Hesja
kraj związkowy | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Stolica | |||||
Kod ISO 3166-2 | DE-HE | ||||
Premier | |||||
Powierzchnia | 21 114,92 km² | ||||
Populacja (31 Grudnia 2020) • liczba ludności |
| ||||
• gęstość | 298 os./km² | ||||
Szczegółowy podział administracyjny | |||||
Liczba rejencji | 3 | ||||
Liczba miast na prawach powiatu | 5 | ||||
Liczba powiatów | 21 | ||||
Liczba gmin | 426 | ||||
Liczba przedstawicieli w parlamencie | |||||
Liczba przedstawicieli w Bundesracie | 5 | ||||
Położenie na mapie Niemiec | |||||
Strona internetowa | |||||
Portal Niemcy |
Hesja (niem. Hessen) – kraj związkowy w zachodniej części Niemiec. Stolicą kraju związkowego jest Wiesbaden.
Geografia
Największe miasta (których liczba mieszkańców na dzień 30 VI 2013 przekraczała 50 000):
- Frankfurt nad Menem 693 436
- Wiesbaden 273 117
- Kassel 193 105
- Darmstadt 148 483
- Offenbach am Main 117 898
- Hanau 89 221
- Gießen 76 810
- Marburg 72 170
- Fulda 64 649
- Rüsselsheim am Main 60 507
- Bad Homburg vor der Höhe 52 337
- Wetzlar 50 979
Rzeźba terenu jest zróżnicowana. Tereny górzyste to: Rhön (Wasserkuppe 950,2 m n.p.m.), Taunus (Großer Feldberg 881,5 m), Vogelsberg (Taufstein 773,0 m), Westerwald (Fuchskaute 657,3 m), Knüllgebirge (Eisenberg 635,5 m), Odenwald (Katzenbuckel 626,0 m), Spessart (Geiersberg 585,0 m), poprzedzielane dolinami następujących rzek: Ren, Men, Neckar, Lahn i Wezera. Największe równiny leżą w obszarze regionu Ren-Men i Wetterau.
Podział administracyjny
Powiaty ziemskie (Landkreise)
Rejencja Darmstadt | Rejencja Gießen | Rejencja Kassel |
---|---|---|
|
|
|
Miasta na prawach powiatu (Kreisfreie Städte)
- Darmstadt (DA) (Reg.-Bez. Darmstadt)
- Frankfurt nad Menem (F) (Reg.-Bez. Darmstadt)
- Kassel (KS) (Reg.-Bez. Kassel)
- Offenbach am Main (OF) (Reg.-Bez. Darmstadt)
- Wiesbaden (WI) (Reg.-Bez. Darmstadt)
Polityka
Podstawą polityki kraju związkowego jest Konstytucja Hesji z dnia 1 grudnia 1946. Landtag składający się z 110 deputowanych jest wybierany co pięć lat.
Historia
Obecna Hesja, jako kraj związkowy powstała stosunkowo niedawno, bo pod okupacją amerykańską po II wojnie światowej, ale jej historia zaczęła się w XIII wieku[2]. We wczesnym średniowieczu Hesja była częścią Turyngii. Jako samodzielne państwo powstała w roku 1264 po wojnie o sukcesję w Turyngii, a jej pierwszym władcą (landgrafem) został młodszy syn księcia Brabancji Henryka II, Henryk I Dziecię (Heinrich I das Kind).
Największe znaczenie Hesja miała za panowania jej ostatniego władcy Filipa Wielkodusznego, który przyjął religię protestancką w 1524 roku, a następnie podjął kroki do utworzenia sojuszu obronnego grupującego państwa protestanckie. Wraz z jego śmiercią w roku 1567 Hesja podzielona została między jego czterech synów z pierwszego małżeństwa, na cztery mniejsze państwa[2] – Hesja-Kassel, Hesja-Darmstadt, Hesja-Rheinfels i Hesja-Marburg. Znalazły się one w związku Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Z czasem powstały kolejne państwa heskie: w 1622 Hesja-Homburg, w 1627 Hesja-Rotenburg, w 1760 Hesja-Hanau. Poza państwami heskimi istniały tu także inne kraje, m.in. Elektorat Moguncji, Księstwo Solms-Braunfels, Hrabstwo Hanau (od którego odłączyło się Hanau-Münzenberg), Hrabstwo Isenburg oraz wolne miasta Frankfurt nad Menem, Wetzlar, Gelnhausen, Friedberg.
