Henryk Zaremba

Reklama biura architektonicznego w Roczniku Architektonicznym 1913/1914

Dawny hostel „Dom emigranta” przy ul. 29 Listopada 12, (obecnie ul. Konowalca 12)

Dawny Dom Robotniczy w Przemyślu

Henryk Zaremba (ur. 10 września 1883 w Nowym Sączu, zm. 26 czerwca 1954 w Warszawie)^[1] – polski architekt, inżynier budownictwa.

Życiorys

Wychowywał się w zamożnej rodzinie Bolesława Zaremby, maszynisty kolejowego w Sanoku^[2][3]. Miał brata Bolesława (młodszego o ok. dwa lata) oraz siostry Marię i Helenę (jako chora umysłowo zmarła 29 grudnia 1918)^[2][3]. W dzieciństwie podczas sprzeczki uderzył swojego brata w głowę, powodując w rezultacie jego śmierć^[2][3]. Po śmierci ojca mieszkał z rodziną w Grzybowie, a finalnie osiadł we Lwowie, gdzie Zarembowie mieszkali przy ulicy Bema^[2]. Tam uczęszczał do gimnazjum, którego nie ukończył^[2][2]. Następnie kształcił się w C. K. Państwowej Szkole Przemysłowej w Krakowie, gdzie od 1900 do 1904 odbył na Wydziale Budownictwa kursy I-IV^[4][5][6][7]. Po namówieniu matki do sprzedaży domu w Sanoku wyjechał do Monachium, gdzie podjął studia malarstwa^[2][3]. Po powrocie związał się nieformalnie ze służącą domową Zarembów, Pauliną Kowal, z którą miał syna Henryka^[2][3].

Studiował na Politechnice Lwowskiej, po ukończeniu nauki w 1909 praktykował przez dwa lata, a następnie otrzymał uprawnienia architekta, które umożliwiły mu otworzenie własnego biura. Do 1914 projektował budynki w stylu modernistycznym, od 1919 był członkiem nadzwyczajnym Polskiego Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie. Po I wojnie światowej kontynuował swoją działalność, aby na początku lat 30. tworzyć w stylu funkcjonalizmu.

30 grudnia 1931 w jego willi w Łączkach koło Brzuchowic została zamordowana jego 16-letnia córka Elżbieta (Lusia), o morderstwo została posądzona opiekunka, gospodyni i kochanka Henryka Zaremby Rita Gorgonowa. Dzięki mediom sprawa stała się głośna, skupiła na rodzinie Zarembów uwagę całego kraju. Sąd w Krakowie uznał Gorgonową za winną i osadził w więzieniu, z którego wyszła po wybuchu II wojny światowej. Początkowo Henryk Zaremba był podejrzewany o utrudnianie śledztwa i zacieranie śladów, był więziony przez pięć tygodni w więzieniu „Brygidki”, nie mógł uczestniczyć w pogrzebie córki. Po zakończeniu procesu przeszedł załamanie nerwowe, przedsiębiorstwo budowlane „Henryk Zaremba i S-ka” upadło.

W 1935 przeprowadził się do Warszawy, bez sukcesu próbował prowadzić działalność budowlaną. Na początku 1939 zginął pod lawiną syn Henryka Zaremby Stanisław. Architekt zmarł w Warszawie w 1954 i został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A34, rząd 7, miejsce 1).^[8]

