Heteromatriks

Model matrycy heteroseksualnej.

Heteromatriks, matryca heteroseksualna (ang. heterosexual matrix) – termin stworzony przez filozofkę feministyczną Judith Butler.

Matryca heteroseksualna zbudowana jest z trzech komponentów: płci biologicznej, płci kulturowej i seksualności. Płeć biologiczna, zgodnie z matrycą, jest elementem predyskursywnym, organicznym, który tworzy płeć kulturową (wraz ze związanymi z nią rolami rodzajowymi i stereotypami rodzaju) i seksualność. Zdaniem Butler to, co określamy mianem płci biologicznej nie jest rzetelnym opisem biologicznej rzeczywistości, lecz jedynie jej interpretacją zdeterminowaną przez czynniki kulturowe.

Zdaniem Butler w heteromatriksie kryje się przekonanie, że kulturowo rozpoznawalne ciała muszą mieć stabilną płeć biologiczną jako fundament. Podstawą heteroseksualnego pożądania i identyfikacji z odpowiednią płcią kulturową jest predyskursywna płeć biologiczna. Ciało nie jest rozpoznawane samo przez się - nie potrafimy postrzegać innych ludzi oraz samego siebie abstrahując od płci. Kultura tworzy rozpoznawalne ciała poprzez heteromatriks, który wymusza dwubiegunowy, antytetyczny podział na heteroseksualnych mężczyzn i heteroseksualne kobiety. W tym dychotomicznym podziale nie ma miejsca na tożsamości homoseksualne: nie bierze pod uwagę istnienia homoseksualizmu, a także rozmaitych typów transpłciowości. Kobiety muszą być maksymalnie kobiece, mężczyźni muszą być maksymalnie męscy, czyli realizować stereotypowe mniemania dotyczące płci. Wszystkie niekompatybilne tożsamości są wykluczane z dyskursu jako queers - odmieńcy.

Matryca sankcjonuje przekonanie, że tożsamości płciowe są predyskursywną, nie regulowaną przez kulturę ekspresją biologii. Obecne jest tu założenie, że płeć kulturowa jak i normy seksualne mają pochodzenie biologiczne a nie kulturowe: płeć biologiczna determinuje płeć kulturową, płeć kulturowa zaś zakłada konieczność heteroseksualizmu. Tożsamość normatywna opiera się na tych trzech filarach, wykluczając jakiekolwiek od nich odstępstwa (na przykład tożsamość homoseksualną).

Bibliografia

  • Judith Butler, Uwikłani w płeć, Krytyka Polityczna, W-wa 2008
  • Radkiewicz M. (2004), Gender. Konteksty, Rabid, Kraków. (Kochanowski J.: Czy gej jest mężczyzną? Przyczynki do teorii postpłciowości).
  • Foucault, Michel. (1998). The History of Sexuality. London: Penguin.

Media użyte na tej stronie

Heteromatriks.png
Autor: Grimsson, Licencja: CC BY-SA 3.0
Matryca heteroseksualna wg Judith Butler.