Hideyoshi Toyotomi

Hideyoshi Toyotomi

豊臣 秀吉

Imię japońskie
Kanji 豊臣 秀吉 Transkrypcja Hepburna Toyotomi Hideyoshi Hiragana とよとみ ひでよし
taikō
Mon rodu Toyotomi
Taikō
Okres	od 1582 do 1598
Poprzednik	Nobunaga Oda
Następca	Ieyasu Tokugawa
Dane biograficzne
Data i miejsce urodzenia	17 marca 1537 prowincja Owari
Data śmierci	18 września 1598
Dzieci	Hideyori Toyotomi

Hideyoshi Toyotomi (jap. 豊臣 秀吉 Toyotomi Hideyoshi; ur. 2 lutego 1536 lub 17 marca 1537, zm. 18 września 1598) – japoński przywódca polityczny i militarny z okresu Azuchi-Momoyama. Jedna z najważniejszych postaci w historii tego kraju. Drugi z „trzech zjednoczycieli państwa” (przed nim był Nobunaga Oda, a po nim Ieyasu Tokugawa)^[1].

Wielokrotnie w ciągu życia zmieniał nazwiska. Od 1573 jako Hideyoshi Hashiba, najbardziej znane nazwisko Toyotomi przyjął pod koniec życia.

W 1585 został nominowany regentem (kampaku), a rok później głównym ministrem (dajō-daijin)^[2]. W 1591 r. (lub 1592) przekazał władzę swojemu siostrzeńcowi, Hidetsugu, a siebie zaczął nazywać taikō (太閤)^[a]. Był to tytuł odnoszący się do byłych regentów^[3]. Nigdy natomiast nie nosił tytułu sioguna^[2].

Lata w służbie Nobunagi Ody

O jego życiu przed 1570 r. wiadomo niewiele. Urodził się w wiosce Nakamura (ówczesna prowincja Owari, dziś zachodnia część prefektury Aichi) jako syn chłopa o nazwisku Yaemon Kinoshita. Ojciec zmarł, gdy chłopiec miał 8 lat. Nosił wówczas imię Tōkichirō^[4]. Przeznaczony do klasztoru, w wieku piętnastu lat uciekł z domu i zaciągnął się na służbę u Yukitsuny Matsushity, dowódcy zamku Kunō w Hamamatsu w prowincji Tōtōmi (dziś zachodnia część prefektury Shizuoka), który był wasalem rodu Imagawa. W 1558 r. uciekł od Yukitsuny i wstąpił na służbę u Nobunagi Ody. Dzięki niebywałym zdolnościom przywódczym, szybko stał się jednym z najważniejszych ludzi w obozie człowieka, który zapoczątkował „zjednoczenie” kraju. Wsławił się przede wszystkim walkami z armią klanów Asai i Asakura na północ od prowincji Mino, Takeda na równinie Kantō i Mōri na zachodzie Honsiu.

Samodzielne rządy (1582–1598)

Po śmierci Nobunagi w 1582 r. Toyotomi pokonał pod Yamazaki armię jego zdrajcy, Mitsuhide Akechiego. Potem konsekwentnie usuwał z drogi do suwerennej władzy wszystkich oponentów. W 1584 r. w bitwie pod Shizugatake zwyciężył wojska Katsuie Shibaty (po przegranej bitwie popełnił samobójstwo). Wkrótce też podbił wszystkie cztery prowincje na Sikoku (Shikoku). W sierpniu cesarz nadał mu tytuł regenta kampaku.

Od tego momentu na drodze do kontroli nad całym krajem stały jeszcze dwa bardzo silne klany: Shimazu na Kiusiu (Kyūshū) i Hōjō w okolicy dzisiejszego Tokio. Pierwszy z nich usunął Hideyoshi w 1585 r. Jego licząca 120 tys. armia zmusiła Shimazu do podporządkowania się i wycofania do trzech prowincji: Satsuma, Osumi i Hyūga. Większą część ziem nadał swoim generałom (była to jego wypróbowana strategia na pacyfikowanie zdobytych terenów).

Ziemie klanu Hōjō zostały podbite dopiero w 1590 r. W sierpniu tego samego roku daimyō ostatniego z niezależnych rodów popełnił samobójstwo w zamku Odawara obleganym przez wojska Ieyasu Tokugawy, który walczył u boku Hideyoshiego w zamian za nadanie prowincji Mikawa i Tōtomi. Od tej chwili Toyotomi przez swych wasali sprawował władzę nad wszystkimi wyspami (oczywiście poza Hokkaido, które Japończycy kolonizowali od XIX wieku).

