Herb Piastów dolnośląskich
Herb Piastów dolnośląskich – herb dynastii Piastów, rządzących księstwami Dolnego Śląska. Stanowiła go tarcza herbowa o złotym polu z czarnym orłem ze srebrną przepaską sierpową biegnącą przez skrzydła i pierś orła, która była zwieńczona krzyżem[1].
Herb ten z czasem stał się godłem całego Dolnego Śląska[1]. Symbolizuje Śląsk w herbach wielu jednostek administracyjnych, a także miast i gmin.
Orzeł nie był ukoronowany, jednakże w późniejszych stylizacjach herbów związanych z regionem dodawano na głowie złotą koronę.
Historia
Po raz pierwszy herb został umieszczony na pieczęci pieszej Henryka II Pobożnego, której używał w latach 1224–1240. Na otoku pieczęci znajdował się napis w tłumaczeniu: Pieczęć Henryka, syna księcia Śląska. Pieczęci tej używał za życia ojca (do 1238), a także po jego śmierci gdy odziedziczył księstwo[1].
Herb ten widniał także na pieczęciach kolejnych książąt Dolnego Śląska[1]:
- książąt wrocławskich: Henryk III Biały, Henryk IV Prawy,
- książąt legnickich: Bolesław II Rogatka, Henryk V Brzuchaty, Bolesław III Rozrzutny,
- książąt głogowskich: Konrad I głogowski, Henryk III,
- książąt świdnickich, jaworskich i ziębickich: Bolko I Surowy, Bernard, Henryk I, Bolko II Mały.
Herb był używany przez większość książąt dolnośląskich w 2. połowie XIV wieku, jednakże niektórzy nie dodawali do sierpowej przepaski krzyża. Miało to miejsce w księstwie oleśnickim i brzeskim. W miarę większego podziału Śląska przyjmowano także inne barwy orła. W księstwie świdnickim w srebrnym polu znajdował się przepołowiony czarno-czerwony orzeł z przepaską, a w księstwie ziębickim czerwono-czarny orzeł z przepaską[2].
Herb księcia brzeskiego Ludwika I, z Herbarza Geldrii (ok. 1370–1395)
Herb w Wernigeroder Wappenbuch (ok. 1475–1500)
Herb księcia żagańskiego Baltazara z Wernigeroder Wappenbuch (ok. 1475–1500)
Herb księstwa śląskiego z mapy Willema i Johanna Blaeu (ok. 1645)
Herb suwerennego księcia śląskiego z herbarza szlachty śląskiej (1847)
Motyw w herbach regionalnych
Godło Piastów dolnośląskich przyjęły do swoich herbów miasta, wsie, gminy, a także powiaty Dolnego Śląska podkreślając swą przynależność do regionu lub związki z panującymi książętami. Herb Piastów dolnośląskich jest jednym z elementów tożsamości regionu Dolnego Śląska. Herb przyjęły władze Królestwa Prus w herbach dużych jednostek administracyjnych jak pruska prowincja Śląsk, prowincja Dolny Śląsk, a także władze Cesarstwa Austriackiego w herbie prowincji Śląsk Austriacki.
W latach międzywojennych herb przyjęto do herbu średniego i wielkiego Czechosłowacji. Także w 1993 r. w herbie Czech umieszczono w jednym polu czarny orzeł ze zgorzelcem i koroną na głowie, symbolizującą Śląsk[3] (w heraldyce czeskiej cz. orel posiada dwie głowy, a cz. orlice jedną[4]). Herb ten znajduje się również w niektórych herbach miast Śląska Czeskiego (m.in. Jabłonkowa).
W 1957 r. przyjęto herb Liechtensteinu, na którym znajduje się ukoronowany orzeł symbolizujący Śląsk[5]. Nawiązuje on do księstwa opawskiego i karniowskiego, których władcą został Karol I Liechtenstein w 1613 i 1623 roku[6].
Konstytucja Saksonii z 1992 r. zezwala równoprawnie z symbolami saskimi korzystać z herbu Dolnego Śląska na terenie śląskiej części kraju związkowego[7]. Stanowi jeden z elementów herbu powiatu Görlitz.
Herb przyjęto do herbów następujących jednostek administracyjnych:
- herb województwa dolnośląskiego (2000)
- herb kraju morawsko-śląskiego
- herb kraju ołomunieckiego (2000).
Herb Śląska Austriackiego autorstwa Hugo Ströhla
Herb w godle pruskiej prowincji Śląsk
Mały herb pruskiej prowincji Śląsk
Herb Liechtensteinu (1957)
Herb Czech (1993)
Herb kraju ołomunieckiego (2000)
Motyw w herbach miejskich
- Przykłady użycia herbu Piastów dolnośląskich w herbach miast:
Herb Lubina
Herb Nowej Soli
Herb Bolesławca
Herb Żagania
Herb Żytawy
Herb Świebodzina
Herb Sulechowa
Herb Złotoryi
Herb Jelcza-Laskowic
Herb Ząbkowic Śląskich
Herb Szprotawy
Herb Krosna Odrzańskiego
Herb Jesionika
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c d Alfred Znamierowski: Insygnia, symbole i herby polskie : kompendium. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 87. ISBN 83-7311-601-X.
- ↑ Alfred Znamierowski: Insygnia, symbole i herby polskie : kompendium. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 88. ISBN 83-7311-601-X.
- ↑ 3/1993 Sb. o státních symbolech České republiky. Ministerstvo vnitra. [dostęp 2011-01-07]. (cz.).
- ↑ Helena Znojemská, Zdeněk Tábor Dražovický: Zvířata. [dostęp 2011-01-07]. (cz.).
- ↑ Flag, coat of arms, symbol – Fürstentum Liechtenstein. Księstwo Liechtenstein. [dostęp 2022-10-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-28)].
- ↑ Herbert Haupt: Liechtenstein, Karl I. von – Historisches Lexikon. 31.12.2011. [dostęp 2022-10-27]. (niem.).
- ↑ Verfassung des Freistaates Sachsen vom 27. Mai 1992. Sächsischer Landtag. [dostęp 2011-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-17)]. (niem.).
Media użyte na tej stronie
Coat of arms of Liechtenstein
Herb Kraju Ołomunieckiego
Henryk IV Probus tomb effigy
Wappen des Herzogtums Schlesien
Herb województwa dolnośląskiego. Uchwalony 23 lipca 2009. Wprowadzony 17 grudnia 2009.
Autor: Glasshouse, Licencja: CC BY-SA 3.0
Coat of Arms of the Prussian Province of Silesia
Herb Kraju Morawsko-Śląskiego
Autor: Glasshouse, using elements of Heralder and Trondivers, Licencja: CC BY-SA 4.0
Shield of the Prussian State of Silesia
Souverainer Herzog von Schliesien – Wappen
Herb Ludwika I księcia brzeskiego w Armorial Gelre
„Wernigeroder (Schaffhausensches) Wappenbuch“; Süddeutschland 4. Viertel 15. Jh.
Bayerische Staatsbibliothek München, Cod.icon. 308 n
Familien- und Landeswappen des hohen Adels im Heiligen Römischen Reich:
Wappen des Herzog von Freistadt und Herzog von Liegnitz, 30v
coat of arms
.png)
Coat of arms of the Duchy of Silesia
taken from a map in the Blaeu Atlas, but it was a rework from Silesia Ducatus (A Martino Helwigio Nißense descriptus), ca. 1561
Herb księcia żagańskiego
