Henryk Panas

Henryk Panas ps. Jan Kamionka [1] (ur. 4 stycznia 1912 we Lwowie, zm. 11 września 1985 w Olsztynie) – polski prozaik, dramaturg i publicysta.

Życiorys

W 1933 ukończył studia historyczne na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Podczas studiów działał w Polskiej Korporacji Akademickiej Cresovia Leopoliensis. Przed II wojną światową pracował jako nauczyciel historii w XI Państwowym Gimnazjum im. Jana i Andrzeja Śniadeckich we Lwowie i w V Państwowym Gimnazjum im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego we Lwowie. Był członkiem zarządu Lwowskiego Klubu Sportowego "Pogoń" odpowiedzialnym za redagowanie klubowego biuletynu. W 1939 roku uczestniczył w kampanii wrześniowej, walczył w obronie Lwowa jako podchorąży 26 Pułku Piechoty.

Po zajęciu Lwowa przez Armię Czerwoną był przez rok nauczycielem matematyki w 17 Szkole Średniej z polskim językiem nauczania. W sierpniu 1940 roku został aresztowany pod zarzutem szpiegostwa i prowadzenia antysowieckiej agitacji. Osadzony w więzieniu przy Łąckiego i skazany na 8 lat obozu pracy poprawczej. W czerwcu 1941 roku wywieziony do więzienia etapowego w Starobielsku, następnie do Workutłagu, jednego z licznie rozsianych łagrów w Autonomicznej Republice Komi.

Zwolniony z obozu na mocy porozumienia Sikorski – Majski trafił we wrześniu 1941 roku do formujących się w Buzułuku Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR. Został oficerem ewidencji personalnej 6 Dywizyjnego Batalionu Strzeleckiego „Dzieci Lwowskich”. Z II Korpusem Polskim przebył szlak bojowy przez Irak, Egipt, Włochy, walczył pod Monte Cassino. Od stycznia 1945 był nauczycielem matematyki w Gimnazjum i Liceum dla żołnierzy 2 Korpusu, które funkcjonowało pod oficjalną nazwą „Kursy Maturalne Nr 1” w Alessano. Awansował na porucznika[2].

W 1947 wrócił w nowe granice Polski i zamieszkał we Wrocławiu, gdzie pracował jako nauczyciel i dyrektor szkół, będąc również aktywistą PZPR. W okresie stalinowskim zmuszony był opuścić Wrocław. W 1952 osiedlił się na Mazurach i pracował jako kierownik szkoły we wsi Kamionki pod Giżyckiem. W 1956 przeniósł się do Olsztyna, gdzie początkowo był redaktorem miesięcznika „Warmia i Mazury” (1958-1972). Popularność przyniosła mu powieść Według Judasza. Apokryf, przetłumaczona na sześć języków obcych, w tym na japoński. W ostatnim okresie swego życia wiele czasu poświęcił pracy społecznej. Był jednym ze współzałożycieli Stowarzyszenia Społeczno-Kulturalnego „Pojezierze” w Olsztynie, gdzie pełnił funkcję prezesa tego stowarzyszenia (od 1976).

Został pochowany na cmentarzu komunalnym w Olsztynie (kw. G40 rząd 7 grób 37)[3].

Twórczość

  • Bóg, wilki i ludzie. Opowiadania mazurskie (1960)
  • Cierpki owoc. Powieść (1962)
  • Na krawędzi nocy. Powieść (1963)
  • Chłopiec z karabinem. Powieść (1966, 1969, 1976, 1982)
  • Grzesznicy. Powieść (1966, 1981)
  • Zagubieni w lesie. Powieść (1968, 1978, 1985)
  • Prywatne życie Władysława Jagiełły. Powieść (1969)
  • Prawo wojny i inne opowiadania (1969)
  • Według Judasza. Apokryf. Powieść (1973, 1974, 1985)
  • Na rozstajnych drogach. Powieść (1974)
  • Krew na śniegu. Powieść (1976, 1987)
  • Brat Leśnego Diabła. Powieść dla młodzieży (1978, Wydawnictwo Pojezierze 1983)
  • Powrót z krainy Tzemil. Powieść (1978)
  • Sprawy do przemyślenia. Szkice i felietony (1979)
  • Rozstania. Szkic autobiograficzny (1980)
  • Porytowe wzgórze. Powieść (1983)
  • Judasza dziennik intymny. Powieść (1985)
  • Opowiadanie wybrane (1988)
  • Jak mi było u Andersa. Wspomnienia (1988)