W następstwie bezdzietności pierwszego z władców Hesji-Rheinfels Filipa Młodszego ziemie tego państwa dostały się starszemu bratu Wilhelmowi IV, landgrafowi Hesji-Kassel. Z kolei gdy w roku 1604 landgraf Hesji-Marburg Ludwik IV zmarł bezpotomnie, w testamencie podzielił terytorium swego państwa na dwie części. Hesja-Kassel dostała Marburg z okolicami, a Hesja-Darmstadt ziemie obejmujące miasta Gießen i Niddę. Warunkiem zmarłego było utrzymanie na jego ziemiach religii luterańskiej (co stanowiło problem dla Hesji-Kassel, gdzie religią panującą był kalwinizm). Gdy obaj panujący spierali się o szczegóły podziału, landgraf Hesji-Kassel Maurycy złamał warunki testamentu, opanował całe terytorium Hesji-Marburg, następnie wcielił do swej monarchii i zaprowadził religię kalwińską. Po długim sporze i związanym z nim zbrojnym konflikcie Maurycy – który miał także wrogów wewnątrz swego państwa – w 1627 roku oddał swą część Hesji-Darmstadt. Jednak Hesja-Kassel nie pogodziła się ze stratą i wkrótce obie strony znów przystąpiły do wojny, zwanej wojną heską i trwającej w latach 1645–1648. Na mocy traktatu pokojowego Hesja-Marburg podzielona została zgodnie z wolą ostatniego jej władcy. Hesja-Kassel wzięła jej część północną, a Hesja-Darmstadt część południową. |
Ostatecznie do roku 1806, czyli do przekształcenia małych państw w Wielkie Księstwo Hesji przetrwały tylko Hesja-Kassel i Hesja-Darmstadt[2]. W XIX wieku w Hesji na dużą skalę zaczął rozwijać się handel[2]. W czasie rewolucji przemysłowej nad brzegami Menu zaczęły powstawać duże koncerny (np. Opel – początkowo firma produkowała maszyny do szycia, później rowery, a w końcu samochody)[2]. Był to też czas, gdy arystokracja próbowała skłócić ze sobą Austrię i Prusy[2]. W roku 1806, po likwidacji Świętego Cesarstwa Rzymskiego, hrabstwo krajowe Hesja-Darmstadt na skutek akcji podjętej przez Napoleona podniesione zostało do rangi Wielkiego Księstwa. W 1867 roku północna część Wielkiego Księstwa (Oberhessen, tzn. Górna Hesja) stała się częścią Związku Północnoniemieckiego (Norddeutscher Bund), podczas gdy druga połowa Wielkiego Księstwa, leżąca na południe od rzeki Men (Starkenburg i Hesja Reńska zwana Rheinhessen) pozostały poza tym związkiem. W 1870 roku Wielkie Księstwo Hesji stało się częścią Cesarstwa Niemieckiego, a pod koniec I wojny światowej przemianowane na Volksstaat Hessen (Ludowa Republika Hesji).
Jeśli chodzi o Hesję-Kassel, to w roku 1806 Wilhelm I za swoje poparcie dla Prus został zdetronizowany przez Napoleona, a miasto Kassel stało się stolicą nowego Królestwa Westfalii rządzonego przez brata Napoleona Hieronima. Po klęsce Napoleona w 1813 roku Hesja-Kassel została odtworzona. Pomimo tego, że Święte Cesarstwo Rzymskie przestało istnieć, Wilhelm I zachował swój świeżo nabyty tytuł kurfürsta, gdyż dawał mu on wyższą rangę w porównaniu z kuzynem, wielkim księciem Hesji-Darmstadt.
W roku 1866 elektor Fryderyk Wilhelm I w wojnie austriacko-pruskiej stanął po stronie Austrii i dlatego po pruskim zwycięstwie jego ziemie zostały wcielone do Prus. Razem z wcielonymi do Prus ziemiami Nassau i z Frankfurtem nad Menem ziemie Hesji-Kassel utworzyły nową pruską prowincję o nazwie Hesja-Nassau (Hessen-Nassau).
Po II wojnie światowej większość terenów Wielkiego Księstwa Hesji wraz z Frankfurtem nad Menem i obszarem Waldeck utworzyły wraz z byłą pruską prowincją Hesja-Nassau kraj związkowy o nazwie Hesja. Wyjątkiem był okręg Montabaur, który poprzednio stanowił część Hesji-Nassau, a także leżąca na lewym brzegu Renu Hesja Reńska, które weszły w skład Nadrenii-Palatynatu. Wimpfen, które stanowiło enklawę Hesji-Darmstadt, weszło w skład Badenii-Wirtembergii.
Dawne państwa na terenie Hesji
Gospodarka
Południowa część Hesji jest jednym z najbardziej uprzemysłowionych regionów w Niemczech. Znajdują się tam zakłady przemysłu chemiczno-farmaceutycznego, maszynowego, samochodowego, a przede wszystkim liczne banki (ok. 300) i inne przedsiębiorstwa usługowe we Frankfurcie nad Menem. Miasto Offenbach am Main kojarzone jest z obecnym tam przemysłem skórzanym, którego znaczenie w ostatnich latach silnie spadło.
Około 1/3 obszaru Hesji jest pod uprawami rolnymi.
Najwięksi pracodawcy w Hesji
Zobacz też
Przypisy
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
Autor: Wolfgang Pehlemann, Licencja: CC BY-SA 3.0
Gebaeude Hessischer Landtag Hessen im Stadtschloß Wiesbaden am Schloßplatz 2007 - Foto Wolfgang Pehlemann DSCN1417.jpg
Autor: kgberger, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Karte Landgrafschaft Hessen-Kassel 1789 / Map of the Landgraviat Hesse-Cassel 1789, Ausschnitt aus :
Autor: TUBS , Licencja: CC BY-SA 3.0
Location of state Hesse in Germany in Germany.