Henryk Piasecki

Henryk Piasecki

Izrael Chaim Pesses

podpułkownik
Data i miejsce urodzenia	24 września 1905 Tomaszów Mazowiecki
Data i miejsce śmierci	17 kwietnia 2003 Warszawa
Przebieg służby
Lata służby	1944–1956
Siły zbrojne	LWP
Stanowiska	wicedyrektor Departamentu Szkolenia MBP, zast. dyrektora Departamentu X MBP, wicedyrektor Departamentu Kadr i Szkolenia KdsBP
Odznaczenia

Grób Jadwigi i Henryka Piaseckich na cmentarzu żydowskim w Warszawie

Henryk Piasecki, właściwie Izrael Chaim Pesses^[1] (ur. 24 września 1905 w Tomaszowie Mazowieckim, zm. 17 kwietnia 2003 w Warszawie) – wysoki funkcjonariusz aparatu bezpieczeństwa Polski Ludowej. W latach późniejszych dziennikarz i historyk.

Życiorys

Urodzony w ubogiej rodzinie żydowskiej. Był synem tomaszowskiego krawca Mordki vel Marka Pessesa i Rajzli vel Rozalii z d. Blankiet^[2]. Ukończył cheder tomaszowski, w 1919 zdał egzaminy do 8-klasowego Humanistycznego Koedukacyjnego Gimnazjum Stowarzyszenia Kupców w Tomaszowie Mazowieckim i został przyjęty do klasy IV, szkołę ukończył w 1926^[2]. W latach 1922-1923 był członkiem Ha-Szomer Ha-Cair^[2]. W tym okresie zerwał więzy z tradycją żydowską^[3]. W 1925 zapisał się do Komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej, w maju 1926 Komunistycznej Partii Polski^[2]. 2 maja 1926 za udział w pochodzie pierwszomajowym został aresztowany przez policję i osadzony w areszcie w Piotrkowie Trybunalskim. Maturę zdawał dzięki wstawiennictwu dyrekcji szkoły, zwłaszcza zaś zabiegom Leona Witolda Maya, pastora tomaszowskiego i nauczyciela^[4]. W lipcu 1926 został ponownie aresztowany za działalność komunistyczna, ale ostatecznie uniewinniony w październiku 1926^[2]. W 1926 rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim, w 1929 przeniósł się na pedagogikę, ale studiów ostatecznie nie ukończył i został skreślony z listy studentów w 1934. W czasie studiów był aktywnym działaczem KZMP i KPP, m.in. sekretarzem dzielnicowym KZMP w Tomaszowie Mazowieckim (1927), Warszawa-Mokotów i Warszawa-Wola, sekretarzem warszawskiego Wydziału Propagandy i Agitacji, w latach 1931-1933 kierował Centralnym Wydziałem Propagandy i Agitacji KZMP i pismem Towarzysz^[2]. Zagrożony aresztowaniem w 1933 wyjechał do Łodzi, od grudnia 1933 mieszkał w Siedlcach, od stycznia 1934 w Lublinie. Tam został aresztowany i następnie skazany na karę 3 lat pozbawienia wolności za działalność komunistyczną. ZOstał zwolniony na mocy amnestii w styczniu 1936. Następnie pracował fizycznie i jako buchalter^[2].

We wrześniu 1939 uciekł na wschód, dzięki czemu ocalał, podobnie jak jego młodszy brat Michał Piasecki (1919-2002). od listopada 1939 do czerwca 1941 pracował jako nauczyciel w Kowlu. W lipcu 1940 ożenił się, w 1941 urodził mu się syn Eryk^[2]. Po wybuchu wojny sowiecko-niemieckiej został ewakuowany na wschód, w latach 1942-44 był robotnikiem przymusowym w Batalionie Budownictwa Kolejowego (tzw. strojbat) przy budowie linii z Astrachania do Wolska. Od sierpnia 1944 przebywał w Moskwie, do lutego 1945 pracował w Rozgłośni im. Tadeusza Kościuszki w Moskwie^[2].

