Henryk Samsonowicz

Henryk Samsonowicz
Pełne imię i nazwisko	Henryk Bohdan Samsonowicz
Data i miejsce urodzenia	23 stycznia 1930 Warszawa
Minister edukacji narodowej
Okres działalności	od 12 września 1989 do 12 stycznia 1991
Poprzednik	Jacek Fisiak
Następca	Robert Głębocki
Odznaczenia

Włodzimierz Lengauer, Norman Davies, Henryk Samsonowicz (2007)

Henryk Bohdan Samsonowicz (ur. 23 stycznia 1930 w Warszawie^[1]) – polski historyk, mediewista i nauczyciel akademicki, profesor nauk humanistycznych. W latach 1980–1982 rektor Uniwersytetu Warszawskiego, w latach 1989–1991 minister edukacji narodowej w rządzie Tadeusza Mazowieckiego. Kawaler Orderu Orła Białego.

Życiorys

Wykształcenie i kariera naukowa

Podczas okupacji niemieckiej uczestniczył w tajnych kompletach, a następnie w tzw. kursach przygotowawczych do szkoły rybackiej przy ul. Siennej 16, zorganizowanych przez nauczycieli z Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego^[2]. Po wojnie ukończył VII Liceum Ogólnokształcącego im. Juliusza Słowackiego^[3].

W 1950 ukończył studia na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego, po których podjął pracę na stanowisku asystenta tej uczelni. W 1954 otrzymał stopień doktora nauk historycznych, na podstawie pracy kandydackiej zatytułowanej Rzemiosło wiejskie w Polsce w XIV–XVI w. i przygotowanej pod kierunkiem profesora Mariana Małowista^[4]. W 1960 habilitował się w oparciu o rozprawę Badania nad kapitałem mieszczańskim Gdańska w drugiej połowie XV wieku. W 1969 otrzymał tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych^[5].

Profesorem nadzwyczajnym został w 1971, a dziewięć lat później profesorem zwyczajnym nauk humanistycznych. W latach 1964–2009 prowadził seminarium magisterskie, w 1969 zaczął kierować mediewistycznym i nowożytnym seminarium doktorskim w Instytucie Historycznym. Wypromował 11 doktorów.

Od 1967 był prodziekanem Wydziału Historycznego UW, w okresie 1970–1973 pełnił funkcję dziekana tej jednostki. W latach 1975–1980 był dyrektorem Instytutu Historycznego, z którym zawodowo związany był nieprzerwanie od 1950. Od 1 października 1980 do 8 kwietnia 1982 pełnił funkcję rektora Uniwersytetu Warszawskiego.

Od 1978 do 1982 pełnił funkcję prezesa Polskiego Towarzystwa Historycznego, w 1982 został członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego^[6].

W latach 1991–1996 był wiceprzewodniczącym Komitetu Badań Naukowych, w 1994 został członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk, w latach 1999–2006 przewodniczył Wydziałowi I Nauk Społecznych PAN. W 2002 został członkiem rzeczywistym PAN, zasiadł też w jej prezydium. Został wykładowcą Akademii Humanistycznej w Pułtusku, a także członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, Academia Europaea i innych instytucji naukowych. Wszedł w skład m.in. jury Nagrody Naukowej KLIO. Zasiadał w Komitecie Nauk Historycznych Polskiej Akademii Nauk^[7].

Opublikował około 800 prac naukowych, głównie z zakresu historii Polski okresu Średniowiecza, w tym 16 książek i podręczników uniwersyteckich. Bywał też ekspertem teleturnieju Wielka gra. W 1975 organizował pierwszą olimpiadę historyczną. Do grona jego uczniów zaliczają się: Agnieszka Bartoszewicz, Wojciech Fałkowski, Ewa Koczorowska-Bielińska, Adam Kasperowicz, Zbigniew Morawski, Grzegorz Myśliwski, Andrzej Olejarczuk, Jerzy Pysiak, Paweł Żmudzki^[8].

Działalność polityczna

W latach 1956–1982 należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej^[6]. Z partii został usunięty wkrótce po wprowadzeniu stanu wojennego. W 1968 był jedynym z pięciu orzekających członków Wyższej Komisji Dyscyplinarnej przy ministrze oświaty i szkolnictwa wyższego dla pracowników naukowo-dydaktycznych szkół wyższych, który zagłosował przeciwko podtrzymaniu decyzji uczelnianej komisji dyscyplinarnej, na mocy której zwolniono z pracy profesora Damazego Tilgnera^[9].

Od 1980 działał w Niezależnym Samorządnym Związku Zawodowym „Solidarność”. W 1985 brał udział w przygotowaniu opracowania zatytułowanego Raport. Polska 5 lat po sierpniu. W 1988 został członkiem Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie, objął w jego ramach funkcję przewodniczącego komisji nauki i oświaty^[6]. W 1989 brał udział w obradach plenarnych Okrągłego Stołu. Po wyborach do Sejmu kontraktowego został ministrem edukacji narodowej w rządzie Tadeusza Mazowieckiego. Jedną z podjętych wówczas decyzji była ta o wprowadzeniu nauczania religii do szkół publicznych. Urząd ministra sprawował do stycznia 1991.

Był członkiem komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed wyborami prezydenckimi w 2010 i w 2015^[10][11].

