Heterofilia

Heterofilia u grążela żółtego – tarczowate liście pływające na długich ogonkach i sałatowate liście podwodne

Heterofilia, różnolistność, różnopostaciowość liści – zjawisko zróżnicowania kształtu dojrzałych liści wyrastających na tej samej roślinie lub roślinach tego samego gatunku[1]. W wąskim ujęciu obejmuje różnolistność warunkowaną czynnikami środowiska[2][3], w szerszym obejmuje także wszelkie dziedziczne modyfikacje liści[1].

Heterofilia indukowana (h. modyfikacyjna) następuje pod wpływem działania odmiennych czynników środowiska. W przypadku wystąpienia na jednej roślinie przyczyną są zmiany warunków środowiska w czasie[1], a odmienność kształtu liści na różnych osobnikach tego samego gatunku warunkowana jest przez czynniki kształtujące ich siedlisko[2][3]. Indukowane zmiany kształtu liści na tym samym osobniku są nierzadkie u roślin wodnych, u których odmienną budowę miewają liście rozwijające się pod wodą, na jej powierzchni lub nad powierzchnią. Na przykład u strzałki wodnej (Sagittatia sagittifolia), podwodne liście są taśmowate, wiotkie i poddające się ruchowi wody, pozbawione aparatów szparkowych i kutykuli, pływające są owalne, a nadwodne – sztywne i strzałkowate[2]. Różne liście podwodne wykształca m.in. grążel żółty (są wiotkie i sałatowate) i włosienicznik wodny (są podzielone), podczas gdy liście pływające u grążela są sztywne i tarczowate, a u włosienicznika mają szeroką, nerkowatą blaszkę[1].

Heterofilia indukowana u różnych roślin tego samego gatunku występuje w przypadku rozwoju roślin w różnych warunkach. Blaszka liściowa marsylii ma inny kształt, gdy roślina ta rośnie w środowisku lądowym, a inny gdy rośnie w wodzie[2]. U dzwonka okrągłolistnego (Campanula rotundifolia) rosnącego na nasłonecznionym stanowisku liście są podłużne, gdy osobniki tego gatunku rosną w cieniu liście są okrągłe[2][3].

Heterofilia dziedziczna (h. wrodzona) występuje u roślin, u których liście mają genetycznie uwarunkowaną różną funkcję i budowę. W jej efekcie część liści rozwija się jako trofofile pełniące funkcje asymilacyjne, a część pełni funkcje obronne (np. ciernie u berberysu), czepne (np. wąsy u dyni), mogą też pełnić funkcje takie jak korzenie i je przypominać (np. u salwinii)[1].

Zobacz też

  • anizofilia – zróżnicowanie liści pod względem wielkości
  • heteroblastia – znacząca i nagła zmiana formy i funkcji, która zachodzi w ciągu życia niektórych roślin (np. pomiędzy młodością a dorosłością)
  • plastyczność fenotypowa

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Strasburger E., Noll F., Schenck H., Schimper A. F. W.: Botanika. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1972, s. 228–229.
  2. ↑ a b c d e Szweykowska Alicja, Szweykowski Jerzy: Botanika t.1 Morfologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 203. ISBN 83-01-13953-6.
  3. ↑ a b c Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. wydanie II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 783. ISBN 83-214-1305-6.

Media użyte na tej stronie

Podlaskie - Michałowo - Zajma - N - Most - Płoska - Nuphar lutea.JPG
Autor: Krzysztof Kundzicz, Licencja: CC BY-SA 3.0
Grążel żółty (Nuphar lutea) na rzece Płoska w pobliżu wsi Zajma, gm. Michałowo, podlaskie