Heraklides z Pontu

Heraklides z Pontu (stgr. Ἡρακλείδης ὁ Ποντικός, IV w. p.n.e.) – grecki filozof akademicki i astronom, pochodzący z Heraklei Pontyjskiej. Kierował Akademią podczas podróży Platona na Sycylię.

Heraklides starał się o stanowisko scholarchy Akademii po śmierci Speuzypa – następcy i siostrzeńca Platona. Przegrał jednak (kilkoma głosami) z Ksenokratesem. Rozgoryczony opuścił Akademię i powrócił do Pontu.

Heraklides jest uważany za poprzednika teorii heliocentrycznej. Uważał, że Ziemia obraca się wokół własnej osi[1] (z zachodu na wschód). Pogląd ten nie był jednak podbudowany teoretycznie czy empirycznie i miał wyłącznie oparcie intuicyjne.

Symplicjusz z Cylicji w komentarzu do dzieła O niebie Arystotelesa mówi o Heraklidesie:

myślał on, że można obronić zjawiska, zakładając, iż Ziemia znajduje się pośrodku i obraca się, niebiosa zaś pozostają nieruchome.

Pogląd ten mógł być wzorowany na fragmencie z Timajosa:

Ziemię zaś, karmicielkę naszą, osadzoną na osi, przeciągniętej przez cały wszechświat urządził tak, że ona strzeże i wykonywa noc i dzień[2].

Wcześniej pogląd o ruchu Ziemi wokół ogniska Wszechświata (stgr. παντὸς ἑστίαν) głosił Filolaos z Tarentu, Ziemia miała być stale zwrócona do ogniska jedną stroną (podobnie jak Księżyc do Ziemi), w tym modelu zatem musiała także obracać się dokoła własnej osi.

Chalcydiusz w komentarzu do Timajosa podaje: Heraklides pokazał, że Wenus jest czasami wyżej, czasem niżej niż Słońce. Prawdopodobnie oznaczało to, iż Wenus (i zapewne Merkury) w modelu Heraklidesa krążyły wokół Słońca, krążącego wokół Ziemi[1]. Podobny model, w którym planety obiegają Słońce krążące wokół Ziemi, 2 tysiące lat później ogłosił Tycho Brahe.

Diogenes Laertios w 5 księdze Żywotów i poglądów słynnych filozofów wylicza długą listę dzieł Heraklidesa.

Zobacz też

Przypisy

  1. a b Heraklides z Pontu, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-10-02].
  2. Timaios 40 b/c tłum. Władysław Witwicki, (tekst gr., przekład ang.). Użyte tam słowo ἴλλεσθαι tłumaczone jest jako obrót (np. Plato's Doctrine Respecting the Rotation of the Earth and Aristotle's Comment).

Bibliografia

  • Giovanni Reale: Historia filozofii starożytnej. T. 3. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2004, s. 111-114. ISBN 83-7363-194-1.
  • Willy Ley, W niebo wpatrzeni, Ewa Kolińska (tłum.), Bolesław Orłowski (tłum.), Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1984, s. 49 - 51, ISBN 83-06-00983-5, OCLC 830239551.

Linki zewnętrzne