Herajon w Olimpii
| ||
 Ruiny herajonu w Olimpii (kolumny zrekonstruowane), 2011 | ||
| Państwo |  Grecja | |
| Miejscowość | Olimpia | |
| Typ budynku | świątynia | |
| Styl architektoniczny | archaiczny | |
| Architekt | nieznany | |
| Ukończenie budowy | ok. 600 p.n.e. | |
Położenie na mapie Grecji  (c) Lencer, CC BY-SA 3.0 | ||
 37°38′20″N 21°37′48″E/37,638889 21,630000 | ||
Herajon, także: świątynia Hery[1] – starożytna świątynia Hery w Olimpii z ok. 600 p.n.e., współcześnie część stanowiska archeologicznego w Olimpii, które w 1989 roku zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Historia
Herajon olimpijski został wzniesiony jako pierwsza świątynia na terenie starożytnej Olimpii[2]. Znajdował się u stóp południowego zbocza wzgórza Kronos[2], na północ od świątyni Zeusa i na wschód od świątyni Filipa II Macedońskiego[3].
Świątynia została ufundowana przez mieszkańców starożytnego miasta Skillous w Elidzie[4]. Początkowo czczono tu Zeusa[5].
Według greckiego geografa Pauzaniasza (100/110–180 n.e.) świątynię wzniesiono osiem lat, po tym, jak Oksylos wstąpił na tron Elidy ok. 1096 p.n.e., jednak badania archeologiczne dowiodły, że budowa miała miejsce znacznie później[4]. Według niektórych badaczy herajon powstał ok. 650 p.n.e., w formie niewielkiej świątyni doryckiej z jedną cellą i pronaosem, do których dobudowano później (ok. 600 p.n.e.) opistodomos i kolumnadę[4]. Współcześnie przyjmuje się, że cała świątynia została zbudowana ok. 600 p.n.e.[4]
Gmach był wielokrotnie przebudowywany, a Rzymianie urządzili w nim rodzaj skarbca, gdzie przechowywano m.in. rzeźbę Hermesa z małym Dionizosem[4].
Do XXI w. zachowała się podstawa świątyni z masywnymi ortostatami oraz dolne części kolumn[4]. Ruiny herajonu to współcześnie część stanowiska archeologicznego w Olimpii, które w 1989 roku zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO[6].
Architektura
Architekt herajonu nie jest znany[2]. Świątynia to gmach dorycki z okresu archaicznego, o wymiarach 19 m × 50 m[2], orientowany na osi wschód-zachód[4], z wejściem od wschodu tak, by promienie wschodzącego słońca oświetlały posąg Hery w środku[2]. Wzniesiony z wapienia (fundamenty i podstawa)[a], cegieł glinianych (partie środkowe) i drewna (partie górne i dach), o dachu krytym dachówką terakotową[2]. Belkowanie było drewniane[4]. Na środku frontonów znajdowały się terakotowe akroteriony w formie dysków w jaskrawych kolorach[2][5].
Świątynia miała trzy pomieszczenia: pronaos, cellę i opistodomos, przy czym pronaos i opistodomos były zamknięte antami[4]. Do celli wchodziło się z pronaosu przez podwójne drzwi o szerokości 2,9 m. Cella była przedzielona wzdłuż przez dwa rzędy kolumn doryckich, z których co druga kolumna była częścią ściany działowej – cztery ściany wyznaczały pięć niszy po każdej stronie[5]. Na końcu celli stały statuy Zeusa i Hery: bogini siedziała na tronie, a Zeus stał obok niej[4]. Znaleziona podczas prac archeologicznych głowa posągu Hery przypisywana jest do tego posągu[4]. Przed statuami bóstw Szesnaście Kobiet – organizatorek herajów – składało co cztery lata nowo utkany peplos w darze dla bogini[4].
W świątyni przechowywano dysk Ifitosa, na którym wyryto tekst „świętego pokoju” ogłaszanego na okres organizacji igrzysk w Olimpii[4]. W opistodomosie znajdowały się skrzynia Kypselosa – bogato zdobiona złotem i kością słoniową, dekorowana scenami mitologicznymi oraz stół Kolotesa, na którym wykładano wieńce oliwne dla zwycięzców igrzysk[4]. W ruinach celli znaleziono posąg rzeźbę Hermesa z małym Dionizosem dłuta Praksytelesa[7].
Naos otaczały początkowo drewniane kolumny, wysokie na 5,21 m[5] – po sześć z przodu i z tyłu, i szesnaście po bokach[2]. Kolumny drewniane wymieniano stopniowo na kolumny kamienne, przy czym każda z nich odpowiadała stylistycznie epoce, w której dokonywano wymiany[2][4] – kolumny różniły się przede wszystkim kapitelami[5]. Kolumny bardzo dobrze ilustrują rozwój porządku doryckiego od czasów archaicznych do czasów rzymskich[5]. Kolumny miały płaskie wgłębienia, w których umieszczano malowane portrety zwyciężczyń herajów – zawodów atletycznych dla kobiet rozgrywanych w Olimpii[4]. Kiedy Pauzaniasz zwiedzał Olimpię w II w. n.e., stała jeszcze jedna dębowa kolumna w opistodomosie[4].
Ołtarz Hery
Przed wejściem do świątyni znajdował się ołtarz Hery[5]. Tutaj od 1936 roku zapalany jest płomień olimpijski, który przenoszony jest przez kapłanki na stadion i przekazywany pierwszemu sportowcowi, który niesie płomień w sztafecie do miejsca organizacji igrzysk olimpijskich[5].
Uwagi
- ↑ Vikatou (2006) podaje, że niższe partie świątyni i nowe kolumny zbudowano ze zlepieńców[5].
Przypisy
- ↑ Polskie egzonimy wprowadzone na 108. posiedzeniu KSNG.
- ↑ a b c d e f g h i Janina K. Darling: Architecture of Greece. Greenwood Publishing Group, 2004, s. 195. ISBN 978-0-313-32152-8. [dostęp 2017-01-11]. (ang.)
- ↑ Perseus Digital Library Project: Olympia, Temple of Hera (Building) (ang.). [dostęp 2017-01-11].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Olympia Vickatou: Temple of Ηera at Olympia (ang.). W: Ministry of Culture and Sports of Greece: Odysseus Portal [on-line]. [dostęp 2017-01-08].
- ↑ a b c d e f g h i Olympia Vikatou: Olympia: The Archeological Site and the Museums. Ekdotike Athenon S.A., 2006, s. 20–23. ISBN 978-960-213-418-4. (ang.)
- ↑ UNESCO: Archaeological Site of Olympia (ang.). [dostęp 2017-01-08].
- ↑ Herajon. W: Red. Zdzisław Piszczek: Mała encyklopedia kultury antycznej. Warszawa: PWN, 1990, s. 310. ISBN 83-01-03529-3.
Media użyte na tej stronie
(c) Lencer, CC BY-SA 3.0
Location map of Greece
Equirectangular projection, N/S stretching 120 %. Geographic limits of the map:
- N: 42.0° N
- S: 34.6° N
- W: 19.1° E
- E: 29.9° E
Autor: troy mckaskle from SF Bay Area, Licencja: CC BY-SA 2.0
Museum at Olympia, Greece
Autor: Micettonero, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ancient Olympia. Front: Altar of Hera. Background: Nymphaeum of Herodes Atticus.
Plan of the Temple of Hera. A. Peristyle; B. Pronaos; C. Naos; D. Ophisthodomus; E. Base of Statue of Hermes.