Dzienniku” nr 96. Następne teksty ukazały się pod pseudonimami w „Wiadomościach Literackich” (1935), „Kurierze Literacko-Naukowym” (1937, 1939) oraz „Krakowskim Kurierze Wieczornym” (1938)[2].
Po wybuchu II wojny światowej, we wrześniu 1939 wyjechał do Lwowa. W czerwcu 1940 wraz z ojcem zostali wywiezieni w głąb ZSRR. Pracował przy wyrębie lasu w pobliżu Altynaju w rejonie Suchołoże w obwodzie swierdłowskim. Jesienią 1941 przeniósł się do miejscowości Andiżan w Uzbekistanie. Tam od 1942 był wychowawcą w domu dziecka oraz nauczycielem w szkołach polskich. Tam też, w 1945 ożenił się z zesłaną z Warszawy Marią Milberger.
Po powrocie do kraju, w maju 1946 rozpoczął studia polonistyczne na UJ w Krakowie, które ukończył w 1950. Jako student kontynuował pracę dziennikarską, zostając nawet na niecałe dwa lata wicenaczelnym „Przekroju”, którą przerwał, gdy na ostatnich latach powierzono mu prowadzenie zajęć[3]. W 1955 uzyskał w Instytucie Badań Literackich PAN stopień kandydata nauk humanistycznych (w 1956 uznany za doktorat), w 1956 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego historii literatury polskiej na UJ, a w 1964 został mianowany profesorem zwyczajnym. Zajmował się historią literatury polskiej lat 1864–1939, teorią literatury, metodologią badań literackich, historią nauki o literaturze i krytyki literackiej. W latach 1977–1984 pełnił obowiązki dyrektora Instytutu Filologii Polskiej UJ, a w 1986 został wybrany na członka senatu UJ.
Wieloletni zastępca redaktora naczelnego „Pamiętnika Literackiego” i redaktor Polskiego Słownika Biograficznego, redaktor serii „Biblioteka Studiów Literackich”, członek redakcji naczelnej „Obrazu Literatury Polskiej XIX i XX wieku”.
W latach 1946–1948 należał do PPR, od 1948 należał do PZPR[4]. W 1948 został członkiem ZZLP (od 1949 ZLP). W 1953 podpisał rezolucję ZLP w sprawie procesu krakowskiego. W 1974 wszedł w skład Stowarzyszenia Twórców i Działaczy Kultury „Kuźnica” w Krakowie, w 1976 został członkiem korespondentem, a w 1980 członkiem krajowym rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk. W 1989 został członkiem honorowym Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza, w 1990 członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności, a w 1993 członkiem honorowym Górnośląskiego Towarzystwa Literackiego.
Został pochowany 7 listopada 2013 na Cmentarzu Rakowickim Wojskowym przy ul. Prandoty w Krakowie (kwatera XCVII-17-10)[5].
Jego syn Ryszard Markiewicz (ur. 1948) jest profesorem nauk prawnych, wieloletnim kierownikiem Katedry (wcześniej Instytutu) Własności Intelektualnej Uniwersytetu Jagiellońskiego[6].
Publikacje
- Prus i Żeromski (1954, 1964)
- Tradycje i rewizje (1957)
- monografii literatury pozytywizmu:
- Literatura pozytywizmu, 1986
- Pozytywizm, 1978, 1999
- dzieł z zakresu teorii literatury i metodologii literaturoznawstwa:
- Główne problemy wiedzy o literaturze, 1965
- Sztuka interpretacji, 1971
- Przekroje i zbliżenia dawne i nowe, 1976
- Wymiary dzieła literackiego, 1984
- Literaturoznawstwo i jego sąsiedztwa, 1989
- Teoria powieści za granicą, 1995
- Polskie teorie powieści, 1998
- dzieł z historii nauki o literaturze i krytyki literackiej:
- Polska nauka o literaturze, 1981
- Świadomość literatury, 1985
Współautor (wraz z Andrzejem Romanowskim) słownika cytatów Skrzydlate słowa (seria druga – 1998). Prace wybrane Henryka Markiewicza ukazały się w 6 tomach w latach 1995–1998.
Był także autorem autobiograficznej książki Mój życiorys polonistyczny – z historią w tle (2002), uzupełnionej dodatkowo wywiadem przeprowadzonym przez Barbarę Łopieńską.