W 1590 r. Hideyoshi był zaprzątnięty kolejnymi podbojami. Ponoć pod koniec życia stał się niesamowicie pyszny i chciał sobie zapewnić boską cześć. Zapragnął podboju Korei, a potem Chin, co też szybko zaczął realizować. Jedna z teorii głosi, że wysyłając wojska feudalnych władców (daimyō) na kontynent, chciał osłabić wewnętrzną opozycję.

Początkowo najeźdźcy odnosili wielkie sukcesy. W maju Japończycy zajęli Seul, w czerwcu – Pjongjang. Z czasem jednak wojna zaczęła się przeciągać, a wojska japońskie – wycofywać się. Szczególnie dokuczał brak kontaktu z Japonią, odcięty przez koreańską flotę pod dowództwem admirała Yi Sun-sina. Swoje wojska do Korei wprowadziła także dynastia Ming, poproszona o pomoc przez Koreę, co zmusiło Hideyoshiego latem 1591 r. do negocjowania zawieszenia broni. Ponoć domagał się od Chińczyków cesarskiej córki za żonę. Ostatecznie zachował niewielkie tereny na południowym krańcu półwyspu.

Kolejna próba podboju Korei zakończyła się poniżającą klęską japońskiej floty pod Myeongnyang, gdzie 16 okrętów obrońców dało sobie radę ze 133 jednostkami Toyotomiego.

Ostatnie lata jego życia upłynęły na próbach zapewnienia bezpiecznej przyszłości swojemu narodzonemu w 1593 r. synowi, Hideyoriemu. Nie udało się to jednak pomimo utworzenia w 1598 r. Rady Regencyjnej, składającej się z pięciu najpotężniejszych (poza taikō) ludzi: Ieyasu Tokugawy, Toshi’ie Maedy, Terumoto Mōriego, Hideie Ukity, Kagekatsu Uesugiego.

Po śmierci Toyotomiego w tym samym roku rozpoczęła się ostatnia już w okresie Sengoku wojna domowa, w czasie której Hideyori został zabity. Władzę ostatecznie przejął Ieyasu Tokugawa, założyciel dynastii siogunów, którzy rządzili krajem do przewrotu, który został nazwany restauracją Meiji w 1868 r.

Został uznany jako kami, poświęcona jest mu świątynia w Kioto, Toyokuni-jinja. Obok niej znajduje się Mimizuka, kopiec grobowy zawierający ponad 38 tys. nosów obciętych zabitym Koreańczykom przez wojska japońskie.

Reformy Toyotomiego

Poza toczeniem zwycięskich wojen, Toyotomi zapisał się w historii jako wielki reformator. Nałożył między innymi na daimyō podatek zależny nie od powierzchni ziemi uprawnej, ale od rocznej wartości plonów mierzonych ilością koku (ok. 180 l) ryżu. Stale prowadzono też akcję rozbrajania chłopów i mnichów – od tej pory broń mogli posiadać jedynie samuraje (wielkie polowanie na miecze)^[5]. Jego edykty tworzyły bariery, które bardzo utrudniały przejście z klasy np. kupców do samurajów. Odbieranie ziemi wrogom i nadawanie wiernym wasalom miało służyć utrzymaniu supremacji i stabilizacji politycznej kraju. Znany ze swojego zamiłowania do herbaty upowszechnił ceremoniał picia herbaty, objeżdżając kraj z przenośnym pawilonem herbacianym nakrytym złotym liściem^[5].

Prześladowania chrześcijan

W czasach rządów Toyotomiego prześladowano wyznawców wiary chrześcijańskiej. W tym też okresie, na podstawie wydanego w 1587 roku dekretu, podjęto działania doprowadzające do eksterminacji chrześcijan. Z wydarzeniami tymi związana jest sprawa mordu na Męczennikach z Nagasaki (od roku 1969 wymienianych w litanii do Wszystkich Świętych).

Uwagi

Zobacz też

• Zamek Funai

Przypisy

Bibliografia

• Achmed Iskendrow: Toyotomi Hideyoshi. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1991. ISBN 83-06-01966-0.
• Mary Elizabeth Berry – Hideyoshi
• Jolanta Tubielewicz: Historia Japonii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1984. ISBN 83-04-01486-6.
• R.H.P. Mason, J.G. Caiger: A History of Japan. Tokyo: Charles E. Tuttle Company, Inc., 1977. ISBN 978-0-8048-2097-4.
• Nihon-no rekishi, Kabushiki-gaisha Shogakukan, Tokyo 1974
• Kenkyusha's New Japanese-English Dictionary, Kenkyusha Limited, Tokyo 1991, ISBN 4-7674-2015-6