Dorobek architektoniczny

Projekty zrealizowane

• Lodowisko kryte „Skating-Ring” na ulicy Zielonej 59 we Lwowie, współautor Julian Pinkerfeld. Budynek powstał ze zbrojonego betonu, jego szklany sufit ozdobiony był witrażami Witolda Rzegocińskiego. Na ścianach znajdowały się panneau Leonarda Winterowskiego i płaskorzeźby Zygmunta Kurczyńskiego /1910/;
• Kamienica Zygmunta Hutvalda przy ulicy Szota Rustawelego 36 (Jabłonowskich) we Lwowie /1911/;
• Kamienica przy ulicy Jozafata Kocyłowskiego 15 (Józefa Torosiewicza) we Lwowie, współautor Julian Pinkerfeld, rzeźby na elewacji dłuta Tadeusza Błotnickiego /1911/;
• Dom Robotniczy w Przemyślu, wnętrze sali teatralnej zdobią rzeźby Zygmunta Kurczyńskiego /1912/;
• Konkursowy projekt hali targowej w Jarosławiu, współautor Rudolf Macura /1912/;
• Kamienica przy ulicy Jarosława Stećki 4 (Senatorska, od 1938 Ignacego Jana Paderewskiego) we Lwowie, rzeźby na elewacji dłuta Zygmunta Kurczyńskiego /1912/;
• Szkoła im. Teofila Lenartowicza przy ulicy Weteranów 11 /1913/;
• Zespół kamienic przy ulicy Jurija Muszaka 48-50-52 (gen. Józefa Dwernickiego) we Lwowie, współautor Marcin Chrzanowski, rzeźby na elewacji dłuta Władysława Jarockiego /1913/;
• Zabudowa fabryki maszyn rolniczych przy ulicy Gródeckiej 64 we Lwowie /1919–1922/;
• Wnętrze Apteki Mariackiej dr. Stefana Stenzla w stylu zmodernizowanego neoempire i neobiedermeier, plac Adama Mickiewicza 8 (Plac Mariacki) we Lwowie, rzeźby dłuta Piotra Wójtowicza /1922/;
• Ołtarze boczne i ławki w domu rekolekcyjnym Jezuitów we Lwowie /1923/;
• Drewniany kościół pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy na Lewandówce we Lwowie /1921–1923, zburzony w 1960/;
• Kierownictwo przebudowy dworca kolejowego we Lwowie, fasady i wnętrze zostało ozdobione rzeźbami Piotra Wójtowicza /1920–1923/;
• Pawilony Banku Przemysłowego na Targach Wschodnich, dekoracja rzeźbiarska Zygmunta Kurczyńskiego /1924/;
• Ołtarz kościoła w Jedliczu, rzeźby dłuta Piotra Wójtowicza /1924–1925/;
• Hostel „Dom emigranta” przy ulicy Jewhena Konowalca 12 (29 listopada)/Rusowych 4 (Wiśniowieckich) we Lwowie /1930/;
• Kierownictwo budowy „Domu kolejarzy” projektu Romualda Millera przy ulicy Jurija Fedkowycza 54/56 (Wojciecha Kętrzyńskiego) /1929–1937/;
• Kaplica w Krechowie /1930–1939/ nieukończona;
• Wieża kościoła w Rymanowie;
• Willa „Nemo” w Krynicy–Zdroju.

Projekty niezrealizowane

• I nagroda w konkursie na projekt hotelu Krakowskiego z funduszu Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie pracowników sektora publicznego, Plac Soborny 7 (Plac Bernardyński) przy ulicy Piekarskiej we Lwowie, współautor Rudolf Macura /1911/. Ostatecznie realizowano w latach 1913–1914 projekt Michała Łużeckiego, który wzorował się na założeniach Henryka Zaremby;
• Osiedle Funduszu Kwaterunku Wojskowego w rejonie ulicy Szota Rustawelego (Jabłonowskich) i Iwana Franki (Pańska, od 1929 marsz. Józefa Piłsudskiego) we Lwowie;
• II nagroda w konkursie na przebudowę Teatru Skarbkowskiego, współautor Rudolf Macura /1911/.

Przypisy

Bibliografia

• Jurij Biriulow: Rzeźba lwowska. Warszawa: Wyd. Neriton, 2007 s. 204. ISBN 978-83-7543-009-7.
• Kościoły i klasztory Lwowa z wieków XIX i XX. Kraków: Wyd. Międzynarodowe Centrum Kultury, 2004, s. 209, 211—212. ISBN 83-85739-17-9.
• Бірюльов Ю. О. Заремба Генрик. W: Енциклопедія Львова за редакцією А. Козицького та І. Підкови. Т. 2. Львів: Літопис, 2007, c. 403. ISBN 978-966-7007-69-0. (ukr.)
• Бірюльов Ю. О. Заремба Генрик. W: Енциклопедія сучасної України. К: Національна академія наук України, Наукове товариство імені Шевченка, 2010. Т. 10. С. 316-317. ISBN 978-966-02-5721-4. (ukr.)

Linki zewnętrzne

• Володимир Тимофієнко „Зодчі України кінця XVIII – початку XX століть. Біографічний довідник”
• Edmund Żurek „Sprawa pięknej Rity” e-reporter. e-reporter.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-13)].
• Stanisław S. Nicieja „Sprawa Gorgonowej. Najgłośniejsze morderstwo II Rzeczpospolitej” NTO 2 stycznia 2010