Hexapla

Zależność pomiędzy starożytnymi przekładami i recenzjami Starego Testamentu

Hexapla, Heksapla (gr. Εξαπλά – „sześciokształtna”) – datowana na lata czterdzieste III wieku, zachowana we fragmentach, poliglota opracowana przez Orygenesa. Zawierała sześć umieszczonych obok siebie kolumn w następującej kolejności:

  1. oryginał hebrajski
  2. transkrypcja tekstu hebrajskiego na język grecki
  3. przekład grecki Akwili
  4. przekład grecki Symmachusa
  5. Septuaginta
  6. przekład grecki Teodocjona[1]

Według Euzebiusza z Cezarei Hexapla zawierała jeszcze trzy dodatkowe przekłady greckie Psalmów (Quintę, Sextę i Septimę), które jednak się nie zachowały (w sumie 9 kolumn, tzw. Enneapla)[2]. Hexapla była dziełem ogromnej objętości: liczyła ok. 6000 foliałów w 50 tomach i była przechowywana w Bibliotece cezarejskiej. Oryginał zaginął prawdopodobnie w VII wieku wraz ze zniszczeniem biblioteki w 638 roku. Na szczęście zachowało się wiele kopii heksaplarnego tekstu Septuaginty (zachowane manuskrypty zawierają jednak wiele różnic) oraz syryjskie tłumaczenie (Syro-heksapla)[3].

W dziejach chrześcijańskiej egzegezy biblijnej Hexapla uznawana jest za pierwsze dzieło krytyki tekstualnej. Rozbieżności między różnymi wersjami tekstu ST musiały zacząć stwarzać istotne trudności, przede wszystkim w dyskusji z Żydami[4]. Sam Orygenes w Komentarzu do Ewangelii Mateusza wyjaśnił w jakim celu stworzył Heksaplę:

(...) Rozbieżności między rękopisami Starego Testamentu zdołaliśmy z pomocą Bożą zaradzić posługując się świadectwem pozostałych wydań. Te bowiem miejsca w Septuagincie, które z powodu rozbieżności rękopisów budziły wątpliwość, poddaliśmy ocenie na podstawie pozostałych wydań i zgodne z nimi zachowaliśmy, zaznaczając obelosem te, których brak w tekście hebrajskim (nie mieliśmy odwagi usunąć ich całkowicie), a inne dodaliśmy ze znakiem asterysku, aby było widoczne, że lekcje nie występujące w Septuagincie dodaliśmy z pozostałych, zgodnych z tekstem hebrajskim wydań[5].

Były to klasyczne znaki opracowane przez Arystarcha (uważanego za ojca krytyki tekstualnej) i będące już w starożytności w użyciu w Aleksandrii[6].

Dzięki dziełu Orygenesa zachowały się do dzisiaj warianty innych tłumaczeń ST na język grecki, które w swojej oryginalnej formie zaginęły (przekłady Akwili, Symmachusa i Teodocjona).

Orygenes opracował również oddzielne dzieło zwane Tetrapla, gdzie obok przekładu Septuaginty dołączył także przekład Symmachusa, Akwili i Teodocjona[7].

Zobacz też

  • Ambrosiano O 39 sup.
  • Taylor-Schechter 12.182

Przypisy

  1. ↑ E. Würthwein: Der Text des Alten Testaments. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 1987, s. 66.
  2. ↑ Słownik pisarzy antycznych red. Anna Świderkówna WP Warszawa 1982
  3. ↑ E. Würthwein, The Text of the Old Testament. An Introduction to the Biblia Hebraica. Grand Rapids 1995, s. 58.
  4. ↑ E. Würthwein, The Text of the Old Testament. An Introduction to the Biblia Hebraica. Grand Rapids 1995, s. 57.
  5. ↑ Orygenes, Komentarz do Ewangelii według Mateusza, tłum K. Augustyniak, Kraków: WAM 1998, s. 246.
  6. ↑ E. Würthwein, The Text of the Old Testament. An Introduction to the Biblia Hebraica. Grand Rapids 1995, s. 57-58.
  7. ↑ Euzebiusz, Historia Kościelna VI/16:4

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

TextsOT.PNG
Autor: Newman Luke, Licencja: GFDL
The relationship between the various ancient manuscripts of the Old Testament, according to the Encyclopaedia Biblica.[page needed] Dotted pale blue lines indicate texts which were used to correct the main source.

The isolated letters are standard siglums designating particularly significant manuscripts:

  • א [Aleph] = Codex Sinaiticus
  • A = Codex Alexandrinus
  • B = Codex Vaticanus
  • Q = Codex Marchalianus

In addition, the standard abbreviations:

  • MT = Masoretic Text
  • LXX = Septuagint - in this diagram, this refers to the original version of the Septuagint (as opposed to Lucian, Heysicius, Hexaplar, A, B, X [aleph], etc., the Old Testaments/Hebrew Bibles of which are commonly also called Septuagint)
See also File:ATtextgeschichte farb.jpg