W lutym 1945 przyjechał do Polski (od tego czasu posługiwał się nazwiskiem "Henryk Piasecki", od marca 1945 mieszkał w Warszawie, w tym samym miesiącu został przyjęty do służby w Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego, był kolejno zastępcą kierownika Sekcji II Wydziału II Departamentu III, kierownikiem Sekcji I Wydziału III Departamentu I (od lipca 1945), kierownikiem Wydziału I Departamentu V (od listopada 1945). W listopadzie 1945 awansowany na porucznika, w kwietniu 1946 na majora, w lipcu 1949 na podpułkownika. W styczniu 1950 został Naczelnikiem Wydziału I Departamentu I MBP, od marca 1950 do listopada 1950 był drugim wicedyrektorem Biura Specjalnego MBP, od grudnia 1951 do listopada 1953 zastępcą dyrektora Departamentu X Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. W tej ostatniej roli uczestniczył w śledztwie w sprawie Hermanna Fielda^[2].

30 listopada 1953 został zwolniony ze swojego stanowiska, powołano go na stanowisko zastępcy dyrektora Departamentu Szkolenia MBP. Funkcję tę pełnił do 9 grudnia 1954. Od 1 stycznia 1955 był zastępcą dyrektora Departamentu Kadr i Szkolenia Komitetu ds. Bezpieczeństwa Publicznego. Po kilku nieudanych próbach odejścia z organów bezpieczeństwa oraz krytyce stalinizmu, 31 grudnia 1956 został zwolniony z pracy MBP^[2].

Od marca do października 1957 pracował w Redakcji Zagranicznej Polskiej Agencji Prasowej, od listopada 1957 do grudnia 1958 był redaktorem naczelnym Głosu Olsztyńskiego, od maja 1959 do maja 1968 kierownikiem działu ideologicznego Życia Partii^[2]. Tę ostatnią pracę łączył z zatrudnieniem od 1964 w Zakładzie Historii Partii^[5], tam przygotował do druku monografię KPP wobec przewortu majowego i dyktatury Józefa Piłsudskiego (ostatecznie z uwagi na tzw. kampanię antysyjonistyczną praca nie ukazała się)^[2].

W latach 1971-83 pracował w Żydowskim Instytucie Historycznym, gdzie poświęcił się pracy naukowo-badawczej. W Biuletynie ŻIH opublikował wiele artykułów, m.in. Feliks Perl, historyk i działacz (BŻIH, 1974 nr 4/92), Herman Diamand w okresie II Rzeczypospolitej (BŻIH, 1978 nr 2/106), Przeciwieństwa ideologiczne i polityczne między Poalej Syjon a Bundem w latach 1901-1907 (BŻIH, 1986, nr 3-4), Śladami Polskiego Związku Żydowskiej Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Poalej-Syjon w latach rewolucji 1905-1907 (BŻIH, 1987, nr. 2). Wydał również dwie książki: Żydowska organizacja PPS 1893-1907 i Sekcja Żydowska PPSD i Żydowska Partia Socjalno-Demokratyczna 1892-1919/20^[5]. W 1980 wstąpił do NSZZ "Solidarność", równocześnie pozostając członkiem PZPR^[2].

Pochowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 8)^[6].

Odznaczenia^[2]

• Srebrny Krzyż Zasługi (1945 i 1947)
• Medal Zwycięstwa i Wolności (1946)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1946)
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (1954)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1954)

Wybrane publikacje

• Żydowska organizacja PPS 1893-1907, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1978.
• Sekcja Żydowska Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej i Żydowska Partia Socjalno-Demokratyczna 1892-1919/20, Wrocław – Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1982.

Literatura

• Krzysztof Tomasz Witczak, Słownik biograficzny Żydów tomaszowskich, Łódź – Tomaszów Mazowiecki 2010: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 180-184 (fot., bibl.; biogram autorstwa S. Pilarskiego i K. T. Witczaka).
• Sebastian Pilarski Henryk Piasecki (1905-2003) – funkcjonariusz, dziennikarz, historyk. Niejednoznaczny portret komunisty ideowego, w: Nie tylko niezłomni i kolaboranci... Postawy dziennikarzy w kraju i na emigracji 1945-1989, wyd. IPN, Warszawa 2014, s. 84-108

Przypisy