Henryk Zygalski

Henryk Zygalski

Data i miejsce urodzenia	15 lipca 1908 Poznań, Królestwo Prus, Cesarstwo Niemieckie
Data i miejsce śmierci	30 sierpnia 1978 Liss, Wielka Brytania
Zawód, zajęcie	matematyk
Odznaczenia

Płachta Zygalskiego

Galeria

Tablica upamiętniająca złamanie kodu Enigmy przez Mariana Rejewskiego, Henryka Zygalskiego i Jerzego Różyckiego na pl. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Warszawie

Pomnik trzech kryptologów w Poznaniu, przed zamkiem Cesarskim

Ekspozycja płacht Zygalskiego w brytyjskim muzeum w Bletchley Park

Głaz w Lesie Kabackim upamiętniający trzech matematyków, którzy złamali szyfr Enigmy

Henryk Zygalski (ur. 15 lipca 1908 w Poznaniu, zm. 30 sierpnia 1978 w Liss) – polski matematyk i kryptolog, wynalazca koncepcji płacht Zygalskiego, dzięki którym on oraz Marian Rejewski i Jerzy Różycki złamali kod niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma.

Życiorys

Był wychowankiem Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu^[1] i Uniwersytetu Poznańskiego. Po studiach był pracownikiem Uniwersytetu Poznańskiego oraz radiokontrwywiadu wojskowego (Biuro Szyfrów nr 4).

W styczniu 1933, wraz z poznańskimi matematykami Marianem Rejewskim i Jerzym Różyckim, złamał kod niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma, co pozwoliło na zbudowanie jej działającej kopii. Było to możliwe dzięki jego koncepcji tak zwanych płacht Zygalskiego, bardzo pracochłonnych w wykonaniu perforowanych papierowych arkuszy pomagających w ustaleniu kolejności wirników kodujących.

Po wojnie pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii, gdzie wykładał statystykę matematyczną na Uniwersytecie Surrey. W roku 1977 otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Polskiego na Obczyźnie^[2][3].

Po śmierci został skremowany, a jego prochy rozsypano w Ogrodzie Pamięci przy krematorium w Chichesterze. We wrześniu 2018 r. na cmentarzu w Chichesterze postawiono pomnik z napisem „Syn narodu polskiego, poddany brytyjski. Matematyk, kryptolog, złamał szyfry niemieckiej Enigmy w 1933 r., twórca Płacht Zygalskiego”^[4].

Order i upamiętnienie

Postanowieniem prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego z 21 lutego 2000 został „w uznaniu wybitnych zasług dla Rzeczypospolitej Polskiej”, wraz z Jerzym Różyckim i Marianem Rejewskim, pośmiertnie odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski^[5].

Poczta Polska wprowadziła w 2009 do obiegu cztery znaczki. Na znaczku o nominale 1,95 zł przedstawiono podobiznę Henryka Zygalskiego w otoczeniu pozostałych dwóch kryptologów^[6].

W Poznaniu pamiątki po Henryku Zygalskim można oglądać w Wielkopolskim Muzeum Wojskowym na Starym Rynku, a przed Zamkiem Cesarskim w 2008 roku postawiono pomnik kryptologów. 25 września 2021 roku w Poznaniu zostało otwarte interaktywne "Centrum Szyfrów Enigma". Multimedialna ekspozycja centrum poświęcona jest historii maszyny szyfrującej Enigma i trzem polskim kryptologom: Marianowi Rejewskiemu, Henrykowi Zygalskiemu i Jerzemu Różyckiemu^[7].

W 1999 przy ul. Leśnej w Lesie Kabackim w Warszawie, przed wjazdem na teren kompleksu Centrum Operacji Powietrznych – Dowództwa Komponentu Powietrznego, w którym przed II wojną światową mieścił się Referat Niemiecki Biura Szyfrów, odsłonięto kamień z tablicą upamiętniającą pracujących tam Henryka Zygalskiego, Jerzego Różyckiego i Mariana Rejewskiego^[8].

6 września 2019 roku w kościele Świętych Piotra i Pawła w Krakowie odbyła się uroczystość upamiętnienia polskich kryptologów – Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego. W podziemiach kościoła, w Krypcie Panteonu Narodowego, złożono w sarkofagu urny z ziemią z miejsc związanych ze śmiercią lub pochówkiem polskich kryptologów, czyli z okolic grobu na warszawskich Powązkach, z dna Morza Śródziemnego i z Chichester^[9].

Przypisy

Bibliografia

• Rejewski Marian, An Application of the Theory of Permutations in Breaking the Enigma Cipher, [w:] „Applicationes Mathematicae”, 1980, nr 16(4), s. 543–559.
• Welchman Gordon, „From Polish Bomba to British Bombe: the Birth of Ultra”, Intelligence and National Security, 1986.
• Misiuk Andrzej, Służby Specjalne II Rzeczypospolitej (Kulisy wywiadu i kontrwywiadu), „Bellona”, Warszawa 1998.
• Kozaczuk Władysław, Bitwa o Tajemnice: Służby wywiadowcze Polski i Niemiec 1918-1939, Książka i Wiedza Warszawa, Wyd. 1 – 1967, Wyd. 2 – 1999.
• Ćwięk Henryk, Przeciw Abwehrze (Kulisy wywiadu i kontrwywiadu), „Bellona”, Warszawa 2001.
• Pepłoński Andrzej, Kontrwywiad II Rzeczypospolitej (Kulisy wywiadu i kontrwywiadu), „Bellona”, Warszawa 2002.
• Kozaczuk Władysław, Straszak Jerzy, Enigma; How the Poles Broke the Nazi Code, New York 2004 wyd. Hyppocrene Books ISBN 0-7818-0941-X.
• Słownik biograficzny techników polskich, tom 16, Federacja Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych, Warszawa 2005.

Linki zewnętrzne

• Dokumentacja Enigmy – liczne oryginalne komentarze analityczne i wspomnienia niepublikowane Mariana Rejewskiego.
• John J. O'Connor; Edmund F. Robertson: Henryk Zygalski w MacTutor History of Mathematics archive (ang.) [dostęp 2021-10-27].