Henryk Wendrowski

Henryk Wendrowski

Zygmunt, Kos

pułkownik SB
Data i miejsce urodzenia	10 stycznia 1916 Saratów, gubernia saratowska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	19 marca 1997 Warszawa
Formacja	Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego Komitet ds. Bezpieczeństwa Publicznego Służba Bezpieczeństwa
Odznaczenia

Grób Henryka Wendrowskiego na cmentarzu Komunalnym Północnym w Warszawie

Henryk Wendrowski ps. Zygmunt, Kos (ur. 10 stycznia 1916 w Saratowie^[1], zm. 19 marca 1997 w Warszawie^[2]) – funkcjonariusz aparatu bezpieczeństwa i wywiadu PRL, ambasador PRL w Danii i Islandii.

Życiorys

Był synem Hugona Wendrowskiego (1890-1946) i Zofii Wendrowskiej z d. Iżel (1897-1973). Jego ojciec był pracownikiem kolei, matka prowadziła gospodarstwo domowe. Miał dwoje rodzeństwa, Edwarda (ur. w 1919) i Lucynę (ur. w 1925)^[3].

Od 1919 mieszkał z rodziną w Białymstoku. Tam w 1930 ukończył szkołę powszechną, w 1935 Państwowe Seminarium Nauczycielskie Męskie im. Króla Zygmunta Augusta. Od 1937 pracował jako nauczyciel, najpierw w Nowym Dworze koło Grodna, następnie jako kierownik szkół w Dubrowsku i Brodnicy^[3]. W sierpniu 1939 uzyskał stopień kaprala podchorążego w 39 Pułku Piechoty Strzelców Lwowskich, nie brał udziału w działaniach wojennych we wrześniu 1939^[4]. Od października 1939 do czerwca 1941 pracował jako nauczyciel w miejscowości Kołodzież, znajdującej się pod okupacja sowiecką^[4]. Po wkroczeniu wojsk niemieckich do Białegostoku pracował jako robotnik^[5].

Prawdopodobnie od 1941 uczestniczył w działaniach konspiracyjnych, jako szef komórki legalizacyjnej w Komendzie Okręgu VIII Białystok Polskiej Organiacji Zbrojnej, w marcu 1942 został żołnierzem Armii Krajowej, używał pseudonimów „Narbutt”, „Kos” i „Nawrot”. 1 lipca 1942 został kierownikiem legalizacji Oddziału II Komendy Okręgu AK Białystok, we wrześniu 1942 awansowany do stopnia plutonowego podchorążego^[5]. Pod koniec 1943 zatrzymany na kilka dni przez Niemców, następnie wyjechał z Białegostoku i ukrywał się we wsiach w okolicach Knyszyna. W 1944 został kierownikiem komórki legalizacji w Inspektoracie V AK Białsytok-Sokółka^[6]. 17 sierpnia 1944 został aresztowany przez władze sowieckie i zgodził się na współpracę, pomagając w dekonspiracji członków AK z Okręgu i Inspektoratu Białystok^[7].

W marcu 1945 został członkiem Polskiej Partii Robotniczej, pracował w Komitecie Powiatowym w Białymstoku^[8]. We wrześniu 1945 został funkcjonariuszem Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Olecku, na stanowisku starszego referenta. Z dniem 1 kwietnia 1946 został p.o. szefa tej placówki, 29 czerwca 1946 awansowano go do stopnia podporucznika^[8]. W praktyce nie wykonywał przez większą część czasu swoich obowiązków, pracując bezpośrednio dla Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. W związku z tym w sierpniu 1946 został przeniesiony do dyspozycji szefa Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Białymstoku. Został zaangażowany w akcję przeciwko oddziałowi NSZ, dowodzonemu przez Henryka Flame. Dla swojego uwiarygodnienia współtworzył na Śląsku fikcyjne struktury okręgu NSZ, tzw. Śląskie Siły Zbrojne^[9]. Występując wobec niego jako oficer NSZ, kapitan "Lawina" podporządkował sobie ten oddział i wydał mu rozkaz przerzutu z okoli Baraniej Góry na Dolny Śląsk. W wyniku tej operacji ponad stu żołnierzy zostało zamordowanych w kilku miejscach na Opolszczyźnie^[10]. Po zakończeniu tej akcji, od października 1946 pracował jako starszy referent sekcji 2 Wydziału III Departamentu III MBP, w listopadzie 1946 został awansowany do stopnia porucznika, od 1 marca 1947 kierował swoją sekcją, od sierpnia 1947 kierował sekcją 2 Wydziału II Departamentu III^[11]. W pierwszej połowie 1947 uczestniczył jako przedstawiciel MBP w rozmowach z członkami Okręgu WiN Białystok^[11].

Uczestniczył w kolejnych akcjach przed podziemiu antykomunistycznemu. W 1947 podając się za przedstawiciela "okręgu NSZ" nawiązał kontakt z ks. Rudolfem Marszałkiem. Brał też udział w wymierzonej przeciwko Zrzeszeniu WiN Operacji Cezary. Podawał się za szefa informacji V Komendy WiN. W lipcu 1948 został awansowany do stopnia majora. Dla uniknięcia dekonspiracji w maju 1949 przeszedł na etat niejawny, a w lutym 1950 formalnie przeniesiony w stan nieczynny^[12]. Po zakończeniu w grudniu 1952 operacji Cezary przez dłuższy czas rozważano jego powrót do służby jawnej. Ostatecznie, z dniem 17 grudnia 1953 został naczelnikiem Wydziału III Departamentu III MBP (od 1 stycznia 1955 Komitetu do spraw Bezpieczeństwa Publicznego. Od 7 grudnia 1955 do 10 maja 1956 był wicedyrektorem Departamentu III^[13]. Od 28 listopada 1956 do 1 lipca 1958 naczelnikiem Wydziału IX, od lipca 1958 do 1 maja 1961 naczelnikiem Wydziału VIII (był to ten sam wydział ze zmienionym numerem)^[14], od 4 maja 1961 naczelnikiem Wydziału III Departamentu I Ministerstwa Spraw Wewnętrznych^[13]. W 1957 został awansowany do stopnia podpułkownika, w 1959 ukończył studia na Wydziale Dyplomatyczno-Konsularnym Szkoły Głównej Służby Zagranicznej^[15].

Od 15 maja 1962 pracował w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, początkowo jako wicedyrektor, a od 1 stycznia 1963 dyrektor Departamentu Łączności. Od lutego 1965 do marca 1966 był przedstawicielem Polski w Międzynarodowej Komisji Nadzoru i Kontroli. Następnie został radcą ministra w Departamencie V MSZ, od 1 grudnia 1966 był dyrektorem Departamentu Konsularnego MSZ. Z dniem 7 sierpnia 1968 otrzymał w stopniu pułkownika emeryturę milicyjną^[15].

Od lipca 1968 do lipca 1973 był ambasadorem PRL w Danii, od 1975 dyrektorem Departamentu Konsularnego MSZ, od od 1979 do listopada 1981 ambasadorem PRL w Islandii. Następnie przeszedł na emeryturę^[16].

Został pochowany na Cmentarzu Północnym w Warszawie^[17].

Odznaczenia

Według^[2]:

• Krzyż Walecznych (1947)
• Srebrny Krzyż Zasługi (1949, 1952)
• Złoty Krzyż Zasługi (1953)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1954)
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1967)
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (1954)
• Medal 30-lecia Polski Ludowej (1974)

Przypisy

Bibliografia

• Mirosław Surdej: Henryk Wendrowski. w: Oblicza zdrady?. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2021. ISBN 978-83-8229-068-4.