Nagrody

  • Nagroda wojewódzka w Olsztynie (1963,1965)
  • Nagroda miesięcznika "Warmia i Mazury" (1972)
  • Nagroda tygodnika "Kultura" za powieść Według Judasza. Apokryf(1974)
  • Za opowiadanie „Smak żelaza” otrzymał trzecią nagrodę w Konkursie „Trybuny Ludu” (1953)
  • Za opowiadanie „ Rzeczy wielkie i małe” otrzymał trzecią nagrodę w konkursie ZMP i Rady Głównej LZS (1954)
  • Za opowiadanie „Wypalone domy” w konkursie „Życia Literackiego” przyznano mu nagrodę drugą
  • Powieść „Grzesznicy” wyróżniona została w konkursie Wydziału Kultury Prezydium ZLP
  • Trzecią nagrodę w konkursie Komitetu do spraw Radia i Telewizji otrzymało widowisko Panasa „Jutro o siódmej”

Nagroda im. Henryka Panasa

Od roku 2020 Stowarzyszenie Dziennikarzy Rzeczypospolitej Polskiej i Związek Literatów Polskich w Olsztynie przydzielają Nagrodę im. Henryka Panasa dla pisarzy i dziennikarzy związanych z Warmią i Mazurami.

Laureaci:

Zobacz też

  • Szkolnictwo przy 2 Korpusie Polskim

Przypisy

  1. ↑ Henryk Panas – Leksykon Kultury Warmii I Mazur, ceik.eu [dostęp 2020-12-07] (pol.).
  2. ↑ Czartoryski 1986 ↓, s. 44-45.
  3. ↑ Znani i zasłużeni na Cmentarzu przy ul. Poprzecznej, ZCK Olsztyn. zck.olsztyn.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-14)].
  4. ↑ Krzysztof Daukszewicz odebrał Nagrodę im. Henryka Panasa, Olsztyn24 [dostęp 2021-10-07] (pol.).
  5. ↑ Krzysztof Daukszewicz otrzymał nagrodę im. Henryka Panasa, gazetaolsztynska.pl [dostęp 2021-10-07] (pol.).
  6. ↑ Aleksander Kwaśniewski laureatem Nagrody im. Henryka Panasa, Olsztyn24 [dostęp 2022-10-29] (pol.).
  7. ↑ Nagroda im. Henryka Panasa dla Aleksandra Kwaśniewskiego, Telewizja Olsztyn, 13 września 2022 [dostęp 2022-10-29] (pol.).

Bibliografia

  • Marek Książek, Janusz Soroka, Parnas według Panasa. Prawdziwa biografia autora „Według Judasza”, Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne "Pojezierze", Olsztyn 2016
  • Jerzy Adam Sokołowski, Panas, Wydawnictwo Pojezierze, Olsztyn 1982
  • L.M. Bartelski, Polscy pisarze współcześni 1939-1991, Warszawa 1995
  • Michał Czartoryski: Na końcu włoskiego buta. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1986. ISBN 83-03-01259-2.
  • Literatura Polska. Przewodnik encyklopedyczny, red. J. Krzyżanowski, Warszawa 1985
  • P. Kuncewicz, Agonia i nadzieja – proza Polska od 1956, tom IV, Warszawa 1994