Henryk Minkiewicz

Henryk Minkiewicz-Odrowąż

generał dywizji
Data i miejsce urodzenia	19 stycznia 1880 Suwałki, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	9 kwietnia 1940 Katyń, RFSRR, ZSRR
Przebieg służby
Lata służby	1914–1934
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie Polska Siła Zbrojna
Jednostki	II Brygada Legionów Polskich Garnizon Warszawa 2 Dywizja Piechoty Legionów Dowództwo Korpusu Ochrony Pogranicza
Stanowiska	komendant garnizonu dowódca dywizji piechoty dowódca Korpusu Ochrony Pogranicza
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka
Odznaczenia

Henryk Minkiewicz-Odrowąż (ur. 19 stycznia 1880 w Suwałkach, zm. 9 kwietnia 1940 w Katyniu)^[1] – generał dywizji Wojska Polskiego, dowódca Korpusu Ochrony Pogranicza, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Był synem Kazimierza, urzędnika skarbowego i Karoliny z Michałowskich oraz bratem Romualda. Ukończył gimnazjum w Mariampolu^[2]. Od 1898 studiował nauki przyrodnicze w Petersburgu. W tym czasie związał się z Polską Partią Socjalistyczną^[2]. W 1902 – porzuciwszy uczelnię petersburską – przeniósł się do Krakowa, gdzie przez rok studiował medycynę na Uniwersytecie Jagiellońskim, a następnie – malarstwo w Szkole Sztuk Pięknych, której również nie ukończył.

Po definitywnej rezygnacji ze studiów w 1904 poświęcił się działalności politycznej, był m.in. członkiem Centralnego Komitetu Robotniczego PPS oraz bliskim współpracownikiem Józefa Piłsudskiego. Działał w Organizacji Bojowej PPS PPS-FR, Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckim. W 1909 wraz Kazimierzem Pużakiem wykonał w Rzymie wyrok śmierci na policyjnym prowokatorze, Edmundzie Tarantowiczu. Po konflikcie z Józefem Piłsudskim, do którego doszło w 1912 (prawdopodobnie z powodu umniejszenia znaczenia oddziału zakopiańskiego „Strzelca”), został usunięty z ZS i ZWC^[3].

Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do Legionów Polskich, otrzymując stopień porucznika i funkcję dowódcy 1 kompanii 3 pułku piechoty kpt. Józefa Hallera^[2]. W trakcie służby awansował do stopnia podpułkownika i stanowiska dowódcy 3 pułku piechoty^[2]. 6 lipca 1916 w bitwie pod Kostiuchnówką został ranny i wzięty przez Rosjan do niewoli, z której po roku zbiegł^[2].

W lipcu 1917 przystąpił do Polskiej Siły Zbrojnej. 13 sierpnia 1917 roku generał piechoty Hans Hartwig von Beseler mianował go pułkownikiem^[4]. Był dowódcą I Brygady Piechoty oraz komendantem Garnizonu Warszawa. W listopadzie 1918 kierował akcją rozbrajania oddziałów niemieckich oraz zajmowania ważnych obiektów przez żołnierzy PSZ. 29 listopada został mianowany zastępcą dowódcy Okręgu Wojskowego „Przemyśl”^[5]. 9 lutego 1919 objął dowództwo Okręgu Wojskowego Przemyśl oraz „Grup operujących na linii Chyrów–Przemyśl–Mościska”^[6].

W latach 1918–1920 walczył na froncie wschodnim. Najpierw jako dowódca grup operacyjnych brał udział w walkach z Ukraińcami, a później – na czele 2 Dywizji Piechoty Legionów – walczył z Armią Czerwoną podczas wojny polsko-bolszewickiej. 1 maja 1920 roku został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 roku w stopniu generała podporucznika, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich^[7]. Uczestniczył w bitwie warszawskiej, będąc od 25 lipca 1920 zastępcą Wojskowego Gubernatora Warszawy i dowódcy 1 Armii, generała Franciszka Latinika.

8 lipca 1921 roku objął dowództwo 4 Dywizji Piechoty we Włocławku^[8]. 1 maja 1922 roku został mianowany zastępcą dowódcy Okręgu Korpusu Nr V w Krakowie^[9]. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu generała brygady ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 33. lokatą w korpusie generałów^[10]. 30 sierpnia 1923 roku został mianowany zastępcą dowódcy Okręgu Korpusu Nr I w Warszawie^[11][12][13]. Z dniem 1 września 1924 roku został zwolniony ze stanowiska zastępcy dowódcy OK I i oddany do dyspozycji ministra spraw wewnętrznych w charakterze dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza^[14]. 1 grudnia 1924 roku został awansowany na generała dywizji ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 roku i 9. lokatą w korpusie generałów^[15]. 16 lutego 1925 roku prezydent RP Stanisław Wojciechowski mianował go dowódcą KOP^[16][17].

8 maja 1929 roku został zwolniony ze stanowiska dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza^[18]. Zwolnienie nastąpiło na polecenie Józefa Piłsudskiego, pomimo dużych osiągnięć dowódczych i organizacyjnych^[3]. Po zwolnieniu ze stanowiska pozostawał w dyspozycji ministra spraw wojskowych^[19]. Zamieszkał w osadzie wojskowej Jamno w powiecie brzeskim. Z dniem 30 września 1934 roku został przeniesiony w stan spoczynku^[20].

