Herb Norymbergi

Miasto Norymberga używa dwóch różnych herbów, wielkiego i małego.

Stosowanie, w zależności od okazji, różnych wersji herbu, zwykle wielkiego, średniego i małego, różniących się zazwyczaj zastosowaniem elementów zewnętrznych herbu jest bardzo często spotykane, zwłaszcza w heraldyce miejskiej, terytorialnej i państwowej. Ewenementem w przypadku herbu Norymbergi jest przyjęcie całkiem różnych herbów jako herbu wielkiego i małego. Genezy używania dwóch herbów szukać należy prawdopodobnie w wizerunkach na dawnych pieczęciach miasta, odmiennych na awersie i na contrasigillum^[1]

Herb wielki Norymbergi

Herb wielki

Opis herbu: W błękitnym polu złoty orzeł z ukoronowaną królewską głową barwy naturalnej.

Wielka pieczęć Norymbergi (awers)

Herb wywodzi się od wizerunku z wielkiej pieczęci Norymbergi, wzmiankowanej w 1240. Najstarsze odciski pieczęci znane są od 1254. Pieczęć wewnątrz napisu w otoku SIGILLVM VNIVERSITATIS CIVIVM DE NURENBERCH przedstawiała orła z głową królewską, jako symbol Rzeszy. Następna pieczęć wielka miasta pochodzi z 1368 i była stosowana do upadku Świętego Cesarstwa w 1806.

Od XV wieku zaczęły się pojawiać wizerunki i opisy herbu Norymbergi z głową kobiecą, często z popiersiem, zamiast głowy króla. Tak zmienione godło kojarzone było często z harpią i określane jako Jungfrauenadler (niem. Panieński orzeł).

(c) Classical Numismatic Group, Inc. http://www.cngcoins.com, CC-BY-SA-3.0

Talar norymberski Ferdynanda II z 1623 z oboma herbami Norymbergi i herbem cesarstwa

Norymberski humanista Konrad Celtis (1459-1508) żartobliwie krytykował tę feminizację godła herbowego, jako symbol pantoflarstwa norymberczyków. Bardziej racjonalne wyjaśnienia próbowano znaleźć w Pannie, znaku Zodiaku Norymbergi, lub symbolice dziewictwa, jako że miasto nigdy nie zostało zdobyte.

W 1936 przywrócono godło z ukoronowaną głową, w barwach herbu z 1484, orzeł złoty, głowa męska barwy naturalnej ze złotymi włosami i takąż koroną, i w tej wersji herb wielki Norymbergi jest używany, jako dostojniejszy, przy szczególnych okazjach i na wielkiej pieczęci miasta do dziś.

Herb mały Norymbergi

Herb Hohenzollernów jako burgrabiów Norymbergi

Herb mały

Opis herbu: W tarczy dwudzielnej w słup, w polu pierwszy złotym pół czarnego dwugłowego orła, z czerwonym językiem i z uzbrojeniem złotym^[2], drugie pięciokrotnie dzielone w prawy skos przemiennie srebrny i czerwony.

Herb wywodzony bywa z wizerunku tarczy z trzema pasami odbijanego jako contrasigillum pieczęci wielkiej w latach 1256 – 1286. W latach 1346 – 1349 contrasigillum przedstawiało ukoronowaną literę "N". Od 1260 stosowany jest herb miasta przedstawiający pięciokrotnie prawoskośnie dzieloną tarczę, przemiennie czerwoną i srebrną. Uważa się to za nawiązanie do przemiennie srebrnej i czerwonej bordiury w herbie Burgrabiów Norymbergi, używanej od 1240, a także nawiązanie do ogólnych barw cesarstwa i Frankonii.

Od 1350 stosowany jest herb dwudzielny, z połową cesarskiego orła, z lewej pięciokrotnie prawoskośnie dzielony. Rok później stosowano z lewej sześciokrotny podział, i z biegiem lat liczba podziałów (od 4 do 6) jak i kolejność kolorów bywały wielokrotnie zmieniane. Herb mały jest stosowany od 1513 na pieczęciach władz miasta i urzędników miejskich. Ponownie został zatwierdzony, jako herb mały, wraz z herbem wielkim w 1936, potwierdzony w 1961 i jest używany obecnie.

Z herbu małego wywodzi się flaga miejska Norymbergi, dwa poziome pasy równej szerokości, czerwony u góry, biały u dołu.

Herby Norymbergi w heraldyce powiatu

Nawiązanie do herbu małego Norymbergi występuje (najczęściej przez zastosowanie prawośkośnych srebrnych i czerwonych pasów) w herbie powiatu Norymbergi (niem. Landkreis Nürnberger Land i w herbach kilku miast tego powiatu (Alfeld (Bawaria), Henfenfeld, Neunkirchen am Sand, Offenhausen, Ottensoos, Reichenschwand, Simmelsdorf, Vorra. Pełny herb mały występuje na małych tarczach w herbach miast Altdorf bei Nürnberg, Engelthal, Lauf an der Pegnitz, i w tarczy trójdzielnej w herbie Velden.

Herb wielki Norymbergi znalazł się jedynie w górnym polu dwudzielnego herbu miasta Leinburg.

Elementy herbu małego lub cały herb w małych tarczach lub herbach złożonych występują oczywiście w wielu herbach korporacyjnych związanych z miastem. Herb w tarczy sercowej jest umieszczony w herbie korporacji norymberskiej studenckiej Cimbria, założonej w 1913^[3], w drugim polu tarczy trójdzielnej herbu korporacji Teutonia (założona w 1920)^[4] a nawiązanie do herbu małego (skosy) w drugim polu, i wielkiego (Jungfrauenadler) w polu czwartym występuje w herbie klubu szermierczego Schwertbund Nurmberg^[5].

Herby dzielnic Norymbergi

Niektóre z przyłączanych do rozrastającej się Norymbergi z biegiem lat miejscowości zachowało swoje własne herby, używane obecne jako herby dzielnic. Własne herby zachowały Boxdorf, Brunn, Fischbach bei Nürnberg, Großgründlach, Katzwang, Kornburg.

• 

  herb dzielnicy Katzwang

• 

  herb dzielnicy Fischbach

• 

  herb dzielnicy Kornburg

Przypisy

Widok Norymbergi z przełomu XVI i XVII w., z herbami miasta i cesarstwa

Literatura

• Gert Oswald: Lexikon der Heraldik, Bibliographisches Institut, Leipzig, 1984, ISBN 3-411-02149-7
• Michael Diefenbacher, Rudolf Endres: Stadtlexikon Nürnberg, Nürnberg, W. Tümmels Verlag, 2000, ISBN 3-921590-69-8