Herb Kaszub

Herb Kaszub

Herb Kaszub według Kaszëbsczi Jednotë – na złotym polu, czarny gryf z czerwonym językiem, ze złotym orężem i koroną.
Warianty
Herb województwa pomorskiego – czasami utożsamiany z herbem Kaszub. Na złotym polu, czarny gryf z czerwonym językiem, z czarnym orężem i bez korony.
Często spotykana odmiana herbu – Na złotym polu, czarny gryf z czarnym językiem, z czarnym orężem i koroną.
Wariacja herbu - na złotym polu, czarny gryf z czerwonym językiem, z czerwonym orężem i bez korony.
Informacje
W oryginale	Herb Kaszub
Wprowadzono	Wersja Kaszëbsczi Jednotë - 7 września 2011
Tarcza	Różna, zazwyczaj hiszpańska

Herb Kaszub (kaszub. Pòznaka Kaszëb, Pòznaka Kaszëbskô) – herb zawierający kaszubskie godło, czyli czarnego gryfa w koronie. Oficjalnie nie ma żadnej uchwały, która określałaby szczegółowy opis kaszubskiego herbu i godła. Tylko Kaszëbskô Jednota w swej Deklaracji ideowej, uchwalonej w dniu 7 września 2011 r., stwierdza, że Naszym godłem narodowym jest czarny gryf w koronie, dalej zaś określa herb – na złotym polu, zwrócony w prawo (heraldyczne) czarny gryf w koronie. Pomimo pewnych różnic w przedstawianiu gryfa (dotyczą one choćby koloru języka czy szponów), w ruchu kaszubskim powszechnie przyjął się gryf czarny w koronie^[1].

Opis herbu

Powszechnie przyjmuje się, że herbem Kaszub jest na złotym polu, czarny gryf. Kolor oręża i korony jest jednak różny w zależności od wersji^[1]. Kaszëbskô Jednota przedstawia herb Kaszub jako czarnego gryfa, zwróconego w prawo (w heraldyce prawa strona jest lewą stroną (a lewa prawą) gdy patrzymy od przodu na tarczę herbową), ze złotym orężem, czerwonym językiem i złotą koroną, na złotym tle^[1]. Istnieją również wariacje z czarnym orężem i czarną koroną^[2], a także z czerwonym orężem i bez korony^[3]. Najczęściej jednak zachowany jest na złotym polu, czarny koronowany gryf.

Historia herbu

Herb Księstwa Pomorskiego

Haft

Gryf pojawił się na Kaszubach już pod koniec XII wieku, jak świadczą o tym pieczęcie władców księstwa pomorskiego (łac. Ducatus Pomeraniae), którzy od połowy następnego stulecia posługiwali się tytułem kaszubskim (dux Cassubiae/dux Cassuborum). Od gryfa pochodzi nazwa dynastii panującej (do XVII w.) na obszarze tego państwa – Gryfitów^[1].

Być może pewną rolę w recepcji herbu mogły odegrać wyprawy krzyżowe, w których brali udział władcy zachodniopomorscy. Prawdopodobnie za pośrednictwem tychże książąt (lub meklemburskich) wizerunek gryfa trafił na Pomorze Gdańskie, gdzie jednak przez jego książąt był wykorzystywany sporadycznie – w zasadzie używał go tylko Sambor II. Istnieją przypuszczenia, że gryf widniał także na pieczęciach książąt gdańskich Sobiesława II i Świętopełka Wielkiego, jednakże hipotezy te są odrzucane przez większość historyków^[1].

W przypadku Pomorza jednak w większości używano czerwono–srebrnej (czerwono–białej) wersji herbu. Historyczny gryf województwa pomorskiego z roku 1466 będący symbolem dzisiejszego Pomorza Gdańskiego to czerwony gryf na srebrnej tarczy. Jest on odwzorowaniem gryfa szczecińskiego (czerwonego gryfa na niebieskim tle) – pierwszej tarczy pomorskiej w herbie wielkim księstwa pomorskiego^[3]. W okresie II Rzeczypospolitej herb województwa pomorskiego przedstawiał czerwonego gryfa na srebrnym tle z koroną^[4]. Podobizna czarnego gryfa na złotym polu została zaczerpnięta przez działaczy kaszubskich od zachodniopomorskich książąt wołogoskich, którzy się nim pieczętowali^[5].

Czarno-złoty herb był też symbolem historycznego Księstwa Kaszubskiego^[1], wchodzącego w skład większego Księstwa Pomorskiego. W dziewięciopolowym herbie wielkim Księstwa Pomorskiego herb ten występuje w pierwszym rzędzie na górze, pierwszy od lewej^[6][7].

XVI-wieczny fresk z wizerunkiem gryfa, który znajduje się w prezbiterium archikatedry oliwskiej został pierwowzorem aktualnego herbu województwa pomorskiego, który jest czasem utożsamiany z herbem Kaszub.

Zasadniczo władcy Pomorza Zachodniego posługiwali się jednak gryfem bez korony. Aleksander Majkowski widział jednak ukoronowane gryfy w Gryfii (Greifswald w Niemczech), w której studiował oraz w katedrze oliwskiej. Być może ten fakt miał wpływ na dodanie korony kaszubskiemu gryfowi. Wizerunek gryfa z koroną przyjął się w tradycji kaszubskiej, a szczególną rolę w jego rozpowszechnieniu odegrały czasopisma. Jego wizerunek widniał bowiem w winietach – obok wspomnianego „Gryfa” – takich czasopism jak choćby „Zrzesz Kaszëbskô”, „Kaszëbë”, „Pomerania”, „Tatczëzna”, „Òdroda” („Kaszëbskô Òdroda”).

W propagowaniu gryfa jako godła Kaszub i Kaszubów dużą rolę odegrała literatura – na przykład „Żëcé i przigòdë Remùsa” A. Majkowskiego, czy też liczne utwory poetyckie, takie jak wiersze Jana Trepczyka, Aleksandra Labudy, czy Jana Rompskiego, który w wierszu Wiész të… pisał:

To nasz znak – ten czôrny juńc;

Jesz Kaszëbów nie je kùńc!

Òn to straszny juńc i lew,

Òn z Mòrlawë dobéł krew!

Hej, të Grifie w blónë lec,

Chcemë cebie w sercach miec!

Dużą rolę w propagowaniu tego herbu odegrał haft Franciszki Majkowskiej – działaczki kaszubska i twórczyni wejherowskiej szkoły haftu kaszubskiego, siostry Aleksandra Majkowskiego^[1].

Zobacz też

• Wyka kaszubska

Bibliografia

• Bolduan T., Gryf. Godło Pomorza, Gdańsk 1971.
• Brzustowicz G., Heraldyka książąt zachodniopomorskich (XIII-XVII wiek), „Przegląd Zachodniopomorski”. T. 6(1991), z. 2.
• Rusakiewicz A., Najdawniejsze godła książąt wschodniopomorskich: lilia i gryf, [w:] Gdańskie Studia z Dziejów Średniowiecza, nr 9: Biskupi, lennicy, żeglarze, Gdańsk 2003.

Przypisy