Odznaczenia i wyróżnienia

Henryk Samsonowicz i prezydent RP Bronisław Komorowski podczas odznaczania Orderem Orła Białego

Odznaczony francuskim Krzyżem Oficerskim Orderu Narodowego Legii Honorowej (1984)^[12], a także Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1974)^[13] i Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1998)^[14]. W 2010 prezydent Bronisław Komorowski odznaczył go Orderem Orła Białego^[15], a 25 lutego 2011 powołał go w skład kapituły tego orderu^[16]. W listopadzie 2015 w proteście przeciwko decyzji prezydenta RP Andrzeja Dudy o ułaskawieniu Mariusza Kamińskiego zrezygnował z członkostwa w tej kapitule^[17]. Wyróżniony również Odznaką Honorową „Zasłużony dla Mazowsza”^[18] oraz Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości^[19].

Otrzymał tytuły doctora honoris causa Duquesne University w USA (1981), Akademii Pedagogicznej w Krakowie (1994), Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (1998)^[20], Uniwersytetu im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie (2002)^[21], Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego w Kielcach (wówczas Akademii Świętokrzyskiej, 2005), Uniwersytetu Wrocławskiego (2007) oraz Uniwersytetu Opolskiego (2009^[22]), Uniwersytetu Gdańskiego (2009)^[23], Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie (2010)^[24], Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (2014)^[25] i Uniwersytetu Jagiellońskiego (2015)^[26].

Został honorowym obywatelem Sandomierza (2004), gminy Długosiodło (2006)^[27], Ostrowca Świętokrzyskiego (2008), Pułtuska (2008) oraz Warszawy (2015)^[28]. W 2014 otrzymał Perłę Honorową Polskiej Gospodarki (w kategorii nauka)^[29].

Życie prywatne

Pochodzi z rodziny pieczętującej się w przeszłości herbem Lis. Jest synem Jana Samsonowicza i bratem Andrzeja Samsonowicza.

Od urodzenia mieszka w kamienicy przy ul. Wilczej 22^[30].

Publikacje

• Historia Polski do roku 1795, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1967.
• Późne średniowiecze miast nadbałtyckich. Studia z dziejów Hanzy nad Bałtykiem w XIV–XV w., PWN, Warszawa 1968.
• Życie miasta średniowiecznego, PWN, Warszawa 1970.
• Złota jesień polskiego średniowiecza, Wiedza Powszechna, Warszawa 1971.
• Dziedzictwo Średniowiecza. Mity i rzeczywistość, 1991.
• Miejsce Polski w Europie, Bellona, Warszawa 1995.
• Tysiącletnie dzieje (wraz z Januszem Tazbirem), Wyd. Dolnośląskie, Wrocław 1997.
• Idea uniwersytetu u schyłku tysiąclecia (współautor), FNP, Warszawa 1998.
• Północ-Południe, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1999.
• Narodziny średniowiecznej Europy (wstęp i red.), Bellona, Warszawa 1999.
• Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy, Universitas, Kraków 2000.
• Polska. Losy państwa i narodu do 1939 roku (współautor), Iskry, Warszawa 2003.
• Konrad Mazowiecki (1187/88 – 31 VIII 1247), Wydawnictwo Avalon T. Janowski, Kraków 2008.
• Prawda i fałsz. O polskiej chwale i wstydzie (współautor), Wyd. Stopka Łomża 2010.
• Nieznane dzieje Polski. W Europie czy na jej skraju?, Bellona, Warszawa 2012.

Przypisy

Bibliografia

• Nota biograficzna na stronie Instytutu Historycznego UW. [dostęp 2011-02-23].
• Prof. zw. dr hab. czł. rzecz. PAN Henryk Bohdan Samsonowicz, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2020-01-10] .
• Anna Grażyna Kister: Henryk Bohdan Samsonowicz. Encyklopedia Solidarności. [dostęp 2019-11-07].

Linki zewnętrzne

• Henryk Samsonowicz – wykaz publikacji w Litdok – Europa Środkowo-Wschodnia, Instytut Herdera w Marburgu. [dostęp 2011-02-23].

Rząd Tadeusza Mazowieckiego (1989–1991) W dniu zaprzysiężenia Tadeusz Mazowiecki Leszek Balcerowicz Czesław Janicki (ZSL) Jan Janowski (SD) Czesław Kiszczak (PZPR) Jacek Ambroziak Artur Balazs Aleksander Bentkowski (ZSL) Izabella Cywińska-Michałowska Aleksander Hall Bronisław Kamiński (ZSL) Andrzej Kosiniak-Kamysz (ZSL) Marek Kucharski (SD) Jacek Kuroń Aleksander Mackiewicz (SD) Jerzy Osiatyński Aleksander Paszyński Henryk Samsonowicz Florian Siwicki (PZPR) Krzysztof Skubiszewski Tadeusz Syryjczyk Marcin Święcicki (PZPR) Witold Trzeciakowski Franciszek Wielądek (PZPR) Późniejsi członkowie rządu Piotr Kołodziejczyk Krzysztof Kozłowski Ewaryst Waligórski Janusz Byliński Waldemar Kuczyński Jerzy Slezak (SD) kursywa – ministrowie odwołani przed końcem istnienia rządu

Ministrowie edukacji narodowej III Rzeczypospolitej Henryk Samsonowicz Robert Głębocki Andrzej Stelmachowski Zdobysław Flisowski Aleksander Łuczak Ryszard Czarny Jerzy Wiatr Mirosław Handke Edmund Wittbrodt Krystyna Łybacka Mirosław Sawicki Michał Seweryński Roman Giertych Ryszard Legutko Katarzyna Hall Krystyna Szumilas Joanna Kluzik-Rostkowska Anna Zalewska Dariusz Piontkowski