Henryk Stanisław Mościcki

Henryk Stanisław Mościcki

Henryk Stanisław Mościcki (ok. 1930)
Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	17 października 1881 Ciechanowiec
Data i miejsce śmierci	13 grudnia 1952 Kraków
Profesor nauk humanistycznych
Specjalność: historia Polski XIX w., historia Europy Wschodniej XVIII i XIX w., biografistyka
Alma Mater	Uniwersytet Lwowski
Habilitacja	1920 Uniwersytet Jagielloński
Profesura	1936 (prof. tytularny)
Polska Akademia Umiejętności
Status	Członek
Wykładowca akademicki
Uczelnia	Uniwersytet Wileński
Okres zatrudn.	1920–1921
Uczelnia	Uniwersytet Warszawski
Okres zatrudn.	1921–1939
Uczelnia	Uniwersytet Jagielloński
Okres zatrudn.	od 1945
Odznaczenia

Henryk Stanisław Mościcki (17 października 1881 w Ciechanowcu, zm. 13 grudnia 1952 w Krakowie) – polski historyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego i Jagiellońskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności.

Życiorys

Był synem Władysława (farmaceuty) i Stanisławy z Niedziałkowskich. Uczęszczał do gimnazjum w Białymstoku, w latach 1902–1906 studiował historię na Uniwersytecie Lwowskim, m.in. pod kierunkiem Szymona Askenazego i Ludwika Finkla. Od 1906 był profesorem historii w Seminarium dla Nauczycieli Ludowych w Ursynowie, od 1916 dyrektorem tej szkoły. Był pracownikiem Komisji Przygotowującej Ustawę i Program Szkoły Rycerskiej im. Tadeusza Kościuszki Tymczasowej Rady Stanu^[1]. Kierował Katedrą Historii Polski na Wydziale Humanistycznym Towarzystwa Kursów Naukowych^[2] w Warszawie (1909–1918), następnie w Wolnej Wszechnicy Polskiej (1918–1930). W latach 1916–1920 wykładał zagadnienia polityki carskiej w XIX-wiecznej Polsce w Szkole Nauk Politycznych w Warszawie. W 1920 habilitował się z historii nowożytnej Polski na Uniwersytecie Jagiellońskim, był docentem w Katedrze Historii Polski i Litwy Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie (1920–1921), a od 1921 w Katedrze Historii Polski Nowożytnej Uniwersytetu Warszawskiego. Poza pracą na uczelni był naczelnikiem Wydziału Historyczno-Naukowego w Ministerstwie Spraw Zagranicznych (1918–1934). W 1936 został profesorem tytularnym Uniwersytetu Warszawskiego.

W 1918 został członkiem rzeczywistym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, w 1945 członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności. Należał także m.in. do Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie.

W czasie okupacji niemieckiej mieszkał w Warszawie. W 1944 był więziony na Pawiaku i we Wrocławiu, po powstaniu warszawskim przeniósł się do Krakowa. Po wojnie był profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego, pracował w Katedrze Historii Polski Nowożytnej i Najnowszej. W 1947 organizował obchody Roku Kościuszkowskiego w Krakowie.

Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera JC-płn-3)^[3].

Grób prof. Henryka Mościckiego na Cmentarzu Rakowickim

Twórczość

W poglądach politycznych sympatyzował z sanacją, był przeciwnikiem endecji oraz umiarkowanym antyklerykałem.

Jego zainteresowania naukowe obejmowały historię Polski XIX wieku, historię Europy Wschodniej XVIII i XIX wieku oraz biografistykę. Zajmował się m.in. stosunkami polsko-litewskimi w latach 1815–1830 oraz rządami Michaiła Murawjewa na Litwie w okresie powstania styczniowego. Badał kontakty patriotycznej młodzieży wileńskiej z tajnymi związkami w Królestwie Polskim i dekabrystami (poświęcił temu pracę Promieniści, filomaci i filareci, 1916). Był autorem wielu biografii postaci historii Polski przełomu XVIII i XIX wieku, m.in. Jana Henryka Dąbrowskiego, Jana Kilińskiego, Szymona Konarskiego, Tadeusza Kościuszki, Józefa Wybickiego; wydał wiele pamiętników, m.in. Józefa Wybickiego (1905), a także Trzy po trzy Aleksandra Fredry (1917), Listy (1917) i Pisma (1947) Tadeusza Kościuszki. Przygotował do wydania zbiór materiałów do dziejów Legionów Polskich we Włoszech Ludzie wolni są braćmi (1947). Był autorem przedmów do powieści historycznych Walerego Przyborowskiego. Współpracował z pismami „Tygodnik Ilustrowany” i „Kwartalnik Historyczny” oraz Polskim Radiem. Jednym z jego studentów był Stanisław Herbst.

Był autorem wielu publikacji naukowych, m.in.:

• Wilno i Warszawa w „Dziadach” Mickiewicza. Tło historyczne III części „Dziadów” (1908)
• Dzieje porozbiorowe Litwy i Rusi (1910–1913, 2 tomy)
• Generał Jasiński i powstanie kościuszkowskie (1917)
• Jan Kiliński szewc warszawski, pułkownik wojsk polskich (1919)
• WILNO – dzieje miasta, piękno Wilna, kulturalna godność Wilna (1922)
• Pozgonna część dla księcia Józefa (1922)
• Dzieje porozbiorowe Polski w aktach i dokumentach, 1772–1807 (1923)
• Pod berłem carów (1924)
• Białystok. Zarys historyczny (1933)
• Historia XX wieku (1934, z Janem Cynarskim)
• Historiografia powstania styczniowego ostatnich lat piętnastu (1938)

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (9 listopada 1932)^[4]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[5]
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu św. Sawy (Jugosławia)^[5]
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Zasługi (Węgry)^[5]
• Krzyż Złoty Orderu Zbawiciela (Grecja)^[6]

Przypisy

Bibliografia

• Czy wiesz kto to jest?. Stanisław Łoza (red.). Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 507. [dostęp 2020-06-26].
• Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 2: K-O (pod redakcją Andrzeja Śródki i Pawła Szczawińskiego), Ossolineum, Wrocław 1984.
• Mościcki Henryk Stanisław, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2019-12-09] .