Odznaczenia
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (22 maja 2000)[7],
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1983)[8],
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1964)[8],
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1954)[8],
- Złoty Krzyż Zasługi (1953)[2],
- Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (5 stycznia 2007)[9],
- Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL” (1973),
- Złota Odznaka „Za Pracę Społeczną dla miasta Krakowa” (1976)[2],
- Medal pamiątkowy „Plus ratio quam vis” (2012)[10].
Nagrody i wyróżnienia[2]
1951- Państwowa Nagroda Naukowa II stopnia,
1953- nagroda Ministra Szkolnictwa Wyższego,
1964- nagroda indywidualna Ministra Szkolnictwa Wyższego,
1972- nagroda indywidualna Ministra Szkolnictwa Wyższego,
1974- nagroda „Życia Literackiego” za osiągnięcia w dziedzinie publicystyki, reportażu, eseistyki i krytyki literackiej,
1976- nagroda Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki II stopnia,
1976- wpis do Księgi Honorowej Zasłużonych Ludzi Ziemi Krakowskiej,
1984- nagroda miasta Krakowa,
1985- nagroda Funduszu Literatury,
1985- nagroda „Życia Literackiego” w dziedzinie eseistyki,
1993- nagroda honorowa krakowskiej filii Fundacji Kultury Polskiej,
1996- doktorat honoris causa Wyższej Szkoły Pedagogicznej (aktualnie Uniwersytet Pedagogiczny) w Krakowie[11],
1996- doktorat honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego,
2001- nagroda Krakowska Książka Miesiąca za książkę biograficzną Boy-Żeleński,
2010- specjalna nagroda honorowa im. Kazimierza Wyki[12].
Przypisy
- ↑ Nie żyje wybitny polski uczony. Miał 91 lat. Onet.pl [web archive], 2013-10-31. [dostęp 2018-08-25].
- ↑ a b c d Górnośląskie Towarzystwo Literackie w Katowicach. Sylwetka Henryka Markiewicza, slaskgtl.pl [dostęp 2020-02-27] .
- ↑ Kraków, Związek Radziecki i znów Kraków. Henryk Markiewicz opowiada, Blog Stefana Kubowa, 2 czerwca 2014 [dostęp 2020-02-27] .
- ↑ Kto jest kim w Polsce 1984. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 593–594. ISBN 83-223-2073-6.
- ↑ Lokalizator Grobów – Zarząd Cmentarzy Komunalnych, zck-krakow.pl [dostęp 2020-02-27] .
- ↑ Markiewicze. Cz. 2 – Podjęty trop | FA 11/2008 | Forum Akademickie – portal środowiska akademickiego i naukowego, prenumeruj.forumakademickie.pl [dostęp 2019-08-18] .
- ↑ M.P. z 2000 r. nr 20, poz. 418.
- ↑ a b c Markiewicz Henryk (1922–2013), ihpan.edu.pl [dostęp 2020-02-27] (pol.).
- ↑ MKiDN – Medal Zasłużony Kulturze – Gloria Artis [dostęp 2020-02-27] (pol.).
- ↑ Henryk Markiewicz, Kraków, 02.11.2013 – kondolencje, nekrologi.wyborcza.pl [dostęp 2020-02-27] .
- ↑ Lista honorowych doktoratów UG. univ.gda.pl, 2011-09-15. [dostęp 2012-12-14].
- ↑ MARKIEWICZ, Henryk. Polska Akademia Nauk. [dostęp 2014-05-18].
Linki zewnętrzne
- ISNI: 0000 0000 8342 3199
- VIAF: 24617736
- LCCN: n50040721
- GND: 119340070
- BnF: 120355192
- SUDOC: 028539419
- NKC: jn20000603897
- NTA: 067770673
- BIBSYS: 90379772
- CiNii: DA01765670
- PLWABN: 9810568877205606
- NUKAT: n93126904
- J9U: 987007306452005171
- LNB: 000148573
- NSK: 000450842
- CONOR: 48538211
- LIH: LNB:V*7109;=BD
- WorldCat: lccn-n50040721
Media użyte na tej stronie
Autor: Jakubkaja, Licencja: CC BY-SA 3.0
Baretka odznaki tytułu honorowego Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej
Autor: Jakubkaja, Licencja: CC BY-SA 3.0
Baretka odznaki tytułu honorowego Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej
Autor: Mariusz Kubik, http://www.mariuszkubik.pl, Licencja: CC BY 2.5
Henryk Markiewicz (1922-2013), Polish literary historian and essayist