Po wybuchu II wojny światowej w 1939 i sowieckiej napaści na Polskę został aresztowany przez NKWD, pomimo zaawansowanego wieku i statusu oficera w stanie spoczynku, i osadzony w obozie w Kozielsku. Był najwyższym rangą jeńcem w obozie. Ponadto cieszył się dużym autorytetem, dzięki któremu stał się dla oficerów swego rodzaju arbitrem, będąc także doradcą i opiekunem młodszych stopniem kolegów, przez co zyskał ich uznanie i szacunek^[3][21]. W relacji ocalałego z losu jeńców Tadeusza Felsztyna, gen. Minkiewicz dążył do zażegnania wśród osadzonych w obozie wszelkich sporów zarówno natury codziennej, jak też dotyczącej przeszłości, stanu państwa polskiego oraz przyczyn klęski wrześniowej; ponadto zorganizował na terenie obozu sieć oficerów łącznikowych kontaktującą go z wszystkimi częściami Kozielska^[22]. Po rozpoczęciu rozładowania obozu w kwietniu 1940 i wobec różnych pogłosek o dalszym losie wywożonych generał wydał instrukcję do polskich żołnierzy, aby protestowali przeciw (rzekomemu) oddawaniu ich w ręce Niemców i przeciw przymusowemu przetrzymywaniu w ZSRR^[23].

Z kilku ocalonych dzienników jeńców Kozielska jednoznacznie wynika, że generałowie Henryk Minkiewicz, Mieczysław Smorawiński i Bronisław Bohaterewicz oraz ok. 120 oficerów wyższych, w tym także Adam Solski, zostali wywiezieni z obozu 7 kwietnia 1940^[24]. Istnieje prawdopodobieństwo, iż jego egzekucja mogła nastąpić 9 kwietnia tego roku, jako że generał znajdował się na jednej liście wywózkowej wraz z Adamem Solskim, który prowadził pamiętnik z ostatnim wpisem tego dnia, relacjonującym przewiezienie do lasu i rewizję^[25]. Jego zwłok wśród pochowanych na Polskim Cmentarzu Wojennym w Katyniu^[26] nie zidentyfikowano, tak jak to było w przypadku gen.gen. Bohaterewicza i Smorawińskiego.

Henryk Minkiewicz był żonaty ze starszą od niego o dwa lata Marią Markowską, poetką, zmarłą w 1939. Ich związek był bezdzietny.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 3960 (1921)^[27]
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1927)^[28][29]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Niepodległości (24 października 1931)^[30]
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie)
• Złoty Krzyż Zasługi (10 czerwca 1939)^[31]

Upamiętnienie

• Od 20 stycznia 1992 Podlaski Oddział Straży Granicznej w Białymstoku nosi imię:„ Generała dywizji Henryka Minkiewicza”^[32].
• Postanowieniem nr 112-48-07 Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego z 5 października 2007 Henryk Minkiewicz-Odrowąż został pośmiertnie awansowany do stopnia generała broni^[33]. Nominacja została ogłoszona 9 listopada 2007 w Warszawie, podczas uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.
• 15 sierpnia 2014, w 94. rocznicę bitwy warszawskiej, na Cmentarzu Poległych w Bitwie Warszawskiej w Ossowie została odsłonięta w Ossowie tablica upamiętniająca ośmiu dowódców polskich oddziałów uczestniczących w walkach, którzy w 1940 stali się ofiarami zbrodni katyńskiej; upamiętnieni zostali gen. dyw. Stanisław Haller, gen. dyw. Henryk Minkiewicz, gen. dyw. Leonard Skierski, gen. bryg. Bronisław Bohaterewicz, gen. bryg. Kazimierz Orlik-Łukoski, gen. bryg. Mieczysław Smorawiński, płk dypl. Stefan Kossecki, ppłk Wilhelm Kasprzykiewicz^[34][35].

Zobacz też

• Awanse generalskie oficerów II Rzeczypospolitej Polskiej z 2007
• Generałowie i admirałowie II Rzeczypospolitej
• Jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
• Obozy NKWD dla jeńców polskich
• Zbrodnia katyńska

Przypisy

Bibliografia

• Rozkazy Dowództwa Okręgu wojskowego w Przemyślu. Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa. [dostęp 2019-08-11].
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Mieczysław Bielski: Generałowie odrodzonej Rzeczypospolitej. Toruń: Wydawnictwo Turpress, 1995. ISBN 83-902482-8-X.
• Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
• PiotrP. Stawecki PiotrP., Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939, Warszawa: Bellona, 1994, ISBN 83-11-08262-6, OCLC 830050159 .
• Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Editions Spotkania, Warszawa 1991, wyd. II uzup. i popr.
• Henryk Minkiewicz (1880–1940) - antagonista marszałka, żołnierz
• Zbrodnia katyńska na Suwalszczyźnie
• Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Katyń. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2000. s. 404. [dostęp 2014-05-18].

Linki zewnętrzne

• Dowództwo Garnizonu Warszawa - Sala Tradycji im. gen. broni Henryka Minkiewicza. archiwum-dgw.wp.mil.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-20)].
• Henryk Minkiewicz, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2022-01-07].