Herb własny

Herb własny – w heraldyce polskiej określenie herbu przysługującego tylko jednemu rodowi czy rodzinie.

Ponieważ w Polsce istniały rody herbowe grupujące często po kilkadziesiąt i kilkaset rodzin współużytkujących ten sam herb, rodziny posługujące się tylko im przysługującym herbem, co było zasadą w heraldyce innych państw, były ewenementem. Herb taki nazywano często nazwiskiem rodziny lub określeniem równoznacznym herbu własnego.

Herbem własnym posługiwała się najczęściej polska szlachta wywodząca się z bojarstwa ruskiego, litewskiego, szlachty niemieckiej (zwłaszcza Śląsk, Prusy i Inflanty) oraz Tatarów. W 1413 r. podczas zawarcia unii w Horodle dokonano adopcji herbowej 47 rodów litewskich do polskich rodów heraldycznych. Większość szlachty Wielkiego Księstwa Litewskiego posługiwała się jednak herbami własnymi (np. Waga Pociejów, Korybut Wiśniowieckich), mającymi czasem swoje nazwy. Częstokroć nazwa herbu była tożsama z nazwiskiem rodziny. Niekiedy na zasadzie podobieństwa graficznego utożsamiano herb obcego pochodzenia z herbem polskim, traktując go ewentualnie jako odmianę herbu polskiego.

Rodziny herbu własnego to także w dużej mierze rodziny pochodzenia obcego, indygenowane w Polsce, niekiedy również rodziny nobilitowane. Większość herbów mieszczańskich to także herby własne, gdyż w przeciwieństwie do herbów szlacheckich nie posiadały zazwyczaj swoich nazw i były używane przez jedną rodzinę.

Niekiedy stosuje się określenie "herb własny" do odmian herbowych i udostojnień wprowadzanych do herbów pojedynczych rodzin rodu herbowego w związku na przykład z nadaniem tytułu arystokratycznego. Zdaniem większości heraldyków jest to określenie błędne, powinno mówić się w takim przypadku o hrabiowskiej odmianie herbu X lub własnej odmianie herbu X.

Przykłady herbów własnych

• Hołownia – Hołowniów-Ostrożeckich
• Radziwiłł – Radziwiłłów
• Potocki – Potockich

Linki zewnętrzne

• Herby własne na Herby szlachty białoruskiej. (pol.)